Ойын бастауыш сынып оқушыларының танымдық іс-әрекетің қалыптастыру құралы

Осындай ойындар  ұйымдастыру үшін мынандай әдістемелік  нұсқауларға көңіл аудару керектігін ескерейік.

Санға қатысты  мақал-мәтелдер:

1. Жеті жұрттың  тілін біл, (жеті түрлі білім  ал)

2. Білекті бірді  жығады, (білімді мыңды жығады)

3. Екі жақсы қас болмас, (екі жаман дос болмас)

4. Досыңды үш  күн сына ма, (үш жыл сына)

5. Бір елі  ауызға – (екі елі қақпақ)

6. Жүз теңгең  болғанша, (жүз досың болсын)

7. Отыз тістен  шыққан сөз, (отыз елге тарайды)

8. Білгенің бір  тоғыз, (білмегенің тоқсан тоғыз)

9. Бір кісі  қазған құдықтан, (мың кісі су  ішеді)

10. Ер бір  рет өледі, (қорқақ мың рет өледі)

11. Қырық кісі  бір жақ (қыңыр кісі бір жақ)

12. Жалқаудың  екі досы бар: (бірі - ұйқы, бірі  – күлкі)

13. Бір түйір  дәнде, (бір тамшы тер бар)

14. Бес бармақ жиылса, (жұдырық болады)

15. Алдына бір  қарасаң, (артына он қара)

16. Досының мың  болғанына мақтан, (дұшпаның жалғыз  болса да сақтан)

17. Алты аға  бірігіп әке болмас, (жеті жеңге  бірігіп ана болмас)

18. Дос сегіз  болса, (дұшпан сегіз)

19. Бермегенге  бесеу де көп, (алғанға он болса да аз)

20. Бір құмалақ, (бір қарын майды шірітеді)

 

Жұмбақтар: (математикалық  атаулар мен ұғымдарға байланысты)

1. Доп емес, дөңгелек  емес,

Ұқсас бірақ  достарым.

Фигура ол ең негізгі,

Дәл жауапты  қостадым.

                                        (Шеңбер)

2. Бүтін сан,  бөлшек сандар,

Барлығы да бар  онда.

Бұл қандай сан  айтыңдаршы

Оң, теріс сан  бәрі осында

                                              (Рационал сандар)

3. Нәрселерді  санағанда,

Керек ол бізге  ауадай.

Айтыңдаршы  бұл қандай сан

Жан-жағыңа қарамай.

                                               (Натурал сан)

4. Оң сандарға  қол шатырдай,

Қалпақ болған беделі.

Квадраттасаң  егер оны,

Жоғалтпассың  сен оны.

                                          (Квадрат түбір)

5. Жоқ өзінде бас та, қас та, мойын да,

Ұзындығы жазулы тұр бойында.

                                                          (Сызғыш)

6. Санасаң сан  жетпейтін нүктелерден,

Құралған фигура бар қарапайым.

Салу үшін сен  оны сызғыш ізде,

Бұл не өзі, бар  ма, сірә, дара пайым.

                                                               (Түзу)

7. Егіз туған  қос жүйрік,

Жарыса шауып  терлейді,

Бірін-бірі көрмейді.

Дамылсыз қанша  шапсада,

Бір мәреге келмейді.

                                            (Паралель түзулер)

8. Бірдей санда  бірнеше рет,

Көбейтуден  тұрады.

Егер оны  ықшамдасаң,

Қандай атау болады.

                                   (дәреже)

9. Біз санбыз...

Сызықпыз бөлінген

Математиканы  ұқпас адамға.

Құбжық болып  көрінген,

Дұрыс, бұрыс, аралас,

Ондық болып  бөлінген.

                                         (бөлшек сан)

10. Математикалық  таңба ол,

Білімің болса  ашарсың.

Теріс сан болса  астында,

Мағынасы жоқ  де қашасың.

                                                (Квадрат теңдеу)

11. Нүктеден 2 сәуледен  құралған

Айтшы бұл не екенін?

                                                   (Бұрыш)

12. 2 бұрыш ежелден

 Көрші болған  ең тату

 Бірін-бірі  толықтырған

 Жазыңқыға  бар жақын

                                        (Сыбайлас бұрыш)

13. 2 түзу қатар  жүріп

           3-іншісін қияды

Сонда шыққан бұрыштарды

Кімдер айтып  жияды.

                                              (айқыш, тұтас, сәйкес)

       14. Басқа кисең бөрік, сәнді  сұлу көрік.

                                                                    (Конус)

       15. Айқасқан екі таяқ, тұрады жоқты  сұрап. 

                                                                            (х) 

Санға қатысты  жұмбақтар:

1. Бір, үш, бес,  он,

Жиырма, елу,

Жүз, екі жүз, мың бар.

Әрқайсысының  құны бар.

                                              (Теңгелер)

2. 100 мүйізі бар

Үстінде киізі  бар.

                               (Киіз үй)

3. Қос құлақты  100 тісті,

Жүзінен бірақ  іс түсті.

                                       (Ара)

4. Бұлбұлдың  2 құлақ, 1 басы бар

Салдыраған 8 жерден таңбасы бар.

Бұлбұлды жолға  салып айдағанда,

Салатын неше түрлі  жорғасы бар.

                                                          (Домбыра)

5. 64 бөлмеде

32 тұрғын бар.

Ақ, қара қып  бөлгенде

Бірін-бірі қуғындар

Ханы үшін де, жаны үшін де

Бермейді олар намысын.

                                                 (Шахмат)

6. 1 ағаштың 12 бұтағы бар

Әр бұтағында 30-дан жапырағы бар.

Жапырақтың  бір жағы ақ,

Бір жағы қара кәнеки ойлан тап?

                                                        (жыл, ай, тәулік, күн мен түн)

 

 

7. Өзі 4 қанатты  және 6 аяқты,

Сөйтсе де тікұшақтың көшірмесі сияқты.

                                                                        (Инелік)

8. Екі айнасы  бар, екі найзасы бар,

Төрт сылдырмағы бар,

Бір шыбыртқысы бар.

                                            (Сиыр)

9. Аяғы біреу,  қолы жоқ,

Шиыр-шиыр жолы көп.

                                          (Қалам)

10. Екі ағайынды  екеуі де бір үйде,

 Бірін-бірі  көрмейді.

                                                 (Көз)

11. Таңертең 4 аяқты,

 Түсте 2 аяқты,

  Кешке 3 аяқты.

                                         (Адамның қартаю кезеңі)

12. Бес ін, бес  іннің аузы бір ін.

                                                     (қолғап)

13. Екі желім  – күйдің көрігі, әннің көлігі

                                                                     (домбыра)

14. Тоғыз белбеу, қос жібек,

 Екі мұрын  бір шүмек.

                                                (домбыра)

15. Қарнында  бір көлдің балығы бар,

 Немесе жандының  алыбы бар.

                                                      (Кит)

16. Жүз төрт  түйме, он бір ине.

                                                              (Есепшот)

17. Торы тай,  табанында төрт ай.

                                                             (Таға)

18. Басында таяғы  бар, 

Төрт аяғы бар,

Сегіз тұяғы  бар,

Иегінде сақалы бар.

                                      (Ешкі)

19. Ақ шапан  үсінен,

     Алты  ай бойы шешпейді,

Қара шапан  үстінен,

Алты ай бойы түспейді.

                                           (Қыс пен жаз)

20.

Математикалық сыныптан тыс жұмыстарды біріншіден оқушылардың сабақ үлгерімін  көтерсе, екіншіден олардың шығармашылық қабілетін дамытып, ой-өрісін кеңейтеді.

Жаңылтпаштар:

1. Айқыш бұрыш,  айқыш бұрыш

Тең-тең бұрыш, тұтас бұрыш

Тұтас бұрыш, тұтас  бұрыш

Сәйкес бұрыш  құрған бұрыш

Жазыңқы бұрыш  құрған бұрыш.

2. Бес түп  алма, «бестік» алғандікі

Төрт түп  алма «төрттік» алғандікі

«Төрттік» алған  бес түп алма алмайды,

«Бестік» алған  төрт түп алма алмайды.

Санамақ:

1. Бір-бірімен  жарысқа

Төрт аю, бір  арыстан

Екі қой мен  бір түлкі

Бәрі нешеу  кім білді?

                                     (8)

2. Түйе, бота  маң басқан,

Төрт аяғын  тең басқан

Шұнақ құлақ бес ешкі

Қос лақты қос  ешкі

Төрт қозылы екі қой

Бәрін бірге  санап қой.

                                     (6)

3. Дүкеннен мен  сабын алдым,

Оның және қабын  алдым.

Екі дәптер, бір  қарындаш,

Тіс ысқышты  тағы алдым.

Есептеші сонда  бәрі

                                      (6)

4. Мынау да  бір санамақ

Өздерің көр  саралап:

Төбеден төрт бөктердегі,

Андытып қос  бөктергі,

Шаңқылдаса  көп қарға,

Үн қоспапты көп қарға,

Сәкем ап бір  дауыстан,

Безектеп бес  сауысқан.

Алты белден асыпты

Тым-тырақай  қашыпты.

Үш үкі үркіп ұшыпты,

Тасқа құлап  түсіпті.

Жарда жеті жапалақ 

Отырғанда қаталап

Топ – топ  тоғыз тоқылдақ

Қарғып кеткен топырлап

Сөйтіп қызық  іс болды

Бәрі қанша  құс болды

                                        (31)

 

5. Бақшаға                                    Сегіз саулық,

Жақсы аға                                    Тоғыз тауық,

Көп-көп                                        Он торпақ.

Ойыншық                                     Болма есепке сен шорқақ!

Келді алып:                                  Ауызша,

Бір балық,                                     Жазбаша

Екі есек,                                        Қосып шық.

Үш үйрек,                                     Бақшаға

Төрт түлкі,                                    Жақсы аға

Бес бүркіт,                                    Қаншама

Алты арғымақ,                             Әкелді

Жеті жарқанат,                             Ойыншық?

                                                                           (Жауабы: 55 ойыншық)

 

Қайталау-пысықтау сабақтарында мақал-мәтелдерді пайдаланудың да орны ерекше. Мақал-мәтел адам баласының тұрмыс-тіршілігіне терең еніп, халықтың өмірін, еңбек әрекетін, оның табиғат құбылыстарымен қарым-қатынасын дөп басып шынайы көрсетіп отырған. Сондықтан да олардың тәрбиелік мәні бар. 

 

 

 

 

 

 

 

 

4. Сабақ жоспарлары

 

Тақырыбы: «Жұлдызды сәт сайысы»

Мақсаты:    Оқушылардың ынтасын, қызығушылығын арттырып,                    

 өзінің  жауапкершілігін сезіне білуіне  және өз бетінше                    

 жұмыс  істеуге жұмылдыру, Жан-жақты  ойлауын,                    

 ізденуін, есте  сақтау қабілетін, дүниетанымын  арттыру,                    

 кеңейту.