Оқыту үрдісінің психологиялық негіздері

 

 

Ұсынып отырған  жиналыстың үлгі жоспарын сынып жетекщілері  кез-келген сыныпта қолдана алады. Осындай үлгіде өткізілген жиналыстар ата-аналардың оқу-тәрбие үрдісіне қызығушылықтарын арттырып, үндемей келіп, үндемей кететін адамдарды, қызу жұмысқа араласып, белсенді әрекетке жағдай жасады. Қазіргі уақытта бастауыш сыныптарда ата-анамен жұмыс деңгейі біршама артқаны байқалып отыр [9, 132 б.].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Шындық пен нақты болмысты танудың  диалектикалық жолы – тікелей байқап, сезуден бейнақты ойлауға, одан практикаға өту. Тікелей байқау процесінде, яғни түйсік, қабылдау, шынайы болмысты белсенді зерттеу арқасында қандай да құбылыс не заттар жөнінде түсініктер пайда болады. Осы түсініктер негізінде қорытындылар жасалады. Бейнақты (абстракт) ойлау əрекеті танымға түскен құбылыстардың жалпы белгілерін анықтауға, түсінік, пікір, ұғымдарды игеруге, зат не құбылыстар арасындағы мəнді, қажетті де тұрақты байланыстарды ашып, заңдар мен заңдылықтарды өрнектеуге мүмкіндік береді.

Таным теориясы оқу танымына тікелей  қатысты. Білім игеру əрқашан таныммен байланысты келеді. Оқудың міндеті – табиғат, қоғам жəне адамның психикалық процестерінің даму заңдылықтарын оқушы санасына өткізу.

Таным мен оқу арасында жалпы ортақтастық көп. Оқушы қоршаған дүниені тану арқылы дамиды, кемелденеді. Оқу жұмысын таным істерінің өзінше бір формасы ретінде қарастыруға болады.

Алайда таным мен оқу ортасында  болатын маңызды ерекшеліктерді ескермеу мүмкін емес:

- таным –бұл қоғамдық-тарихи категория. Көптеген ғасырлар бойы ғалымдар табиғат, қоғам жəне адам ақыл-ойының біршама заңдылықтарын ашты. Яғни ғалымдар жаңалықты тұңғыш күйінде таниды, сондықтан да ондай таным толық болмайды. Ал оқу процесінде оқушылар бұрыннан белгіліні жаңалық деп қабылдайды, ғылым жинақтаған түсінік, ұғым, деректерді игереді. Олар өздері үшін бұрыннан белгілі шындықты қайтадан ашқан сияқты болып, шəкірттердің жас мүмкіндіктері мен ерекшеліктеріне орайластырылған, дидактикалық бейімге келтірілген əрі қарапайымдастырылған материалдарды меңгерумен айналысады. Сонымен бірге, оқу барысындағы таным міндетті түрде, мейлі тікелей не жанама, мұғалім болуын керек қылады, ал ғалым тұлғааралық қатынастарды көбіне қажет етпейді.

- жаңалықтар ашуға арналған  таным процесі ұзақты кезеңдік ғылыми ізденістерді қажет етеді. Ал оқу процесінде белгіліні қайтадан ашып, игеру жолы қысқа əрі мұғалім шеберлігімен жеңілдетіледі;

- таным процесі материалдық  не рухани нысандарды қабылдауды  талап етеді де, ал олардың  шынайылығын практика дəлелдеуі тиіс. Оқу барысында мұғалім білім игеру процесі бөліктерін ауыстыруы жəне оны практикалық ептілік, дағдылармен кезектестіріп немесе біріктіріп жүргізуі мүмкін.

Сонымен, таным мен оқу процесі  арасында қаншалықты ортақтастық болса, соншалықты айырмашылық та бар. Оқу процесі оқушының психикалық іс-əрекеттерінде жүріп жататын заңдылықтар негізінде өзіне ғана тəн ішкі қисындылық (логика) бойынша орындалады.

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

 

1. Бабаев С.Б., Оңалбек Ж.К. ЖАЛПЫ ПЕДАГОГИКА. Оқулық. Алматы 2005.
2. Бондаревская Е. В., Кульневич С. В. Педагогика: личность в гуманистических теориях и системах воспитания. Учеб. пособие. – Р-н/Д: Творческий центр «Учитель», 1999. – 560 с.
3. Әбенбаев С.Ш Тәрбие теориясы мен әдістемесі. – Алматы, 1987.
4. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдияров А.,  Педагогика. Алматы, 2004.     
5. Мұқанова Б. Ы.,Төлеубекова Р.К.  Педагогика. Алматы, 2003.
6. Мұқанов М. М.  Педагогикалық психология очерктері. Алматы,1962.
7. Организация самостоятельной работы учащихся при изучении педагогики. //Бастауыш мектеп. № 11. – Алматы,  2005. – С.58-60.
8. Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда, педагогикалық пәндер мен  педагогикалық практиканы пайдалану мүмкіндіктері. (ХХІ ғасырда білім мен ғылымды ұштастырудың жолдары  және    білікті мамандар дайындау сапасын арттырудың өзекті мәселелері. //Халықаралық ғылыми-әдістемелік конференция). -Шымкент, - 2006. –Б.  431-434.
9. Бакиянова Б.Ж., Молдахметова Н.Т. Вестник КАСУ №1 – 2006.
10. Қ.Жарықбаев, С.Қалиев. Қазақтың тәлім-тәрбиесі. -Алматы, 1995.
11. Оқушыларды тәрбиелеудің үлгі мазмұны – Алма-Ата, 1978.
12. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы // Егемен Қазақстан, 2003, 26 желтоқсан, Б.5.
13. Қазақстан республикасы Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттары. Жалпы бастауыш білім. - Алматы, 2002.
14. Выготский Л.С. Психология. – М., 2000.
15. Эльконин Д.Б. Избранные педагогические труды. – М., 1989.
16. Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. - М., 1972.
17. Гальперин П.Я. Введение в психологию. - М., 2000.
18. Границкая А.С. Научить думать и действовать. - М., 1991.
19. Талызина Н.Ф. Формирование познавательной деятельности младших школьников. - М., 1988.
20. Беликова В.А. Программа курса «Основы логики»//Начальная школа Казахстана, 2002, № 8, С. 13-20.
21. Тихомирова Л.Ф. Упражнения на каждый день: логика для младших школьников. - Ярославль, 1998.
22. Взаимодействие искусства в педагогическом процессе. Л., ЛГПИ, 1989. - 156 стр.
23. ВыготскийЛ.С. Психология искусства. 2-е издание. 1968. - 352 стр.
24. Теплов Б.М. Избранные труды. Том І.М., «Педагогика», 1985. -328 стр.
25. Сейтахметова Ж.М., Саданова Ж.К. Гимназия алды даярлық бастауыш сыныптарының «ойлауға үйрететін оқыту» негізіндегі оқу-тәрбие үрдісінің ерекшеліктері. Вестник КАСУ №1 - 2006