Проблемалық оқыту

Проблемалық оқыту

Проблемалық оқыту - мәні проблемалық  ситуация туғызу мен оқушылардың  оқу проблемасын дербес шешулері бойынша іс-әрекеттерін басқару болып табылатын оқыту түрі. Проблема деп шешілуі оқушылардан білім алу үшін белгілі әрекеттерді талап егетін есептердің, тапсырмаларын, теориялық немесе тәжірибелік мәселелердің әртүрлілігін түсінуге болады.[1]

 Проблемалық оқытудың мәні

Жоспар 

Проблемалық оқытудың ерекшелігі.

Проблемалық оқытудың негізгі  психологиялық және педагогикалық  мақсаттары.

Проблемалық жағдайды құрудың  әдістемелік тәсілдері және проблемалық оқыту.

Проблемалық оқытудың ерекшелігі - мұнда мұғалім білімді дайын түрде баяндап бермейді, оқушылардың алдына проблемалық міндет қояды. Шешімді және шешу құралдарын оқушы өзі іздестіруі тиіс.

 

Проблемалық оқыту – оқытудың әдіс – тәсілдерін қолдана отырып білімді шығармашылық тұрғыдан меңгеруге негізделген дидактикалық жүйе.

Проблемалық оқытудың негізгі  психологиялық және педагогикалық  мақсаттары:

Оқушылардың шығармашылық ойлау  қабілеттері мен дағдыларын дамыту;

Оқушылардың белсенді ізденіс  нәтижесінде игерген білімдері  мен дағдылары дәстүрлі оқыту әдістеріне қарағанда есте тез және берік сақталады;

Түрлі проблемаларды көріп, қойып, шеше білетін белсенді оқушы тұлғасын қалыптастыру;                                                                                                                 Кез-келген нақты қызмет саласында өз ерекшелігі болатын кәсіби проблемалық ойлау жүйесін қалыптастыру және дамыту.

Проблемалық оқыту технологиясының    мақсаттары

Оқу материалдарында баланы қызықтыратындай мәселе туғызу

Білімге қасиеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгеру                                Оқудың бала өміріндегі еңбегімен байланыстылығы

Оқушының өз бетімен ізденуге үйрету олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту

Оқушының белсенділігін  арттыру

Проблемалық жағдайды құрудың  әдістемелік тәсілдері төмендегідей:

Мұғалім оқушыларды қарама-қайшылық жағдайына әкеліп, одан шығудың жолдарын өздеріне қалдырады;

Біркелкі сүраққа әртүрлі  пікірлерді жинақтайды;

Сыныпқа берілген жағдайды әртүрлі позициядан қарастыруды ұсынады;

Нақты сұрақтар қояды;

Проблемалық теориялық және практикалық міндеттерді анықтайды;

Проблемалық міндеттерді  қояды.

Проблемалық жағдайдың құрылуы  және оның оқу проблемасына ауысуы, проблемалық міндеттердің құрастырылуы

Проблемалық оқытудың бастапқы кезеңдері ғана, әрі қарай оқушылар оқытушының бағыттауымен келесі шығармашылықпен ойлау операцияларын шешуге тиіс;

Проблеманы шешетіндей варианттарды ұсынып, болжамдарын айту;

Болжамдары теориялы және тәжірибелік тұрғыдан тексеру;

Қорытынды жасау;

Шешілген проблеманың  дұрысытығын тексеру.

 Проблема қойып оқытудың  нәтижелі болуының 4 негізгі шарты  бар:

Проблеманың мазмұнына қызығушылық  тудыра алатындай жеткілікті мотивациямен қамтамасыз ету;

Әрбір этапта туындап отыратын проблемалардың шама жетерліктей болуы (белгілі мен белгісіздің тепе-теңдік қарым-қатынасы);

Шешілетін проблеманың оқушы  үшін маңыздылығы;

Педагогтың оқушымен диологының өзара түсіністік пен сыйластыққа құрылу.

Оқытушы көмегі арқылы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Проблеманың пайда

 

 болуының шешілуіне

 

дейінгі кезең 

 

 

 

Проблемалық ситуацияның 

 

пайда болуы

 

 

 

Болжамды дәлелдеу

 

 

 

Проблемалы сұрақты қою 

 

және оның қиыншылығының

 

мәніне жету,түсіну

 

 

 

Проблема шешімінің 

 

дұрыстығын тексеру

 

 

 

Болжам арқылы шешу

 

тәсілдерін табу

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Проблемалық жағдайларға қойылатын негізгі талаптарға мыналар жатады:

Ақпараттағы қайшылықтар  немесе шындықты танудың дидактикалық және жағдайда емес қайшылықтар түрінде көрінуі;

Студенттердің танымдық әрекетімен дербестікті дамытуға бағытталуы;

Оқу ақпаратының сәйкестілігі;

Проблеманың күрделі болуы;

Жаңа жағдайда талдауда қайшылықтардың кездесуі.

 Кезеңдері

1.Сұрақ-жауап

2.Логикалық сұрақтар

3.Жұмбақтар

4.Актерлік шеберлік

Сұрақ-жауап

1. Проблемалық оқыту дегеніміз  не?

Оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, білімді шығармашылық тұрғыдан меңгеруге негізделген дидактикалық жүйе.

2. Проблемалық оқытудың  негізгі психологиялық және педагогикалық  мақсаттары?

- Оқушылардың шығармашылық  ойлау қабілеттері мен дағдыларын  дамыту;

Оқушылардың белсенді ізденіс  нәтижесінде игерген білімдері  мен дағдалары дәстүрлі оқыту әдістеріне қарағанда есте тез және берік сақталады;

Түрлі проблемаларды көріп, қойып, шеше білетін белсенді оқушы тұлғасын қалыптастыру;

Кез-келген нақты қызмет саласында өз ерекшелігі болатын кәсіби проблемалық ойлау жүйесін қалыптастыру және дамыту.

3. Проблемалық оқыту технологиясының  артықшылығы неде?

Бұл технологияның артықшылығына  – оқушының шығармашылық іс-әрекеті негізінде білімді өз бетімен меңгеру мүмкіндіктері, соның нәтижесінде оқу еңбегіне деген жоғары қызығушылығының, жемісті ойлау қабілеттерінің дамуы жатады.

Проблеманың берілу формаларын ата?

Сызба

Кесте

Шартты белгілер

Тапсырмалар

Мәтінді ақпарат

Таңдау ақпарат

Логикалық сұрақтар

1. Қандай ыдыстан ештеңе  жеуге болмайды?

Бос ыдыстан

2. Баста біреу,

 Карманда екеу,

Барабанда үшеу.

Бұл не?

“А” әріпі

3. 3 тарктористің Арман  деген інілері бар. Бірақ Арманның  ағалары жоқ. Бұл қалай?

Өйткені үшеуі де әпкесі

4. Бір біріне қосқанда 20, 30, 40 шығатын санды табыңыз.

5, 15, 25

5. Бес адамға 5 алманы бір біреуден бөліп беру керек. Бірақ корзинада 1 алма қалуы керек. Алманы қалай үлестіреміз?

Бір адам алманы корзинамен бірге алады.

6. Бір адам күнде таңертеңгісін жұмыртқа жейді екен. Бірақ ол тауық асырамайды, тауықтың жұмыртқасын сатып алмайды, оны ешкімнен қарызға да алмайды, оған ешкім сыйлыққа да бермейді. Ешқашан ұрламаған. Сонда ол жұмыртқаны қайдан алады?

Ол тауықтың жұмыртқасын  емес, басқа құстың жұмыртқасын пайдаланады.

Жұмбақтар

Керегенің басында кепкен бауыр,

Кесіп алса таусылмас неткен бауыр.         Ай

Бір халық аспанда ұшқан, аяғы жоқ,

Ұстаған қолдарында таяғы  жоқ.

Күніне талай жерге  кетер кезіп,

Нәрсенің бұл секілді  саяғы жоқ.               Бұлт

Жер түбінен боз жорға ат келеді.          Боран

Әне барды өзі, Көрінбейді ізі.               Жел

Ерте тұрдым, Алып ұрдым.             Етік

Төрт қарны бар,

Бір аузы бар.      Үй

Ұзыннан ұзақ, Көкке дұзақ.     Түтін

Кірш-кірш етеді, Ішіне кіріп кетеді.     Ине

Актерлік шеберлік

 

  Проблемалық оқытудың мәні

 Проблемалық оқытудың ерекшелігі - мұнда мұғалім білімді дайын түрде баяндап бермейді, оқушылардың алдына проблемалық міндет қояды. Шешімді және шешу құралдарын оқушы өзі іздестіруі тиіс.

 Жаңаша оқыту – жетістік көзі

 Қызылорда облысы,

Қазалы ауданы, Қазалы ауылы,

№100 орта мектебінің ағылшын  тілі пән мұғалімі

Сисенбаева Гүлмира Әбдіғаниқызы

 

Тақырыбы: Жаңаша оқыту –  жетістік көзі

Білім беру - оқытудың тәрбие мен дамытудың үздіксіз процесі. Белгілі балалар психологы Д.Б. Эльконин дәлелдегендей 3-10 жас аралығындағы балалар біріккен мәдени – білім беру саласында ортақ өмірмен дами отырып, ортақ тәрбиеленіп, ортақ оқып үйреніп өмір сүруі керек. Яғни бұдан шығатын қортынды бұл (сабақтастықтың) яғни бастауыш сатыда мазалайтын сұрақтар проблемалары біреу ғана. Ол баланың тілін ой-өрісін, қиялы мен шығармашылығын жан - дамыту болып, жаңа заман талабына сай жақты дамыған жеке тұлға ретінде оқытып тәрбиелеу. Көрнекті психолог Л.С. Выготскийдің негізі бойынша «Бала дамуының ең шарықтау шегі - бұл тіл мен ойдың шығармашылығы деген екен.

Оқу-тәрбиесінде мынандай өзекті яғни (актуальды) жерлерінде проблемалар бар: 1) Оқушылардың өз бетінше ойланып, әрекет етулері жеткіліксіз. Бір оқу міндетін басқа түрлі жолдармен өзгертіп, шеше білу қабілеттері, сонымен қатар алынған білім-білік дағдыларын қазіргі өмір мен ғылым, техника жаңалықтарымен байланыстырып, салыстырып, зерттеп өз болжамдарын жасау қабілеттері әлі де төмен деңгейде.

Ал мұның себебі қайда  жатыр және бұл проблемаларды  шешу үшін, білім үрдісінде инновациялық технологияларды оқып үйреніп өз іс-әрекетімде енгізу қажет деп ойлаймын. Білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар.

Сондықтан әртүрлі оқыту  технологияларын оқу мазмұны  мен оқушылардың жас және психологиялық  ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қарауда мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани азаматтық және де басқа көптеген келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі,- деп көрсетеді С.В. Селевко.

Бүгінгі таңда білім беру саласында әртүрлі сипаттағы және бағыттағы инновациялар енгізілуде. Азды-көпті мемлекеттік жүргізіліп, мазмұнға, ұйымдастыруға оқыту әдістері мен технологияларына жаңалықтар кіруде. Білім беру саласына енген жаңалықтарға мына өзгерістерді жатқызамыз:

- оқу тәрбие мекемелерінің  жаңашыл басқарылуы;

- білімнің қоғамдағы орны және сол жүйені қаржыландыру деңгейін;

- тәрбие және білім жүйесі құрылымын.

Білім беру мазмұнын, яғни оқу  жоспарларындағы және бағдарламалардағы  өзгерістерін:

- мектептің ішкі ұйымдастырушылық  әрекеттерін;

- мұғалім мен оқушы  қарым-қатынастарына, ұстаз бен шәкірттер арасындағы қарым-қатынас;

- оқыту әдістемелеріндегі  өзгерісін;

- білім беру мекемелерінің құрал - жабдықтарындағы және ақпараттық технологияларды қолданудағы өзгерістер;

- оқыту мекемелерінің  құрылысындағы өзгерістерді жатқызамыз.

Мұғалімнің инновациялық іс-әрекеті – өз қызметіне жаңа технологияларды енгізу. Білім беру жүйесінде қазір технологиялардың сан алуан түрлері бар. Білім беру технологиясы ұсынылуда:

Соның бірі дәстүрлі педагогикалық технология.

Дәстүрлі сынып сабақтық технологиясының басқа технологиялардан айырмашылықтары бар:

- оқушылардың таным қабілеттері  және жас мөлшері шамамен бір деңгейді құрайды;

- сыныптағы оқушылар құрамының  әр кез тұрақты болуы;

- сыныптағы сабақ ортақ  жылдық жоспармен оқу бағдарламаларына, оқулықтарға негізделген, құрастырылған кестемен жүргізіледі.

Оқушылар мектепке жылдың бір мезгілінде, белгілі бір сағатта барады:

- оқытудың негізгі бірлігі  - сабақ. Сабақ бір пәнге негізделеді;

- сабақ барысында жоспарланған  тақырып кеңінен түсіндіріледі;

- оқушылар сол тақырып  бойынша білім, білік, дағдыларын игеру мақсатында жұмыс істейді;

- оқытуды ұйымдастыру  тек мұғалімнің басшылығымен жүргізіледі.

Мұғалім өз пәні бойынша жалпы әр оқушының оқу сапасын қорытындылап, бағалайды. Дәстүрлі оқыту технологиясының тиімсіз жақтары: Дайын білімді хабарлайды, оқушы орындаушы, мұғалім басқарушы болады.

В.Ф. Шаталовтың оқу материалдарын тірек және сызба белгілері арқылы табысты оқыту.

Материал ірі мөлшерде енгізілді және блоктарға бөлінген. Оқу материалы тірек схема-конспектілер түрінде беріледі. Тірек белгілері арқылы оқыту технологиясы төмендегідей мақсатты көздейді:

- білім, білік дағдыны қалыптастырады;

- барлық баланы оқыту;

- оқытуды жеделдету.

Тірек белгілері арқылы оқыту  технологиясының ерекшеліктері:

- үнемі қайталау, міндетті  кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, блокпен оқыту, тіректі қолдану;

- жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал;

- ізгілендіру, ерікті  оқыту;

- әр оқушының жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау;

- оқыту мен тәрбиенің  бірлігі.

С.Н. Лысенкова «Оза оқыту  технологиясы».

Оза оқыту – бұл қарапайым кәдімгі тақырыптық бағдарлама тізбегіне көмекші құрал. Мұнда жаңа тақырып оқу бағдарламасында берілген уақытынан бұрын әр сабақта қысқаша түсіндіріліп отырады. Бұл толықтыру уақытты үнемдеу және оқушыларды үнемі жаттықтыру арқылы жаңа материалды тез игеруге жол ашады.

Түсіндіре басқару - әрбір  оқушыны іске жұмылдыратын сабақтың қозғаушы күші. Мәселен, жақсы оқитын оқушы түсіндіріп тұрады, ал қалғандары өздерінің күш-жігерін жұмсап, оған ілесіп отыруға тырысады. Ал егер әлсіздеу оқушы түсіндірсе, ол да жауапкершілікті сезінеді, өйткені ол бүкіл сыныпты жетелеп жолдастарын соңынан ертіп отыруы керек. Түсіндіре басқару үш түрлі әрекетті ойлаймын, айтамын, жазамын қатыстыра отырып, оқу еңбегін ойлы етуге мүмкіндік береді және сонымен бірге кері байланысты қамтамасыз етеді.

 

Мұғалімнің оқушылардың  білім дәрежесін қадағалап, артта  қалушылықты дер кезінде байқауына, білім мен білікті меңгеруде ілгері болуын қамтамасыз етеді.

Тірек үлгілері, немесе жай  ғана сүйеніштер дегеніміз сабақты  түсіндіру сәтінде оқушылардың  көз алдында туындап, кестелер, карточкалар, әшекейлік полотно, сызбалар, сурет  түрінде көрінетін тұжырымдар. Үлгілермен жұмыс істеудегі маңызды шарт – сабақта ілініп тұрмай, үнемі іс-әрекетке қосылуы тиіс. Сонда ғана олар мұғалімнің жақсы оқытуына, оқушылардың оңай оқуына көмектеседі.

 

Н.П. Гузик «Сынып ішілік деңгейлік саралау»

Бұл технологияны автор «деңгейге қарап сыныпішілік саралап оқыту» және дамытушы сабақтар циклы бар «қиыстырылған оқыту жүйесі» - деп атаған.

Әрбір тақырып бойынша өткізілетін сабақтар бес типтен құралады:

- тақырыпты жалпы талдау  сабақтары (дәрістер);

- қиыстырылған семинар  сабақтар (оқушылардың оқу үрдісінде оқу материалдарын тереңдей талдауы);