Жалпы техникалық және арнайы пәндерді оқыту әдістемесі бойынша

     Білім беру ұйымдары білім алушылардың  үлгеріміне ағымдағы бақылауды және білім алушыларды аралық аттестаттауды дүргізудің нысандарын, тәртібін және мерзімділігін таңдауда дербес болады.

     8. Негізгі орта, жалпы орта, техникалық  жіне кәсіптік, орта білімнен  кейінгі, жоғары және жоғары  оқу орнынан кейінгі білім  берудің білім беретін оқу  бағдарламаларын меңгеру білім алушыларды міндетті қорытынды аттестаттаумен аяқталады.

     9. Жалпы орта білім беру ұйымдарында  білім алушыларды және оқуын  бітіретін жылы орта білімнен  кейінгі немесе жоғары білім  беретін ұйымдарға оқуға түсуге  ниет білдірушілерді қорытынды аттестаттау ҰБТ санасында жүзеге тасырылады.

     10. Техникалық және кәсіптік, орта  білімнен кейінгі білім беру  ұйымдарының  білім алушыларын  қорытынды аттестаттау :

     1) білім беру ұйымдарында білім  алушыларды қорытынды аттестаттауды;

     2) кәсіптік даярлығының бағалауды және біліктілікті берді қамтиды.

     Жоғары  білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларын  меңгерген білім алушыларды қорытынды  аттестаттау ерекшеліктерін білім  беру саласындағы уәкілетті орган  айқындайды.

     11. Білім беру ұйымдары кәмелетке толмаған білім алушылардың, тәрбиеленушілердің ата- аналарына және өзге де заңды өкілдеріне оқу және тәрбие процесінің барысымен және мазмұнын, сондай-ақ білім алушылардың үлгерімімен танысу мүмкіәндігін қамтамасыз етеді (Білім туралы заң 28-бап). 

     Техникалық  және кәсіптік білімді енгізу, біздің республикамыздың кәсіптік лицейлерінде немесе жоғары оқу орындарында кредиттік оқыту технологиясын қолдану - Қазақстанның жоғары оқу орындарында белсенді жұмыс ететіндіктен отандық тәжірибені оқу мәнді болады, одан басқа да аймақтық жоғары оқу орындарының жинақталған тәжіриебесін есепке ала отырып, консультация және әдістемелік көмек көрсетіледі [3]. 
 

ІІ. АРНАЙЫ ПӘНДЕРДІ ОҚУ  ПРОЦЕСІНДЕ АҚПАРАТТАНДЫРУ 

2.1 Кәсіби лицейдегі   арнайы пәндерді  ақпараттандыру   
 

     Қазіргі ғылым мен техниканың кең қанат  жайған кезеңінде оқыту әдістерін  жетілдіру тікелей білім беру жүйесіне де тұтастай ақпарат технологиясын  дамытуға да үлесін қосты. Ақпараттық технологияларды пайдаланудың негізгі артықшылықтары мынадай:

     1.Олар  оқушыларға тақырып шеңберінде немесе белгілі бір уақыт аралығында айтылуға тиіс мәліметтер көлемін ұлғайтады.

     2.Оқыту  жүйесінің көп деңгейлі жетілдірілуі  олардың тарамдалуы мен оқу  материалының сапасын арттырады.

       Оқытудың мәңгілік сауалы: “нені  оқыту,қалай оқыту”күн өткен сайын күрделеніп келеді. Білім ауқымы адам айтқысыз кеңейді, технология дамып, ақпаратты таңдай білу мәселесі алдыңғы қатарға шықты. Ендеше “Мұғалімге жаңа технологияны ғылыми негізде меңгерту және терең білімді, ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу” мәселесін өз жұмысына арқау еткен мұғалімнің мақсаты төмендегідей болуы тиіс:

     -озық  тәжірибелерді, түрлі педагогикалық әдістерді, жаңа педагогикалық технологияны ұтымды енгізу және пайдаланудың соңғы нәтижелерін дамыту;

     -өз  білімін жетілдіру негізінде  оқушының жеке тұлға болуына ықпал ету,

     -оқушылардың  маңызды мәселелерді өздері талдап,қорытындылауына  жол ашу;

     Кәсіптік  білім педагогикасы кәсіптік білімнің жекелеген (жеке) аспектісіне мақсатталған. Белгілі мамандықты меңгерген келешек маман білімнің үш аспектімен кездеседі – мазмұнды, технологиялық және жекелік. Мазмұнды аспект келешек мамандықтың профилі бойынша арнайы пәндер бойынша білімді бейнелейді. Технологиялық аспект кәсіптік міндеттерді орындау үшін қажетті аспект келешек маманның кәсіптік бейімділігін көрсетуінде, мамандықты меңгеру үшін оң мотивтерінің қалыптасуында студенттің жеке басының қасиеттерінің таңдаған мамандығының ерекшеліктеріне сәйкес келуінде пайымдалады. 
Келешек маманның қажетті білімді, шеберлікті және дағдыларды меңгеру тиімділігі оның кәсіптік қалыптасуында түбегейлі әсерін тигізген өз бетінше білім алу қабілетінің қалыптасуын болжамдайды немесе оның жоғары білім алғаннан кейінгі үздіксіз білім алу мүмкіндігін анықтайды [1].

     Ақпараттық  – коммуникативтік технологияларының  қайнап дамуы жағдайында, маманның алдында ақпараттық алаңның құшақ жетпес кеңшілік төселіп жатқанда осы саладағы жетістіктерді дамытудың деңгейіне тепе-тең кәсіптік оқытудың процесін ұйымдастыру маңызды. Сондықтан оқыту процесі мен білімнің мазмұнын компьютерлік технологияға аудару (ауыстыру) жай ғана мәселе емес, уақыт талабы болып табылады.  
          Біз кәсіптік оқыту процесінің мектепте оқыту процесі сияқты құрылымдық компоненттермен сипатталатынын естен шығармаймық. Сондықтан кәсіптік білімнің электрондық оқулықтары да төрт компонентті құрылымнан тұрады: модуль, гипермәтін, интерактивті тапсырма және тестілеуші. 
Бірақ, кәсіптік білімнің арнайы пәндері бойынша электрондық оқулықтар құрастыру ерекшелігі олардың кәсіптік қызметті функционалдық түрде талдауға деген бағдары мен өнімді дайындаудың технологиялық процесінде. 
Кәсіптік білім бойынша электрондық оқулықтарды құрастыру кәсіптік жеке тұлға моделінің, әрбір жекелеген мамандықтың кәсіптік қызметінің маңыздылығының білімін студентттердің ой елегінен өткізуі арқылы қамтамасыз етілген жағдайда ғана тиімді бола алады. 
           Келешек мамандарды кәсіби дайындаудың мазмұнды жағын қарастыра келе, авторлар электрондық оқулықтардың тиімділігі маңыздылықты ғылыми жағынан тануға, қазіргі кездегі өндірістің дамуы мен қызмет етуінің заңдарына байланысты деген қорытынды жасады. Электрондық оқулықтарды құрастырудың маңызды шарттарының бірі - өндіріс туралы шашылып кеткен білімді жүйелі білімге шоғырландыру. 
           Көптеген кәсіпорындарда жұмысшы кадрларды дайындау деңгейі жұмыстың технологиялық күрделілігі 1-2 дәрежеге жұмысшылардың біліктілік деңгейінен озық жүретін өндіріс талаптарынан артта қалған. Бұл жағдай бастауыш, орта және жоғары кәсіптік білім беру оқу орындарында мамандарды жоғарылатады.

     Компьютерлік  технологияларды енгізу жұмысы барысында компьютерлік қолдауы бар сабақ құрылымының алгоритмі құрылады. Оның келесі кезеңдері бар:

     1. Сценарий қалыптастыру (нақты көрсетілген  компьютерлік тапсырмалары бар  сабақ құрылымы: экран түрі, мұғалім  әрекеті, оқушылар әрекеті, нәтиже);

     2. Сабақтың әр кезеңіне уақытты  есептеу;

     3. Сабақтың мақсатын міндеттерін, жүру барысын, практикалық тапсырмаларды және оларды орындау әдістерін құрастыру; қажет бағдарламалық құралдарды анықтау.

     Компьютерлік  технологиялардың білім-берудің гуманистік концепциясын іске асыруда үлкен мүмкіншіліктері бар, нақтырақ айтсақ:

     пәндік  білім бағыттылығынан оқушылардың  танымдық іс-әрекеттерін игеруге  ауысуы;

     шешімі  шоғырландырып ойлауды қажет  ететін, вербальды және бейнелі құрылымдық ойлаудың дамуын қалыптастыратын, кешенді мәселелерді шешуге бағыттау;

     оқушылардың іс-әрекетін басқаруда оның нәтижелілігін  оқудан тыс оперативті бағалау мониторингін жетілдіру;оқушылардың іс-әрекетінің сабақтан тыс нәтижелілігін бақылау  үшін дәстүрлі жүйені толықтыратын оқушылардың  танымдық қызығушылықтарын және шығармашылық белсенділігін жоғарылататын рейтингтік жүйені қолдану[11]. 

     Қазіргі заманғы «Білім беру жүйесін ақпараттандыру» өзекті мәселелеріне келетін болсақ,  

• облыс мектептерінің  және білім берудің басқа да мекемелерінің  қазіргі заманғы  компьютер техникасымен жеткіліксіз жабдықталуы;
• электрондық оқу бағдарламалары және құралдарымен жеткіліксіз қамтамасыз етілуі;
• оқу-тәрбие процесінде оқушылардың компьютерлік технологияларды пайдаланып іздену, зерттеу сипатындағы өз бетімен жұмысының жеткіліксіз қолданылуы;
• білім беру мекемелерінің қызметінде оқушылардың қызығушылығын, бейімділігін және қабілеттерін, олардың даму деңгейін, кәсіби шеберлігінің компьютерлік диагностикасын құру жүйесінің жоқтығы; 
• білім беру мекемелерінің жаһанданған ақпараттық ресурстарына, бірінші кезекте Интернет желісіне кіру құралдарымен жеткіліксіз жабдықталуы.

     Перспективалар:

      - салалық ақпараттық жүйені құру;

     - барлық білім беру ұйымдары  мен мекемелерін қазіргі заманғы  компьютерлік техникамен және  телекоммуникациялық құралдармен, лицензияландырылған бағдарламалармен  қамтамасыз ету;

• оқушылардың өз бетімен, жеке, топтық жұмыстарын, компьютерді пайдаланып іздену және зерттеу сипатындағы практикалық және зертханалық жұмыстар көлемін көбейту мақсатында оқыту жұмысының дәстүрлі формасын қайта қарау;
• оқушылардың жеке ерекшеліктер, бейімділіктер, қызығушылықтар және мұғалімдердің педагогикалық шеберліктері деңгейінің компьютерлік диагностикасын өткізу;
• білім беру жүйесінде инновациялық процестерді ақпараттық және бағдарламалық қамтамасыз етуді құру жұмыстарын ұйымдастыру;
• оқу процесіне интернеттегі дидактикалық материалдар қорын тарту;
• компьютерлік тестілерді, білім беру сапасын бақылау және мониторингтің диагностикалық әдістемелерін құру және қолдану;
• мемлекеттік, орыс және шетел тілдерін үйренуде компьютерлік қолдауды  қамтамасыз ету;
• жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану және енгізу саласында педагогикалық және басқару кадрларды даярлау және қайта даярлау;
• басқару ақпаратын жедел жинау, сақтау  және талдау үшін компьютерлік жүйені құру;
• электрондық оқу басылымдарын әзірлеу және енгізу процестерін жетілдіру, облыс өңірлерінде ақпараттық ресурстық білім беру орталықтарын құру[2].

     Бүгінгі уақыт талабына сәйкес мемлекетіміздегі 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасына байланысты болып жатқан жаңа өзгерістер қоғам мен мемлекетіміздің алдына жаңадан туындап жатқан құндылықтарды ескере отырып, білім беру жүйесін түбегейлі өзгерту мәселесін қояды. Нақтылы аса маңызды тұжырымдар мен құндылықтар ғана білім беру сапасын жаңа деңгейге алып шығатын қадамдар жасауға ықпал етеді.

     Жаңа  экономикалық жағдай және тенденция  қоғам дамуының ерекшелігіне байланысты білім беру жүйесін түбірімен  өзгертуді талап етеді. Ол біздің еліміздегі прогресивті технологияның дамуы. Білім берудің сапасы қазіргі білім алып жатқан оқушыларға болашақта бүкіл дүние жүзіндегі білім алу дәрежесіне көтерілуіне мүмкіндік береді.

     Жаңа  технологиялық біліммен қарулану функциясы  арқылы оқушылар бойындағы еңбекке  деген алуан түрлі қабілеті ерік-жігердің дамуына әкеледі.

     Ақпараттық  технологиялардың кең мүмкіншіліктерінің бірі – интернет жүйесі. Мектептегі оқу пәндерін оқытуды сапалы дәрежеге көтеруге ықпал ететін интернеттегі программалардың қоры оқыту үрдісіне жаңа мүмкіндіктер жасайды. Осымен бірге оқушының жеке тұлғасын қалыптастырудағы ақпараттық оқыту технолгиясының маңыздылығы күн өткен сайын анық аңғарылуда. Қазіргі заманда ақпараттың көптігі мен жету жылдамдығы, осы мәселенің психологиялық ерекшелігі де мектеп қабырғасында, сабақта ақпараттық технологияны меңгерудің маңызы мен қажеттілігін дәлелдейді. Оқытуда коммуникативтік бағытты ұстану басты мәселе болып табылады. Қатысымдық тұрғыдан ұйымдастырылған қазақ тілін оқыту үрдісінің тиімді болуы осы зерттеу жұмысында қатысымдық тұлға – мәтінді компьютер арқылы оқытумен тығыз байланысты. Өйткені компьютердің мультимедиалық мүмкіншіліктері оқушының тілін дамытуды жан-жақты басшылық жасай алады. Қазақстандық білім беру жүйесінде барлық пәндер бойынша электрондық құралдар жасалып жатқаны белгілі. Дегенмен практикадағы қолданыс барысы әлі мардымсыз екендігін республикалық басылымдардан да, мектептердегі қазақ тілін оқыту тәжірибесінен де көп байқауға болады [8].

     Жалпы оқытуда және тұлғаның жан-жақты дамуына және қалыптасуына бағытталған оқу үрдісі ретінде оқушының өзіндік білім алу кеңістігінің мүмкіндігін арттыратын, орта және жоғары оқу орнына дайындайтын, жалпы орта білім беру бағдарламасындағы жеке пәндерді тереңдетіп оқытуды қамтамасыз ететін, жеке бейімділіктер мен қабілеттеріне қарай білім алатын, яғни барлық оқушылардың толық білім алуларына тең жағдайларды және олардың әлеуметтану мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін мақсаттарды көздейді. Кәсіби оқыту жалпы нарықтық экономикалық жүйемен байланысты. Нарықтық экономиканың өмірге дендеп енуіне байланысты қоғам талабына сай қазіргі өмір, экономикалық білім мен тәрбие беруді мектептен бастап қалыптастыруды талап етеді. Өйткені нарықтық экономикалық жүйеде мектеп қабырғасынан жеке тұлғаны кәсіби бағдарланған бағытта тәрбиелеп шығаруымыз қажет. Мектептен алған білімі болашақ мамандарды мектепті бітіргеннен кейін өндіріс орнында еңбек ете жүріп, экономикалық білімінің деңгейін көтеруге мүмкіндік береді [12].

   Арнайы  пәндерді ақпараттандыру – бұл ақпараттық технологияның құралдарын білім беру саласына қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық және педагогикалық мақсаттарына бағыттап қамтамасыз ету процесі. Бұл процесс мына бағыттар бойынша жетілдіріледі: