Педагогическая психология

Талай ұлы адамдар өз мінездерін жаман әдеттерден арылтып, жақсы  қасиеттерді дарыту мақсатымен жұмыс  істеген. Соқтықпалы соқпақсыз жерде  өсіп, мыңмен жалғыз алысқан ұлы  Абай өзін-өзі тәрбиелеп,өзін-өзі  білімдар еткен адам.С.М.Торайғыров  " Жұлдыз болып көрмеймін елдің  бетін, болмасам толып тұған толық  айдай" немесе "Қараңғы қазақ  көгіне күн болмағанда кім болам", - деген романтикаға толы батыл  жолдарды өзіне және  болашақ  жастарға арнап айтқан .

Профессор С.Я.Долецкий айтқандай, біз өз қателігімізді ойша айтамыз  да өзімізге өзіміз кешірім жасап, кейін  оны ұмытып кетміз Егер біз оны  дауыстап айтатын болсақ, онда өзіне-өзі  кешірім  жасау қиынырақ болады, - дейді.

Өзін-өзі сендіру. Оқушы  өзін жақсы ұстап, жаман қылық  жасамауға сендіреді. Темекі тартуды  қойғысы келетін адам "Мен енді темекі тартпаймын" - деп, өзіне-өзі  сенімді түрде әркез айтуы  тиіс.

Өзін-өзі сынау әдісі - дөрекілігі үшін өзін қатты сөгіп, сынға  алу. Өз тарапынан мұның мәдениетсіздік, жексұрындық екенін, тәрбиелі адамның  ондай іс істемейтінін, әбден өзі  арылғанша қайталап айтумен болады.

Өзін-өзі тәрбиелеуде - өзін ойша өзгенің орньша қою арқылы өзгемен  санаса білудің (эмпатия) үлкен тәрбиелік  мәні бар.

Өзін-өзі жазалау әдісі - алдына қойған міндетті орындау, ауытқымау. Мысалы, 9-сынып оқушысы қызықты  киноға баруға билет алады. Алдында  сабағына шала әзірленіп, екі алып қала жаздағаны ойына оралып, келесі сабаққа  жөнді әзірленбегені есіне түсіп  кинодан бас тартады.

Өзін-өзі тәрбиелеудің құрамды  бөлімдері:

•  өз кемшілігіне сын  көзбен қарау, мақсат қою.

•  өзін-өзі тәрбиелеудің бағдарламасын жасау.

•  әдістерін анықтау.

•  аутотренинг - жеке тұлғаның өзіне жаттығу жүйесін әзірлеуі.

•  өзін-өзі бақылау.

Тәжірибеде оқушы тәртібінде және мінез-құлқында ауытқулар кездесіп отырады. Сондықтан тәрбиелеу жұмысында  қайта тәрбиелеу де үлкен орын алып, оқушы ауытқулардың алдын алуға  және жеңуге бағытталады. Қайта тәрбиелеу  тұлға құрылымын қайта құру, адамның  барлық психологиялық сапаларын  қайта жасау. Түзету - оқушы санасындағы  және іс-әрекетіндегі жеке кемшіліктерді  жеңу.

Қайта тәрбиелеу - тәрбиелік  ықпалдар жүйесі барысында құлықтық даму мен іс-әрекеттегі ауытқуларды  түзетіп, қоғамның моральдық талаптарына  сай тұлға сапаларын қалыптастыру.

Қайта тәрбиелеу тұлғаның мотивтері мен қажеттіліктерінің, сезімдері мен еркінің, түйсіктерінің, іс-әрекеті мен мінез-құлқының әлеуметтік-психологиялық  өзгеру процесі, қиын балалардың орынды сапаларын қалпына келтіру, педагогикалық  тұрғыда қараусыз қалған балалардың жүріс-тұрысындағы кемшіліктердің орнын еңбектегі, спорттағы және басқа іс-әрекеттегі нәтижелермен толтыру.

Қайта тәрбиелеуде қайта  ұғындыру, қайта оқыту, басқа іс-әрекетке көндіктіру, күрт өзгерту, еріксіз көндіру  сияқты әдіс-ер қолданылады.

Қайта ұғындыру - бұл тәрбиесі қиын балалар және педагогикалық  тұрғыда қараусыз қалған оқушылар бойындағы  қате көз-қарастарын өзгерту әдісі.

Қайта оқыту - бұл теріс  қажеттіліктер мен дағдыларды түзету әдісі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                    Қорытынды.

Сонымен психология – жалпы  алғанда  психиканың және ерекшелеп алғанда  адамның нақты тарихи жеке адам ретіндегі  санасының пайда болу, даму және көрініс беру заңдылықтары туралы ғылым. Белгілі бір қоғамдық – тарихи жағдайда жеке адамның қалыптастыру заңдылықтарын  зерттей келе, психология тарихи материализмнің маңызды қағидаларын  нақтыландырады.   Психологияның  сондай-ақ басқа да көптеген қоғамдық ғылымдар (саяси экономия, тарих, өнер тану) үшін де белгілі маңызы бар, өйткені  осы ғылымдардың барлығына да адамдар саналы қызметі, яғни психология айналасатын мәселелер зерттеледі.

Психология мен жаратылыс ғылымдары  арасында, ең алдымен психиканың материалдық  негізі – ми мен жүйесінің қызметін зерттейтін психолоигя мен жоғары нерв қызметі физиологиясының арасында тығыз байланысы бар.  Жаңа әрі  тың фактілермен үнемі толықтырылып отырмаса, ғылым дами алмайды. Фактілер жинау үшін ғылыми негізделген әдістерді  пайдаланғанда ғана ғылым дұрыс  және табысты дамуы мүмкін

 

 

 

 

 

 

 

 

                                  Пайдаланған әдебиеттер.

 

1.Ж.Қоянбаев,Р.Қоянбаев. Педагогика.-Алматы, 1998, 2000.

2. Е.Сағындықұлы. Педагогика. - Алматы,1999.

3. С.Қалиев, Ш.Майғаранова,  Г.Нысанбаева, А.Бейсенбаева. Оқушылардың  тұлғалық қасиеттерін дамытудық  педагогикалық негіздері. - Алматы, 2001.

4. А.С.Макаренко. Тәрбие  мақсаты. – М 1958.

5. Мектепке дейінгі және  мектеп жасындағы балалардың  тәрбие тұжырымдамасы. – А,1995.

6. Google.kz интенет желісі.