Экологиялық биология

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті

 

 

 

 

 

 

«Бекітемін»

жұмыс бағдарламасының 

төрағасы 

________________________

«______»__________2010ж.

 

 

 

 

 

Жұмыс оқу бағдарламасы

 Биологиялық экология

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кафедра: Экология

2010-2011 оқу жылы 2 семестр

Кредит  саны: 3

Оқытушының  аты-жөні: Алтынсариев А.

Мекен-жайы: Тараз қаласы, Сәтпаев көшесі, 28 үй Гидрокомплекс 6.2.

 

 

 

 

 

 

 

Тараз 2010ж.

Пәннің  реквизиттері: экология.

Қоршаған орта туралы ілім, қоғамның экожүйесінің тұрақты  дамуы.

Биологиялық экология пәнінен негізгі және қосымша  әдебиеттер тізімі.

 

№	Әдебиет аты	Баспасы, жылы	Кітапхана	Даналар саны
1	Розаков С.И. Жалпы эколо-гия.	СПб:изд. «Лань» 2001-2858б.	Гидрокешен Технологиялық
2	Миколайкин  Н.И. «Экология»	М.: Дрофа, 2003-624б.	Гидрокешен  Технологиялық
3	Акимова Т.А. Экология-табиғат-Адам. Техника.	М: ЮНИТИ. Дана  2001-343б.	Гидрокешен  Технологиялық
4	Агроэкология		Гидрокешен  Технологиялық
5	Орлов Д.С. Экологияны және биосфе-раны химия-лық ластану-дан қорғау.	М: 2002-334б.	Гидрокешен  Технологиялық

 

Пәннің  қысқаша сипаттамасы.

Пәннің  мақсаты: Облыстық биоэкологиясын  оөу және қазіргі жетістіктері негізгі тірі организмдерге Қ.О. әсері, Қ.О.Қ. мәселелерін шешу, тәртіп пен бақылау жасау, Қ.О. мәселелерін шешу,   тәртіп пен бақылау жасау, Қ.О. ластанудан қорғау және тбиғатты тиімді пайдалану принциптері, педагогикалық қызметтің негізі болмақ.

Пәннің міндеттері: білімгерлерді биологиялық экологияның тарихи қалыптасуымен және қазіргі даму тенденциясымен таныстыру.

Пәннің мазмұны: берілген пән екі блоктан тұрады: табиғи биоценоз және оның компоненттермен  микроорганизмдер, өсімдіктер, жануарлар  мен адамдар, олардың биосферадағы таралуы мен кеңістіктегі уақытша жағдайымен қоршаған ортаға әсер етуші факторларды және экологиялыбілімнің тәжірибелік маңызын біріктіреді.

Жалпы сұрақтар жүйесі блокты оқу барысында беріледі. Блок соңында әр білімгер аттестациядан  өтеді. Пәнді оқып үйрену қорытындылдаушы емтиханмен аяқталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бағалар саясаты

Қорытынды баға төмендегі критерийлер бойынша  шығарылады және максимум 100 балды құрайды.

 

№	Пәннің компоненттері	Тапсырма саны	Бір тапсырма максимум балл	Жалпы балл
1	Практикалық тапсырма орындау.	12	1	12
2	Тапсырма орындауда  екпінділік.	10	1	10
3	СӨЖ (реферат  дайындау және хабарлау)	2	7	14
4	Ауызша талдау	6	1	6
5	Коллоквизм	2	7	14
6	Тест-сұрау	4	1	4
7	Қорытынды емтихан			40
8	Барлығы			100

 

СӨЖ тапсырмалары

 

№	СӨЖ тақырыбы	Тапсырма алу  мерзімі	Тапсыру мерзімі	Орындау шарты  және компоненті
1	Экологияның ауқымды  мәселелері.	2-апта	7-апта	Жеке тапсырма бойынша реферат дайындауы керек. Көлемі 8-10 бет. Реферат СОӨЖ кезінде талданады.
2	Қазіргі биосфераны сақтау және қорғау жолдары.	7-апта	14-апта

 

 

Пән компоненттеріне  және оларды оқып үйренуге қойылатын  негізгі талаптар.

Сабақтар: аудиторияда  өтіледі және бағдарлама бойынша  негізгі тақырыптар шеңберінде түсініктер береді. Оқытушының түсіндірілген сабағы мұқият тыңдалып, арнайы дәптерге жазылып отыруы қажет. Сабақта студенттер орындалған тапсырмалар мен рефераттарын көрсетуі, сабақты ауызша талдауға, тест сұрақтарына жауап беруі қажет және тәжірбиелік  тапсырмаларды орындаулары, ағымды сұрақтарға жауап берулері керек.

Тәжірбиелік тапсырма:  аудиторияларда орындалады, нәтежиелері ауызша талқыланады.

Белсенділік: тақырыптарды, рефераттарды және тәжірбиелік жұмыстарды орындау барысында бағаланады.

Рефераттық  жұмыс: (СРС) Рефераттар және берілген тақырыптар бойынша орындалады. Әрбір білімгер бүкіл оқу периодында 2 реферат өткізуі тиіс. Тақырып мұғалімнің  1-ші және 2-ші блок басында ұсынылған реферат тақырыптары тізімнен таңдалынады. Реферат көлемі  8-10 бет көлемінде болуы керек және СРСП уақытында қорғалады.

Тақырыптың  ауызша талқылануы: өтілген тақырып бойынша білімгерлермен ағымды пікір алмасу жолымен материалды меңгеру дәрежесін анықтау мақсатында жүргізіледі.

Блиц-сұрақ  сабақтың барысында келесі ағымда жүргізіледі және ауызша қысқа сұрақ-жауап түрінде болады.

Коллоквиум  курсты оқу барысында білімгер екі рет коллоквиум тапсырады. Мұғалім әрбір блоктың колоквиум қабылдайды.

Қортынды  бақылау: Экзамен түрінде өткізіледі және жалпы бағаның 40 басын құрайды. Сұрақтар экзаменнен 1 апта бұрын беріледі.

Әрбір  білімгер сабаққа толық қатысуы және барлық тапсырмаларды орындау керек. Сабаққа  қатыспау және тапсырмаларды уақытында  орындамау немесе мүлдем орындамау  мұғалімге айыптық санкциялар қолдануға  құқық береді: сабаққа қатыспағаны үшін (әрбір жіберілген сабақ үшін) – 1 балл, тапсырманы уақыттында орындамағаны үшін -1 балл, мүлдем орындамағаны үшін -2 балл.

 

Пәнің мазмұны

№ тап-сырма	Апта №	Тапсырма тақырыптары	бет
1	1	Кіріспе лекция. Экология ғылымының қалыптасу тарихы және оның қазіргі жағдайы. Экология биологияның бөлімі ретінде Қазіргі экалогияның дамуы.	1.12-21 2. 7-30
2	2-3	Лекция 2-3 Қоршаған орта туралы түсінік. Қоршаған ортаның  физика-химиялық қасиеттері, «орта  және ағза»қарым қатынастары (либих, ережесі Шелфорд заңы, экологиялық қуыс)орта факторлары, олардың класификациясы, орта факторының сигналдық мәні.	2.48-93 2.275-276 1.21-36
3	2	Тәжірбиелік тапсырма 1. Ортаның негізгі факторлары. Абиотикалық, биотикалық факторлар және орта ресурстары. Орта факторларының ағзаға әсерінің заңдылықтары.	1.21-41 2.48-81

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4	4-5	Лекция 4-5 Ағзалармен популяциялардың тіршілік айналымдары. Негізгі популяциялық модельдер(Лотка-Вольттер), популяциялармен ағзалардың саны динамикалық және статистикалық сиптаттры.		2.94-112
5	3	Тәжірбиелік тапсырма 2. Популяция динамикасы. Тірі қосу қисығы. Популяция өсуі және өсудің қисығы. Популяциясанының ауытқулары.		2.102111
6	6-7	Лекция. 6-7 Қауымдастықтар экологиясы: экожүйе ағзаларының қауымдастықтары, олардың құрылымы, алуан түрлілігі динамикасы, қоректік тізбек және биологиялық түрлердің өзара әрекеттесуі модельдері, экологиялық сукцессия. Тақырыпты ауызша толықтау.		2.113-150 152-195 3. 41-49
7	4-5	Тәжірбиелік тапсырма 3-4 негізгі экожүйелер жер және ерекшеліктері: жерүсті экожүйелері, су экожүйелері, географиялық таралуының заңдылықтары. Блиц-сұрақтары, реферат жұмыстарын қорғау.		2.181-195 3.49-56
8	8	Лекция.8 Биосфера және оның қазіргі жағдайы, құрылымы,биосфера эволюциясыжәне тұрақты дамудың шарттары биохимиялық айналымдары.		2.196-314 3.49-69
9	6	Тәжірбиелік тапсырма 5. химиялық ластанулардың қоршаған ортаға әсерінің түрлері, табиғи жүйелердің тұрақтылығы, биогеоциноздағы  техногендік  ағымдар тақырыпты ауызша талдау, коллоквиум		4.116-127
10	9	Лекция. 9. Антропогендік  әсер және табиғатты қорғау. Биосфера ресурстары және олардың класификациясы.		2.079-314 1.68-81
11	8	Тәжірбиелік тапсырма 6. Биосфера компоненттеріндегі химиялық ластағыш заттардың шекті рауалы концентрациясы. Тақырыпты ауызша талдау.		4.186-208
12	9-10	Лекция 9-10 Ғаламдық экологиялық проблеммалар экологиялық  мониторинг және қоршаған орта жағдайын бақылауды ұйымдастырудың негізгі  жолдары.  Блиц-сұрақтар.	2.538-555 1.83-91 1.128-239 1.140-152 1.153-180
13	9-10	Тәжірбиелік тапсырма 7-8 Биосфераның химиялық ластануының  маниторингебиогеоциноз мониторингі. Топырақ мониторингінің принциптері  мен тапсырмалары. Фитотоксикалықты анықтаудан әдістемесі.	2.550-562 565-575
		Ауызша талдау.
14	11	Лекция. 11. Табиғатты қорғау облысындағы басқару мен халқықаралық қоғамдастық. Мемлекеттік және өндірістік басқару. Блиц-сұрақ.	4.262-278 565-572
15	11	Тәжірбиелік тапсырма 9. Табиғаттың қорғаудың қазіргі  мәселелері. Аймақты экологиялық  мәселелер. Улы қалдықтардың экспорттау және импорттау мәселелері. Жер ресурстары.	4.262-278
16	12-13	Лекция. 12-13 Адамзаттың биологиялық, мәдениеттік және әлеуметтік тұрқы. Адамзат санының өсуі. Ауызша талдау.	1.213-232 2.315-363
17	13	Тәжірбиелік тапсырма. 10. Биосфераны ластанулардан қорғау. Биосфераны қатысы қалдықтардан  ластанудан қорғау. Өндірістік және комуналды тұрмыстық қалдықтарды ауыл шаруашылығында пайдалану. Ренультивация. Реферат жұмыстарын қорғау.	4.279-305
18	14-15	Лекция. 14-15 Экология және қазіргі мәдениет. Дәстүрлі шаруашылық формалары  және қазіргі экономика. Биосфераның  ноосфераның өту стадиясында адамзаттың бірлігі мен алуан тіршілік шарттары. Жаратылыстану және гуманитарлық ғылымдардың әрекеттілігі. Кооловиум.	1250-264
		Қортынды бақылау  – экзамен.

 

 

«Экология және биология» кафедрасы мәжілісінде қаралған.

Хаттама №___  «__»____200_ ж.

 

Жасаған    _______________          _____________________________

/қолы/                                                            /Аты-жөні./

 

Кафедра меңгерушісі  _________________        ________________________

/қолы/                                                    /Аты-жөні./

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Биологиялық экология пәнінің қысқаша лекция курсы 

Кіріспе.

Көптеген мыңжылдықтар мезгілінде адамзат табиғатты бағындыруға тырысты, бірақ жердің «космостық кеме» сияқты ғана шектеулі ресурсты екенін жақында ғана түсінді. Қоршаған ортаны ұмытсыз пайдалану және ластау келесі ұрпақ тіршілігін жою мүмкін. Шаруашылық әрекетінәтежиесінен табиғи жағдайдың өзгерістері сол уақытта онша үлкен болмағаны мен аймақтық сипатта болады.Соған қарамастан олар топырақ эрозиясына, олардың тұздану мен шөлге айналуына  алып келді, ол ең соңында аймақтық экологиялық  кризистер мен өркениеттің жоғалуына алып келеді. Экологиялық кризис нәтежиесінен қазіргі кезде жойылған қалыпты тіршілік ету ортасын, судың, ауаның топырақтың, азықтық сапасын биота қалпына келтіре алады.Бірақ тек биотаның өзінің қалпына келуіне уақытпен орын болған жағдайда. Сондықтан биосфера  тіршілігін жалғастыру үшін ең алдымен биологиялық алуан тіршілікті қорғау керек, яғни биосфераны қорғайтын жануарлардың, өсімдіктердің, саңырау құлақтардың, микроағзалардың барлық түрлері. Бұл жағдайда түрлер тек қауымдастықтарда және белгілі жағдайларда тіршілік етеді, сондықтан оларды сақтау үшін құрлықтың кем дегенде 1/6 бөлігін құрайтын, арнайы қорғалатын аймақтар қорықтары белгілеу керек. Ежелгі Греция мен  Рим ғалымдары «экологиялық» ойланды, яғни тірі ағзалар мен қоршаған орта араласындағы байланысты көре білген. Экология ғылым ретінде ХVІІІ ғасырдың аяғында қалыптаса бастады, және тек зоологияның бір тармағы ретінде. Классикалық биологияның дамуы ұзақ уақыттар бойы ағзаның тіршілік ету жағдайларының тұтастығы морфологиялық және функционалдық ерекшеліктерін зерттеу жолымен жүрді. Қазіргі экология ғылымының  ол ғимараттары ХVІІІ –ХІХ ғасыр натуралистері мен географтарының еңбектері б.т.

 

Қазіргі экологияның дамуы.