Біріккен Ұлттар Ұйымының

• халықаралық конвенция, тұрақты ережелер;
• халықаралық нақты іс, заңды норма түрінде;
• ортақ заң құқығы, ұлттарға бөлінуі;
• соттық шешім және доктринаның квалификациясының мамандандырылғаны жөнінде насихатталған.

         Мүшелік құрамы жөнінде халықаралық  сотта 15 соттар бап, Бас Ассамблея  және Қауіпсіздік Ееңестің сайлануы  бойынша, бір-біріне тәуелсіз болуына сайлануы. Олар негізінде іс жөніндегі сапалық жағындағы сайлауы, бұл негізінде негізгі азаматтық үшін. Сот құрамында 2 азамат болуы мүмкін емес. Соттардың  мерзімі 9 жылға сайланылады. Соттың ісі жөнінде барлық басқа да орында жұмыс істеуі тиіс емес. Сотта әсіресе пленарлық отырыстар өткізіледі, канира атты ұсақ топен жүргізіледі. Соттың орналсуы - Гаага (Нидерланд) І-ші Бас хатшысы Біріккен Ұлттар Ұйымында Грюгве Ме (Норвегия) болды, ол 1953 жылдан бастап, орынға ие болды. Даг Хамларшельд (Швеция) Бас хатшысы болып 1953 жылдан бастап Африкадағы авиациялық катастрофаға ұшырағанға дейін 1961 жылға дейін басшылық етті. Утан (Бирма) Бас хатшысы жөніндегі жұмысты 1971 жылға дейін атқарды. Оның орнына Кут Вальдхайм (Австрия) орынға келді [15].

       Бас Ассамблеяның негізгі комитетері:

       Бірінші комитет - саяси сұрақтар және қауіпсіздік  сұрақтарды шешеді [16]. Айырықша саяси комитет осындай бірдей сұрақтармен айналысқан, бірінші комитеттің кіріспесіне байланысты енгізілгендей. Бас ассамблеяның III сессиясында тез түрде айырықша саяси комитет құрылды, 1954 жылдың ХІ сессиясында Бас Ассамблеяның осы комитетті ең негізгі басты комитеттік құрамы енгізуге тырысты шешім қабылданған.

       Екінші  комитет - экономикалық және қаржы сұрақтарды шешеді.

       Үшінші  комитет - гумнитарлы-әлеуметтік     сұрақтар

       енгізілген (мәдениет).

       Төртінші  комитет - опек бойынша сұрақтарды қарастырады (территорияның өзіндік атқаруы  жөнінде).

       Бесінші комитет - әкімшілік және бюджеттік  сұрақтарды шешеді.

         Алтыншы комитет - заң, құқық  жөнінде сұрақтарды шешеді.

       Әрбір 6 негізгі комитетте әрбір мүше ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымының ерекше болыпе табылады. Негізгі комитет  сессиясы кезінде Бас Ассамблеяның әсер етеді. Комиттер әртүрлі сұрақтарды шешуі құқылы емес. Әрбір комитет  өзінің басшысын тағайындайды, Екі орындаушы, яғни баяндамашы жөнінде, географиялық жағдайы жөнінде орналасуы жөнінде болып екіге бөлінеді. Комитетте сайлау жүйесі қатысу әрі қатарымен жүреді [17].

       Процедуралық  комитет жөнінде: Бас Ассамблеяның сессиясы кезінде екі процедурлық комитеті жұмысын жүргізеді. Процедурлық комитет мүшесін Бас Ассамблея сессиясында тағайындайды, әрбір сессияның басында өтеді. Бас комитет 25 мүшеден тұрады: Бас Ассамблеяның басшысы, 17 орынбасарының басшылары, және 7-і негізгі комитет басшыларынан құралған. Бұнда саяси сұрақтар шешімі қарастырылмайды. Комитетте 9 мүшеден құралған.

       Тұрғылықты  комитет жөнінде: 12 Консультативті комитет Біріккен Ұлттар Ұйымының қаржысы  жөнінде мәселелерді қарастырады. Взностық комитет 15 мүшеден құралған, Бас Ассамблеяның көмегімен 3 жылға сайланады. Жоғары кеңес органы тұрақты сессиясы болады, 1 жылда екі рет болады: біріншісі: Нью-Йоркте көктемайында, екіншісі - жазда Женевада өтеді. ЭКОСОС сессиясының жұмыс кезінде 3 сессиялық комитет құрамдас 54 мемлекет-мүшелерінен құрлған: экономикалық комитет, әлеуметтік және координациалдық, және т.б

       Тұрақты комитет (КПК) 1962 жылы құрылып, 1970 жылға  дейін тұрақты болды.

       Біріккен  Ұлттар Ұйымының жүйесі - өзі ұйым біріккен ұлттар және әртүрлі ұйымымен байланысын – глобальдық бірдей ұсынылады, экономикалық және әлеуметтік бағытпен дамуы өсуі елдер көмегімен әртүрлі бағдарламалармен дамуы. Орталық проблемасын шешуіне техникалық бірлестікпен және зерттеулі жөніне дейін, ауылдың шаруашылық өндірісі, саудасы жөнінде және т.б. мәселелермен шұғылданады. 13 басшылыққа көмек көрсетуі үшін, даму мақсатының негізгі эффектісін көрсетуі қажет. Біріккен Ұлттар Ұйымы ұлттардың жоспарлық дамуы жөніндегі мәселені толықтайды. Біріккен Ұллтар Ұйымында ірі бағдарламалық қызықтары бөлек тұрған тобы ерекшелігін - жастар, қарттар, инвалид, және қашқындар жатады.

       - Б.Ұ.Ұ.-ның проблемалық жағдайы (Найробыл, 1977 ж.)

       - Әлемдік конференция аралық реформа дамуы.

       - Әлемдік Ассамблея  қартануы мәселесі жөнінде.

       - Әлемдік конференция әйелдер жөнінде (Копенгаген, 1980 ж.)

       - Конференция ғылыми-техникалық жөнінде дамуы, оның әртүрлі түрғыда шүғылдануына байланысты. Сондай-ақ, 1975 жылдан бері - Еуропалық Ғарыш комитеті жұмыс істейді. Интерспутник - ғарыш байланысының халықаралық ұйымы, оның штаб-пәтері - Мәскеуде. Инморсат - теңіс спутник байланысының халықаралық ұйымы, штаб-пәтері - Лондонда.

      Арабсат спутник - байланысының фаб ұйымы. Чьтелсат спутник - байланысының Еуропалық одағы. Еһиетсатспутник - метеорологиялық спутниктердің эксплуатациясы бойынша Еуропалық ұйымы.

       ТМД көлемінде 1995 жылы Минскіде "Ғарыш кеңістігін зерттеу мен пайлдалану жөнінде бірлесіп қызмет ету туралы келісімге қол қойылды. Оған 9 ел қатысты, қатарында Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркменстан, Әзірбайжан, Белорусь, Украина, Ресей бар.

       Халықаралық Үкіметтік емес ғарыш ұйымдарына жаңа жоғарыда толығырақ айтылған ғарыш кеңістігін зерттеу бойынша комитет КОСПАР және екіншісі, халықаралық астронавтика Федерациясы (МАВ). Бұл ұйым халықаралық астронавтика академиясы мен ғарыш құқығының халықаралық институт құрылтайшысы болды. Ғарыш кеңістігінің, Айдың және өзге аспан денелерінің құқықтық мәртебесі, тұтастай алғанда, бірыңғай болып табылады. Олардың құқықтық мәртебесі 1967 жылғы ғарыш бойынша шарт негізінде анықталады. Ғарыш кеңістігін, оған қоса Айды және өзге аспан денелерін зерттеу мен пайдалану халықаралық құқық қызметтестік пен өзара түсіністікті қолдау мүддесінде Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысы нормаларына сәйкес жүзеге асырылуға тиіс. (Ғарыш туралы шарт 3 бап). Ғарыш туралы шарттың 2-бабы ғарыш кеңістігі, оған қоса Ай және өзге аспан денелері ұлттық иемденуге жатпайды деп бекітіп, көрсетеді. Айдың құқықтық режимі, құқықтық статусы, яғни құқықтық мәртебесі, сондай-ақ ғарыш туралы Шартпен қатар, 1979 жылғы 5 желтоқсандағы Ай туралы  келісіммен анықталады. Сонымен біз ғарыш кеңістігінің, Айдың және өзге аспан денелерінің құқықтық статусын анықтады.

       Ғарышкердің ққықтық мәртебесі 1967 жылғы ғарыш  туралы шартпен, оның ережелерімен анықталады. Осы шартқа сәйкес, мемлекеттер, апат, авария, мәжбүрлі немесе белгілі ниетті қонуды өзге мемлекеттің аумағында немесе ашық теңізде жүзеге   асырса мүмкін болған көмекті көрсетуге міндетті. Аталған жағдайда ғарышкер, оны ұшырған мемлекетке жедел қайтарылуға тиіс. Ғарыш кемесінің құрамы, экипажы ғарыш кеңістігінде болғанда, оның ішінде аспан денесінде болғанда, осы сипат регистрге негізілген мемлекеттік юридикциясы бақылауында болады [3].

       Ғарыш объектісінің құқықтық жағдайы ғарыш  туралы, 1957 жылғы шартлен анықталады, сондам-ақ, Ю75 ж., ғарыш кеңістігіне шығарылатын объектілерді тіркеу туралы конвенциясымен де. Ғарыш объектілері оны шығарған мемлекеттің аумағынан тыс табылса, ол сол мемлекетке қайтарылуы қажет, бірақ ғарышкерді қайтаруға қарағанда, мұнда белгілі бір шарттар болуы қажет:

1. шығарған мемлекеттің өтініші;
2. талап бойынша тану мәліметтерін беру.

       Халықаралық     Ғарыш      құқығындағы      жауаптылық ғарыштық әрекетті кімнің жүзеге асырғанына қарамастан, Үкіметтік орган немесе Үкіметтік емес органға, бәрібір, жауаптылықты мемлекет көтереді. Егер ғарыштық әрекетті халықаралық ұйым жүзеге асырса, онда ұйымның өзі, сондай-ақ оған қатысушы мемлекеттер жауапты болады. Егер де материалдық залал келтірілсе, онда жауаптылықты жүзеге асыру тәртібін 1972 жылғы ғарыш объектілері келтірген шығын үшін халықаралық жауаптылық туралы концепция белгілейді. Концепция өзіне залал ұғымын қосады:

- өмірдөн айыру.

- дөне жарақаты

- денсаулыққа өзге де зиян келтіру

- мүлікті жою немесе зақым келтіру. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2. Біріккен  Ұлттар Ұйымының тізбектелген шекарасы

      Осы БҰҰ-ның зерттегеніндей, көптеген зерттеуші ғалымдар, мысалы: А.Орлов, Д.Стершиннің көзқарасы - жазушы, философ, тарихшылардың ойынша, осы ғасыр қандай ғасыр болатынын ойлауда. Сонымен қатар, ауа-райлар айтарлықтай мәз емес, бірақ та оптимисті түрде болды. ХІҮ ғасыр аяғында кімнің ойына келді дейсің тізбектелген XX ғасырда адамзатқа екі әлемдік соғыс әкелетінін кім білген. Көптеген адамзаттың талқандалуы [18].

      Сонда әлем бостандық, әлеуметтік теңдік, демократия, жалпылай білім, гармония және техникалық прогресске көшу дәуір енуі еді. Қазіргі жағдайдағы XXI ғасыр жаңа 3 мыңжылдықтың адамзат тарихында - бірақта, аз иллюзия мен күтімдері өте көп [19].

      XXI ғасыр - адамзат тарихында ең негізгі проблема, ең ауыр 
ғасыр болып табылады. Көптеген пікірлерден: индустриалды солтүстікпен дамыған оңтүстіктен аралықтығындағы даму деңгейі жоғарылайды. Осы мәліметтерге қарағандай-ақ бұл тенденция күші "оңтүстік", "солтүстік" топталған мемлекеттердің белгілерін қайшылықтайды.

      Яғни, XXI ғасырдағы Біріккен Ұлттар Ұйымының рөлі осы саммит мыңжылдығында ерекше көңіл бөлінгендей-ақ, саммит мыңжылдықта Біріккен Ұлттар Ұйымының жаңа ойға болуымен теңеледі. Бас Ассамблея бұл кездесуді: яғни Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы Кофи Атта Анан осы саммитте Біріккен Ұлттар Ұйымы туралы баяндамсында «Мы народы - роль организации Объединенных Нации в XXI веке» атты баяндама оқиды [20].

      Осы оқиға сияқты және де бұл талқылау мәселесіндегі міндеті ерекше, бүгінгі кезеңдегі біз негізгі болып жатқан оқиғалардан бас тартып, жаңа өмірге деген көзқарасын кеңейту. Көптеген бізге байқаулар жүргізіледі, көптеген адамдар ұзақ өмір сүруге болады әрі олардың ата-аналары сияқты емес және т.б. үрім бұтақтары. Олар жақсы тұрады, денсаулықтары мықты, жоғары және терең білім алуға және осы терең жетілдіре біледі. Өткен уақытымызда да көптеген қателіктері мен ауырлықтар басымыздан өткен: мыңжылдықты қалай анықталса да көптеген ауыр шиеліністер туған. Ашаршылық және тепе-теңсіздік елдер ішінде және аралықтарында қалыптасқандай-ақ. Әлем халықтарының ойындағыдай-ақ: олардың өзбасшылары мыңжылдық саммитте жиналғандай, болашаққа деген көзқарасты кеңейттіруі еді.

      Міне, 55 жыл бойы әлем соғыссыз бейбіт түрде  өмір сүріп келе жатыр, белгілі одақтармен - бұл өте ұзқ мерзімдік тарихтағы  қазіргі мемлекет аралық қатынастағы  жүйесі болып табылады. Европаның бөлігіндей, сондай-ақ Еуропалық одақтастықтың құрамына енеді, негізінде онда көптеген қазіргі әскерлер мемлекеттің     қатынасынан     пайда     болған, қауіпсіздіктің құрылу мақсатынан, бұл мемлекеттер, есеппен шынайы құрылған [21].

      Көптеген  бақылаушылар өкінеді, өйткені екі  космостық жүйе жан-жақты болған, ол әлемдік ұстауға көмек көрсеткен. Бірақта дамып келе жатқан елдерді  де айтпауға болады: бұнда ""қырғи-қабақ" қаруланған шиеленіс жиі кезеңге  айналады. "'Қырғи-қабақ" соғысы аяқтлғаннан кейін, бұл тарихнама ішкі сяси жағынан да және материалды жағынан да көмектерінен айырылған және жоғалған деуге болады. Сондай-ақ Біріккен Ұлттар Ұйымы өзінен «қырғи-қабақ» соғысынан кісеуін тастап, ол ерекше рольді ойнаған. 90-жылдары тез түрде белгіленгендей, біздің іскерлігіміз үстемділік қолдау көрсетуде, сондай-ақ әлемнің орнатылуы [22]. Осы он жылдықта мұнда үш рет бейбітшілік келісім жүргізілген. Енді осы аралықта көптеген уақыт бойы мемлекет арасындағы әскерлер азаюда. Экономика глобализациясы тәжірибесінде ешқандай пайдасы жоқ. 1990 жылдан кейін демократиялық елдердің саны екі есеге өсті, бірақ та көптеген белгілері пайдаланды. 1990-жылдың аяғында мемлекет ішінде басты әскерлер орнаған.

      Осы соғыстар көптеген қауіп-қатерге әкелді, әсіресе 5 миллион адамның өліміне әкелді. Бұл соғыстар шекараны ғана емес талқандаған, қаншама адамдарды өлтірген. Гуманитарлық конвенция негізінде "стратегиялық мақсатпен" орнатылған. Осының негізінде шетелдік экономикалық қызықтар жатыр. Оларды гиперактивті сіңдірген, қазіргі кезеңде осы шиеленістен кейін барлық жағдай жаңа қауіпсіздік концепциясы құрылған. Егер де қауіпсіздік қамтамасыздығы территорияның сақтауы, ішкі жағынан болса, ал қазір қорғауға, яғни тұрғындарды, адамдарды зорлы-зомбылықтан қорғауы еді. Болашаққа көз тастасақ, біз қатаң ғаріпті көреміз, толық талқандалған қарды көреміз [23].  Келесі фактілер (оқиғалар): 1994 жылғы   1,3   млн.   дана   Біріккен Ұлттар Ұйымының  жұмысына  таратылған; 1995 жылы 4,4 млн. экземпляр. Біріккен Ұлттар Ұйымының бас секретардың көмекшісі С.Санбар ХҮІІІ-ші сессияда комитетін, 1996 жылдың жазында болған (как известно, комитет ООН по информации рассматривает на своих сессии по поручению Генеральной Ассамблеи работу секретариата ООН и его подразделений в сфере информации и связи с общественностью, устанавливает основные стратегические направление в этой области) [24].