BDE Administrator арқыыл мәліметтерге қатынауды ұйымдастыру

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. BORLAND DELPHI ОРТАСЫНДА МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ……1

1.1 BDE Administrator арқылы мәліметтерге қатынауды ұйымдастыру

1.2 Active XDate Object (ADO) технологиясының ерекшеліктері   

1.2.1 BDE және ADO компоненттерінің арасындағы байланыс

1.2.2  Мәліметтер  Қорына ADO компоненттерін біріктіру  тапсырмасы

1.3 InterBase Express (IBX) технологиясы 

2. BORLAND DELPHI ОРТАСЫНДА МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ

2.1 DataBase Desktop көмегімен мәліметтер қорын  құру 

2.2 BDE технлогиясының көмегімен мәліметтер қорының байланысы үшін қолданылатын компоненттер

3. МӘЛІМЕТТЕРДІ ӨҢДЕУ ЖӘНЕ ҚҰЖАТТАМАЛАУ

3.1 Decision Cube компоненттері мәліметтерін көпөлшемді талдау

3.1.1 Қолданба мәліметтерін баптау

3.1.2 Орындалу қолданбаларын басқару

3.1.3 DecisionPirot компоненті

3.1.4 DecisionGraph компоненті

3.2 Отчеттардың құрылуы

3.3 Мәліметтерді құжаттамалау үшін Сом серверін қолдану

ҚОРЫТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМША А DataBase Desktop көмегімен кестемен жұмыс  істеу 
 
 
 
 
 
 
 

КІРІСПЕ 

       Информатика ғылымының негізгі салаларының бірі - алгоритмдеу және программалау болып табылады. Бұл бөлімде қазіргі кезде жиі қолданылатын белгілі бір программалау тілдері, олардың құрлымы, қазіргі кездегі программалардың дамуының негізгі тұжырымдамалары қарастырылады.

       80-жылдардың  ортасында программалауда жаңа  бағыт орын алды, оны объектілі-бағытталған  программалау (ОБП) деп атады.  Borland фирмасы Delphi программасын жасап шығарды. Delphi – объектілі-бағытталған программалаудың тамаша жүйесі. Delphi – қазіргі кездегі жеке қолданбалы Windows программаларын құруға мүмкіндік беретін, сонымен қатар интернетте және корпоративтік жүйелерде жұмыс жасауға арналған күшті жүйелердің бірі.

      Delphi тілінің негізінде Object Pascal тілі  жатыр. Delphi-де кросс-плотформалы  программалар құру мүмкіндігі бар, олар Windows ортасында және Lunix ортасында да жұмыс жасай алады. Delphi – бұл бірнеше маңызды технологиялардың комбинациясы:

• машиналық кодта жоғары өндіруші компилятор;
• құрауыштың объектілі-бағытталған үлгісі;
• қолданбаларды көрнекі тұрғызу;
• мәліметтер қорын тұрғызу үшін масштабталған орта.

       Қазіргі уақытта Delphi-де мәліметтерге қатынау механизмдердің бірнешеуі іске асырылған және кез-келген механизмге өзінің меншікті компоненттер жиынын сәйкестіреді. Ол Delphi-дің алғашқы нұсқаларында мәліметтер қорымен жұмыс істеудің негізі болып Borland Database Engine (BDE) - Borland фирмасының мәліметтер қорының процессры болып табылады. Бұл ең дамыған механизм, мұнда мәліеттер қорын құру бағдарламаның кітапханасының күшті қоры құрылып, ол универсалды интерфейс арқылы жүзеге асырылады. Өңдеуші жергілікті мәліметтер қорын драйверлер ретінде пайдалана алады. Сонымен қатар серверлердің кең алынған тізімі үшін, мысалға Interbase, Oraсle Subase, Informix, Microsoft SQL, серверлері және DB2, ODBC драйверлері арқылы да қосылу мүмкіндіктері бар.

Курстық жұмыстың мақсаты - Borland Delphi-де мәліметтер қорын құру принципінің теориялық негізін зерттеу  және мәліметтер қорының байланысын ұйымдастырудың технологияларының ерекшеліктерін қарастыру, Database Desktop көмегімен мәліметтер қорын құру

Курстық жұмыстың өзектілігі – қазіргі ақпараттық технологиялар қарқынды дамуы кезеңінде қуатты мәліметтер қорымен жұмыс істеу қажеттілігі мен өзектілігі артып келе жатыр. Сондықтан мәліметтер қорымен жұмыс жасайтын бағдарламалар ішіндегі танымал нұсқаларының бірі – Borland Delphi ортасында мәліметтер қорын ұйымдастыру, басқару, ондағы мәліметтердің өңдеу және сақтау мамандардың пікірі бойынша тиімді.   Курстық жұмыстың құрылымы: курс жұмысы мазмұнынан, кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады. Кіріспе бөлімінде жұмыстың мақсаты және өзектілігі көрсетілген. Негізгі бөлімінде мәліметтер қорын Borland Delphi-де құру принципінің теориялық негізі, мәліметтер қорының байланысын ұйымдастыру технологиялары туралы түсініктеме қарастырылады. Қосымшада Borland Delphi7 ортасында DataBase Desktop көмегімен кесте құру мысалы қарастырылған. Курстық жұмыс 42 беттен тұрады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. BORLAND DELPHI ОРТАСЫНДА МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ

       Delphi-дің  алғашқы нұсқаларында мәліметтер  қорымен жұмыс істеу негізі  болып Borland Database Engine (BDE) - Borland фирмасының  мәліметтер қоры процессоры болып  табылады. Ол қазірде өз қасиеттерін  жоғалытқан жоқ. Бірақта, Delphi 5 бастап компоненттер кітапханасында мәліметтермен байланысудың альтернативті миханизмдері пайда бола бастады. Олардың көпшілік бөлігі Delphi 6 – да пайда болды. BDE қолданба мен мәліметтер қоры арасында келістіруші (делдал) болып жұмыс атқарады. Ол қолдаушыға нақты мәліметтер қорын жүзеге асыратын бірыңғай интерфейспен жұмыс істеу мүмкіндігін береді. Осыған орай мәліметтер қорын жүзеге асырудың ауысуы барысында қолданбаны ауыстыру қажет емес. Delphi қолданбасы мәліметтер қорына BDE арқылы қатынайды. Бұл жағдайда мәліметтер қорымен байланысу сурет 1 – де көрсетілген сызбаға сәйкес келеді. 

       Delphi қолданбасы мәліметтер қорымен  байланысу қажет болған жағдайда BDE жүгінеді немесе әдетте мәліметтер  қоры бүркеніш атымен оған  қажетті кестелерді хабарлайды. BDE динамикасы біріктірілген DDL кітапханасы түрінде жүзеге асырылған (IDAPIO1.DLL, IDAPI32.DLL файлдары). Олар басқада кез келген кітапханалар сияқты IDAPI(Integrated Database Application Program Interface) деп аталған API(Application Program Interface – қолдп\анбалы бағдарламалар интерфейсі) жабдықталған. Бұл қолданбада қоолданылатын мәліметтер қорымен жұмыс істеу үшін арналған процедуралар мен функциялар тізімі.

       BDE бүркеніш аты бойынша көрсетілген  мәліметтер қорына сәйкес келетін  драйверлерді табады.  Драйвер  – бұл анықталған типті мәліметтер қорымен қалай жұмыс істеуді білетін көмекші бағдарлама. Егер BDE-де МҚБЖ-не сәйкес келетін өз драйвері бар болса, онда BDE ол арқылы мәліметтер қорымен және қажетті кестелермен байланысады. BDE Microsoft Access, Fox Pro, Paradox, dBase және т.б сияқты мәліметтер қорына қатынауды сүйемелдейді.  

Сурет 1. Delphi қолданбасының мәліметтер қорымен байланысу сызбасы 

      Егер BDE-де МҚБЖ қажет драйвер жоқ болса, онда ODBC драйвері қолданылады. ODBC (Open Database Connectivity) - Microsoft  фирмасымен құрылған BDE  функцияларына ұқсас DLL. Ол ODBC. DLL файлында сақталады. BDE, Sybase, Microsoft SQL, Oracle, Interbase сияқты SQL серверлерімен мәліметтер алмасуға мүмкіндік беретін сұраныстардың стандартталған тілі SQL сүйемелдейді. Бұл мүмкіндік әсіресе клиент/сервер платформасында және үлестірілген қолданбаларда кеңінен қолданылады. 

       1.1 BDE Administrator арқыыл  мәліметтерге қатынауды  ұйымдастыру

       Қазіргі уақытта Delphi-де мәліметтерге рұқсат механизмдердің бірнешеуі іске асырылған және кез-келген механизмге өзінің меншікті компонеттер жиынын сәйкестіреді. Borland Database Engine (BDE) арқылы қатынас құру – ең  дамыған механизм, мұнда мәліметтер құру бағдарламаның кітапханасының қуатты қоры құрылып, ол әмбебап интерфейс арқылы жүзеге асырылады. Өңдеуші жергілікті мәліметтер базасы драйверлер ретінде пайдалана алады. Сонымен қатар серверлердің кең алынған тізімі үшін, мысалға InterBase, Oracle Subase, Informix, Microsoft SQL серверлері және DB2, ODBC драйверлері арқылы да қосылу мүмкіндіктері бар. BDE кемшіліктеріне қосымшаның таралу және орнатылу процестерінің күрделіліктерін жатқызуға болады, дегенмен бұл технология жиі қолданылады.

       Біз SQL-стандартын қолдайтын мәліметтер қорының көп үлгілі екендігіне көз  жеткіздік. Бұл мәліметтер қорын әртүрлі мақсатта өңделеді: мәліметтерді сақтау үшін және SQL-серверінің көмегімен өңделуін жүзеге асырады. Оның өнімін қолданатын бағдарлама мәліметтерді басқару үшін фирма, арнайы бағдарламаны, драйверлерді ұсынады. Ол клиент ұсынысымен мәліметтер қорының арасында делдал ролін атқарады. Бұл драйвер SQL-серверінің сәйкес клиенттік бөлімінде бірге жүйеге орнатылады. Дегенмен клиент ұсынысы әртүрлі үлгідегі бірнеше қормен бір уақытта жұмыс істей алады. Delphi-ді жасаушылар барлық функцияларды бір блокқа шығарады. Бұл функциялар базасының драйверлерімен күйге келтіруімен байланысқан. Жеке блок Borland Database Engine – деп аталады. BDE – мен бірге ең әйгілі SQL LINK деп аталатын мәліметтер қорына рұхсат үшін драйверлер жеткізіп береді. BDE мәліметтерді кештеу қамтамассыздығын SQL үшін емес қор үшін реттеуді өз мойынына алады. Сонымен қатар жадымен басқару, SQL – сауалының генерациясы, мәліметтердің үлгісінің өзгертілуі және т.б.

       BDE–нің  қолайлылығы клиент ұсынысына  жеке орналасқан. Бағдарламашыға ол туралы жалпы ойланбауға болады. Кейбір шартты атпен көрсетсе жеткілікті және бағдарлама күйге келтірумен байланысқандарды өзі тауып береді. Бұл шартты ат альяс деп аталады. Сонымен қатар альяс арқылы жұмыс істеген кезде қосымшаны бір серверден басқа серверге ауыстыру оңай. Мысалы біз SQL сервері үшін қосымшаны құрамыз және жөндейміз, сондай Альяс құрасыздар, бірақ басқа серверде оны мәліметтер қорымен байланыстырамыз. Бұл бағдарламада өзгерту енгізбейсіз. Әрине SQL сервері SQL тілінің стандарты бойынша болуы мүмкін. Бұл әдіс өңдеуде жиі қолданылып, қосымша SQL серверінің жергілікті түрімен іске асырылады. Ары қарай ғаламды желі түріне ауысады. Мұндай ауысу масштабтау деп аталады. Delphi-дің бұл жеткізілуіне жергілікті сервер CASE түріне қосылған. Осылайша, бағдарлама қор мәліметтерімен қор жасау үшін бірнеше ретте BDE–ні реттеу қажет. Кейбір аляьста Delphi өңдеушілері бұл үшін арнайы қызмет бағдарламаны қарастырған.

       1.2 Active XDate Object (ADO) технологиясының  ерекшеліктері 

       Delphi – де мәліметтер қорымен жұмыс істеудің альтернативті мүмкіндігі енгізілген. Бұл Microsoft фирмасында құрылған Activex Data Objects (ADO) технологиясы. ADO- бұл реляциялық және реляциялық емес мәліметтер қоры, Электрондық пошта, жүйелі, мәтінді, графикалық файлдардан тұратын мәліметтерден кез келген типіне сәйкес келетін қолданушы интерфейсі. мәліметтермен байланысу OLEDB технологиясының қатысуымен жүзеге асырылады.

       ADO –  ны қолдану мәліметтермен  жұмыс істеуге қамтамассыз етеді. ADO – мен жұмыс істеу үшін  компьютерде ADO 2.1 және одан жоғары нұсқалы жүйесі орнатылуы қажет.

       1.2 .1 BDE және ADO компоненттерінің арасындағы байланыс

       Алғашқы Delphi 5, мәліметтер қорымен жұмыс жасауға  мүмкіндікті Microsoftтың Active XDate Object (ADO) технологиясы арқылы жетілдірілді.

       ADO – Бұл кез-келген мәліметтер типінің пайдаланушы интерфейсі, реляционды және реляционды емес мәліметтер қорын енгізуші, электронды почталы, жүйелі, мәтіндік және графикалық файлды. Мәліметтермен байланысты жүзеге асыру OLE DB технологиясы болып табылады.

       ADO – пайдаланушы альтернативті Borland Database Engine (BDE)-ге келіп, мәліметтердің эффективті жұмысымен қамтамассыз етілген. Мұндай мүмкіндікті пайдалану үшін біздің компьютерде ADO.2 немесе оданда жоғарғы версиялар орнатылуы керек. Мысалы: Microsoft SQL Server, сіз жұмыстап отырғанда мәліметтер қоры үшін OLE DB драйверіне ODBC бетінде орналасады. Олар (Connection обьектілері, Command және Record set  сияқты) ADO-ның мұндай обьектілері инкапсулдайды. Бұл сәйкестірілген жаңа Delphi ADOConnection, ADOCommand және ADODataset компененттерімен қамтамассыз етіледі.

        Мәліметтер қорының байанысы ADO технологиясының  нақты бауымен іске асырылады: мәліметтер жиынтығы          мәліметтер негізі (Data Source  компененті)           басқару және мәліметтерді тартып алу  компененттері (DBGrid, DBedit, және басқа).

       Тек ғана алғашқы бөлімде мұндай баулар компененттерде пайдаланылып, ADO беттерінде орналасады.

       Көпшілік  компененттер, ADO – да жұмыстау үшін арналған, анологты бізге мәлім компененттер BDE – де жұмысжасайды:

Компенент ADO	Компенент BDE
ADOTable	Table
ADOQuery	Query
ADOStoredProc	StoredProc
ADOConnection	Database
ADODataset	Table, Table, StoredProc
ADOCommand	-
RDSConnection	-

 

       Негізгі ADO компененттерінің қысқаша мінездемесінің көрсетілімі

ADOConnection	ADO мәліметтер  жиынтығының байланысы үшін пайдаланылады.  Мәліметтер жиынтығының бірнеше  компоненттерімен жұмыстаған кезде  командаларды диспечер қалай  орындағаны көрінеді.
ADODataset	Мәліметтер  жиынтығының әмбебап компоненттер байланысы, егерде басқа режимде жұмыстап тұрса,  BDE компоненттері Table, Query, StoredProc байланыстарын өзгертеді. Бір немесе көптеген кестелермен байланысуы мүмкін. Байланыс ADOConnection арқылы тура жүзеге асады.
ADOTable	Жұмыс кезінде  бір ғана кесте пайдаланылады. Бұған ADOConnection арқылы тура байланысуы мүмкін.
ADOQuery
ADOStoredProcCommand
ADO

 

Соңғы тарауда ADO бөлімінің компоненттері  тура көрінуге болады. Жапппай мінездеме  сапасын айтар болсақ, бірнеше ADO компоненттерінің қатынасы BDE компоненттерінен қарағанда қуатты. Бұл компоненттер криллше мәселе шығармайды (үнемі мұндай мәселенені білмейді). Қазіргі Мәліметтер Қорының бірнешесі жұмыс үстінде BDE компоненттері Unicode символында болып, мұндай мәселелер шығуы мүмкін. Басқадай қолдануларда ADO, Microsoftтың жұмысы деген нежәне сондықтан қамтамассыз етідген бағдарлама қазіргі WINDOWS версиясында қойылып енгізілген. Осылай BDE компоненттері пайдаланушыға ойын болып келуге қам жемейді. ADO компоненті жұмыстауы мүмкін: Мысалы, Мәліметтер Қорында Excel қалай жұмыстау. Дәл осы уақытта BDE компоненттерінің мүмкіндігі ADO компоненттеріне ақиқат емес. Мысалы, олар қасиеттер сөздігін пайдалану мүмкін емес. ADO Мәліметтер жиынтығының бәрі өрістердің барлық типтерінде жұмыстауы мүмкін. Мысалы, Paradox, ADO Мәліметтер жиынтығына графикамн жұмыс жасамайды. Сонымен барлығына қарсы қарастыру үшін BDE – ден ADO – ға бұрын өту керек.