BDE Administrator арқыыл мәліметтерге қатынауды ұйымдастыру

Сурет 3.2

Decision Cube сұраныс редактор 

терезесінің SQL Query беті 

Терезенің төменгі жағындағы SQL Builder түймешесі  сұранысты қалыптастыруға болатын SQL көрнекі сұраныстар құруды шақыруға мүмкіндік береді. Оның нәтижелері автоматты түрде Decision Cube сұраныс редактор терезесінің SQL Query бетінде бейнеленеді.

       Сұраныс редактор терезесінде жұмыс аяқталғаннан кейін OK түймешесіне басамыз. Жобаланған қолданбаға қайтып ораламыз, ал мәліметтер қоры аты немесе SQL сұранысы автоматты түрде Decision Query компонентінің Database және SQL қас иетіне енгізіледі.

       Яғни, негізгі компонент - Decision Query қолданылады. Оның Active қасиетін true – ге өзгерте  отырып, оны белсенділеуге болады. Осы кезде жобалау үрдісінде DecisionGrid1 компонентінде мәліметтер бейнеленеді.

(Сурет  3.3).

Қарапайым қолданба формасы.

       Алдымен олардың бейнелену формасын қалыптастыра отырып, 11.3 суретте көрініп тұрғандай  Орыс жазбалы тақырып алу керек. Decision Cube1 компонентіне екі рет шертеміз немесе осы компоненттің Dimention Map қасиеті маңындағы Обьектер инспекторы терезесіндегі көп нүктелі түймешені басамыз немесе компонентке тышқанның оң жақ түймешесі арқылы баса отырып контекстік мәзірден  Decision Cube Editor бөлімін таңдаймыз. Осы нұсқалардың барлығын таңдай отырып сурет 11.4 көрсетілгендей терезе пайда болады.

Текше шешімі редакторының

Decision Setting беті

       Осы терезенің Decision Setting бетінде Available Fields тізіміндегі әрбір өрісті таңдай отырып, Display Name терезесінде мәліметтерді кескіндеу компоненттер тақырыптарында пішімделетін ат беруге болады. Type терезесі Available Fields тізімінде белгіленген типті көрсетеді. Бұл терезедегі мәнді өзгерту мүмкін емес. Active Type тізімі As Needed – оны бейнелеу қажет болғанда, Active - әрқашан, Inactive – ешқашансәйкес ақпарат жүктелген кезде анықталады. Көп жағдайларда As Needed мәнін таңдау талап етіледі.

Format терезесінде  жолға кескіндерді форматтауға  беруді Grouping тізімі (None) барлық мәндері кескіндерін таңдауға немесе Year – жыл, Quartel – квартал, Month – ай, Single Value – бір өлшемді кескін сияқты тек нақты шекараларда жатқан мәндерді таңдауға мүмкіндік береді. Бұл уақыт бойынша бөлінген мәліметтерге жатады.

       Текше шешімі редактор терезесіндегі Memory Control бетінің тек жобалау үрдісінде кескінделуді көрсететін Designer Data Ortions опциясына көңіл бөлуге болады. Қолданбаның орындалу үрдісі барысында мәліметтерді кескіндеуге бұл опция әсер етпейді.

       Текше шешімі редакторы жоғарыда сипатталған тәсіл бойынша егер, қолданбада бірнеше компонент болса, онда бір мезетте барлық компоненттер үшін мәліметтер кескінін (Display Name – кескінделген орыс аттары) баптауға мүмкіндік береді. Бірақ мәліметтерді кескіндеудің әрбір компоненті жеке қосымша кескіндеуді баптауды жүргізуді қажет етеді. DecisionGrid компоненттінің Dimensions қасиетіне көңіл аударайық. Қасиет маңындағы көп нүктелі түймешеге баса отырып өлшем тізімі редакторына өтеміз. Мұнда әрбір өлшемге кескіндеу атын (Display Name) формат беруге болады және Subtotal қасиетінде осы өлшемге аралақ сумманы кескіндеу қажет немесе қажет еместігі туралы білуге болады. Мысалы, Әрбір бөлім бойынша, жынысы, туған жылдары бойынша қызметкерлер санын білуге болады. Туған жыл өрісі үшін Subtotal = false мәнін, ал орташа туған жылы үшін “# # # 0.#” форматын беру қажет. Бұл дегеніміз, кесте ұяшықтарындағы бейнелеу үтірден кейін бірінші таңбаға дейін алынады. Егер қандайда бір котегорияларда қызметкерлер жоқ болса, онда олардың туған жылдары 0 – мәніне ие болады, сондықтан осы 0 (нөль) кесте ұяшығында бейнеленеді.

       DecisionGrid компоненттінің  Options қасиеті cgPivotable және т.б опциялар қатарынан  тұрады.Бұл опциялық іске қосылуы  қолданушыға орындалатын қолданбаларды  басқаруға мүмкіндік береді.

        DecisionGrid қасиетінің сонымен қатар DefaultColWidth – үнсіздік жағдайындағы кесте бағаналары ұзындығы қасиетіне көңіл аударуға болады. Бұл қасиет ұзындықты үнсіздік жағдайында береді. Бірақ орындалу үрдісі кезінде қоданушы бағаналар ұзындығын өз қалауынша өзгерте алады.

       LabelColor және LabelSumColor қасиеттері кестенің  негізгі ұяшықтарына қосынды  жолы немесе бағаналарына сәйкес  түстерін береді.

2. Орындалу қолданбаларын басқару

       Қолданбаны  бастау аяқалғаннан кейін оны  арындауға болыады. Әрбір өзгерту  кезінде “ + ” бүкіл экранға ашу немесе “ - ” бүктеу символдары бар индикаторларды көреміз. Жолдарды толығымен бүктеуге болады (сурет 11.5.а), сонда тек бөлім бойынша қызметкерлер бейнеленеді. Бүктеуді жалғастыра отырып, біәрінші өлшем – бөлімдерді аламыз. Бұл жағдайда кесте тек бір ұяшықты – мекемедегі қызметкерлер санын бейнелейді. Екінші өлшемді ашамыз (сурет 3.5.б), сонда ақпарат бөлімімен жынысы бойынша қызметкерлер санын классификациялайтын екі өлшемді болады. Егер тағы бір өлшем енгізсек, онда ақпарат бөлім, жынысы және туған жылдары бойынша сұрыпталады.

       Егер  жобалау үрдісі кезінде DecisionGrid компоненттінің Options қасиетіне cgPivotable опциясы орнатылған болса, онда қолданушы тек “ + ”  және “ - ” символдарымен емес, басқада  жолдармен қосып өшіре алады. Тышқанның оң жақ түймешесі арқылы тақырыптың немесе кестенің бос жеріне шертеміз. Сонда сурет 11.6 көрсетілгендей меню пайда болады (егер cgPivotable опциясы қосылмаған болса, онда меню тек бір жоғарғы бөлімнен тұрады). Мұнда қажет өлшеулерді белгілеуге болады және кесте оларды сәйкес түрде жүргізеді. Орташа туған жыл бөлімін белгілей отырып қызметкерлер саны бейнеленген бөлімге өтуге болады.

 сурет  3.5

Орындарда уақыты                     а)

бойынша ақпараттық   б) 

әртүрлі дәрежелі                                  В)

детальданған  қолданбасы

                                

       Сурет 3.6.а менюдің жоғарғы бөлімі аралық және толық суммада бейнеленуін қосуға немесе ажыратуға мүмкіндік береді.

       Сурет 3.6

       Қолданбаның контекстік

         менюі   а)

                                       б)

       Егер  қандайда бір өлшемнің тақырыбына тышқанның оң жақ түймешесі арқылы шертетін болсақ, сурет 11.6.б ұқсас меню ашамыз. Display Data and Sub Total бөлімі берілгендер бойынша мәлімет және аралық сумманы бейнелеуді жүзеге асырады, ал Display Data Only бөлімі өлшемнің аралық суммасын жоюға және тек мәліметтерді бейнелеуге мүмкіндік береді. Осылайша, сурет 3.6 меню арқылы жекеленген өлшемдер бойынша аралық суммаларды және барлық суммаларды жоюға немесе бейнелеуге болады.

       Қандайда  біәр бөлімше тақырыбының бос  жеріне тышқанның оң түймешесі арқылы баса отырып бір бөлімді Drill info this value менюін аламыз. Бұл бөлімді таңдау кестеден сәйкес өлшемді жоюмен пара – пар. Өлшемді жоюды сурет 11.6 меню арқылы қайта қалпына келтіруге болады.

       СgPivotable опциясы орнатылған бойынша қолданушы жекеленген өлшемдер көрнектілігін манипуляциялап қана қоймай басқада әрекеттер жасай алады. Мысалы, ол қандайда бір бюөлім тақырыбын тышқан көмегімен орын ауысады және осылайша өлшемдер тізбегін алмастырады. Сонымен қатар, ол кесте құрылымын толығымен өзгерте отыры, жолдармен бағаналарға және керісінше өлшемдерді алмастырады.

3. DecisionPirot компоненті

       компоненті  өлшемдерді тиымды басқаруды қамтамассыз  етеді. Осы компонентті формаға  орната отырып, оның Align қасиетіне alTop және DecisionSource қасиетіне мәліметтер көзі DecisionSource1 мәнін орнату қажет. Қолданбаны іске қосып сурет 3.7 ұқсас қолданба аламыз.

       DecisionPirot компонент тақтасы түймешелердің  үш тобына ие. Сол жағында кесте  ұяшықтарында бейнеленетін шаманы  көрсеттін түймеше орналасқан. Бұл  түймеше бейнеленетін шаманы ауыстыруға мүмкіндік беретін тізбегінен жабықталған (біздің мысалды, қызметкерлер саны немесе орташа туған жыл) келесі түймешелер тобы кесте жолдарына орнатылған өлшемдерге сәйкес келеді. (Бұл мысалда жыныс және т.б) Оң жақтағы түймешелер тобы кесте бағаналарына (бөлім) орнатылған өлшемдерге сәйкес келеді. Қандайда бір түймешеге басу сәйкес өлшем көрсетілімін қосуға немесе өшіруге мүмкіндік береді. Түймешелерді тышқан көмегімен өлшемдер тізбесін өзгерте отырып немесе өлшемдерді жолдардан бағаналарға және керісінше орната отырып орын ауыстыруға болады. Жодардан бағаналарға немесе керісінше орын ауыстырылады. Сонымен қатар тақта түймешесінің тышқанның оң жақ түймешесі арқылы шерте отырып контекстік менюден сәйкес бөлімді таңдау арқылы жүзеге асыруға болады.

       DecisionPirot компоненті өлшем мәнін тұрақтылауға  мүмкіндік береді. Тышқанның оң  жақ түймешесі арқылы тақтаның  қандайда бір түймешесіне шерте  отырып, пайда болған менюден  Drilled in бөлімін  таңдау арқылы  түймешедегі жараны өгертуге болады. Осы өлшем бойынша суммалық өлшемдер бейнеленеді. Бірақ осыдан кейін түймешеге бассақ онда Open Dimention - өлшемді ашу (яғни бейнелеудің қарапайым формасынана оралып,) All Values – суммалық мәліметтерді бейнелеу және осы өлшемнің барлық мәндеріне тұратын тізім бөлімнен тұратын меню пайда болады. Қандайада бір мәінді таңдай отырып, (сурет 3.7.в) тек осы мәнге қатысты мәліметтер алынады. Мысалы, қандайда бір тауарлармен қызметтерден тұратын мәліметтер қорымен жұмыс атқарсақ, онда нақты қандайда бір тауар немесе қызмет туралы ақпарат алуға болады.

       11.1.4 DecisionGraph компоненті

       Бұл компонент қолданбаға диограммалар мен графикалық енгізуге мүмкіндік  береді. DecisionGraph компонентін қолданбаға орната отырып, оның DecisionSource қасиетіне DecisionSource1 мәнін орнатамыз. Осыдан мәліметтердің тек кесте түрінде емес графикалық түрде бейнеленетінін көре аламыз. DecisionGraph компонентінің негізгі қасиеттері Chart компонентінің көптеген қасиеттеріне ұқсас келеді. Баптау кезінде сериялар компонентке автоматты түрде енгізіледі, сондықтан ресімдеу элементтерін орнату қажет.

       Decision Cube көмегімен мәліметтерді көпөлшемді  талдауды қарастыру барысындағы  мысалда ешбір оператор жазылған  жоқ. Әрине, ол тек нақты  демонстрациялық қолданбаларда  қолдануы мүмкін. Decision Cube жүйесінің компоненттерін бағдарламалық түрде орындалу кезінде компоненттер қасиеттері  мәндерін олардың әдістерімен оқиғаларды өңдеушілері көмегімен беруге болады.

       Сурет 3.8

       Диограммалы қолданба

2. Отчеттардың құрылуы 

       Мәліметтер  қорының ағымды жағдайы туралы формада орнатылған отчеттарды ұдайы баспаға беру өте жиі қажет етіледі. Delphi версияларында (нұсқаларында), атап айтқанда Delphi 7 версиясында отчеттарды дайындау және баспаға беру үшін Quick жүйесі қолданады. Delphi 7 нұсқасында бұл жүйені Nevrona фирмасының Rave Reports Borlond Edition жүйесі сиыстыра алады.

       Жоғардағы мысалда, қолданылған dbp  мәліметтер қоры үшін отчет құрайық, оның бірінші беті сурет 3.9 көрсетілген. «КАДРОВЫЙ СОСТАВ ПРЕДПРИЯТИЕ ПО СОСТОЯНИЮ НА ...» тақырыбындағы отчет келесі бөлімдерден тұруы қажет.

Бөлім тақырыбы	Бөлімде басып  шығарылатын ақпарат
БӨЛІМДЕР	Барлық бөлімдер тізбегі
БӨЛІМДЕРДІҢ ТІЗІМДІК ҚҰРАМЫ	«БӨЛІМ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІ...»  тақырыбынан тұратын бөлімшелер қатарынан тұрады, сонымен қатар  қызметкердің аты – жөні, әкесінің аты, жынысы, туған жылы, фотосуреті және сипаттамасы туралы ақпараттар бөлімшелерінен тұрады.

 

       Осы отчетты құрмас бұрын алдымен  мәліметтер қоры бойынша отчеттар құрудың  бірнеше сұрақтарын қарстыру қажет. Отчетта қолданылатын мәліметтер жиынынан тұратын қолданба құру қажет. Жаңа қолданба құруға немесе сол жобаны жалғастырады.

       Сурет 3.9

       Жасалатын отчеттың бірінші беті

       Қолданба  формасында Table екі компонентін орналастырамыз, оларды dbp мәліметтер қорының Pers және Dep кестелерімен қарапайым түрде байланыстыру қажет. Dep кестесімен байланысқан Table1 компоненті негізгі мәліметтер жиыны, ал Table2 компоненті – көмекші жиын болып табылады. Қолданба деңгейінде осы жиындар арасында ешқандай байланыстар орнату қажет емес. Ол отчет формасында жасалады.

       Формаға Rave бетінен RvDatasetConnection екі компонентін  орналастырамыз. RvDatasetConnection1 компонентін Table1 мәліметтер жиынымен Dataset қасиетімен байланыстырамыз, ал RvDatasetConnection2 компонентін Table2 – мен аналогтық түрде  байланыстырамыз.

       Формаға RvProject компонентін орната отырып, отчет формасын құру үрдісіне көшеміз. Delphi – де Tools | RaveDesigner командасын орындаймыз. Rave редактор терезесі ашылады. Rave жаңа жоба құруға немесе осы жобада жаңа отчет құруға болады. Егер жобада бірнеше отчеттер болса, онда құрылатын отчеттарға қасиеті арқылы ат бере отырып өзгертеміз және Full Name, Description және Category қасиеттерін толтырамыз.

       Алдымен мәліметтер көзін алдын – ал қарау  обьектерін енгізу қажет. Ол үшін File | New Data Object командасын орындау қажет немесе сәйкес жылдам түймешеге шерту қажет (текше суреті бар құралдар тақтасындағы оң жақтағы үшінші орналасқан түймеше). Обьект типін таңдау терезесі ашылады. Онда Direct Data View – ді белгілей отырып, Next түймешесіне шертеміз. Келесі диологтық терезелерде жобаның  RvDatasetConnection1 және RvDatasetConnection2 белсенді байланысқан тізімдерінен тұрады. Алғашқысын таңдай отырып Finish түймешесіне шертеміз. Обьектілер тармағының Data View Dictionary тармақ басынан View1 тармақ басы пайда болады. RvDatasetConnection2 байланысқан анологтық түрде Data View2 обьектісін құрамыз. Обьектілер тармағында және Data View2 тармақ бастарын аша отырып, жобада қолданылатын өрістер обьектілерін көруге болады. Delete түймешесі арқылы қажетсіздерін жоюға болады.

       Сурет 3.10

       Отчет жасау барысындағы 

         Rave редактор терезесі 

       Отчет формасы қурастыруды қарастырайық. Яғни,  Report бетінен  компоненттер политрасын Region компоненттер отчеты бетіне ауыстырудан бастаймыз (сурет 11.10 –  да пиктограмасының оң жағынан жетінші орындағы). Region1 компоненті толығымен осы отчеттен тұрады. Сондықтан оны отчет бетінің толық ауданына созамыз. Region1 компоненті отчеттер құрылатын жолақтардан тұратын контейнерболып табылады. Мұндай жолақтардың бір түрі – Band. Бұл жолақ бір рет басып шығарылатын болады. Жолақтың екінші бір түрі - DataBand. Бұл жолақтар мәліметтер көзі арқылы байланысады және мәліметтер кестесінде қанща жазба бар болса, сонша рет басып шығарылатын болады.