Программистер Delphi

осы ат арқылы таниды, сондықтан объектіге  аттар ағылшынша қойған дұрыс.

Backcolor – форманың фонының түсін орнату түс мәндерін System немесе  Palett тізімдерінен таңдауға болады.

Bolderstyle – форма жиегінің стильдерін орнату

Caption – форманың тақырыбын жазу

ControlBox – форманың өлшемдерін басқару батырмаларын орнату немесе алып тастау

Font – шрифт түрлерін орнату

Forecolor-формаға Print  әдісімен шығатын текст түсін орнату, бұл қасиеттің мәні формада орналасқан басқа текстік объектілерге әсер етпейді.

Height, Top, Left, Width – форманың экранда орналасуын реттеу және оның өлшемдерін орнату үшін қолданылатын қасиеттер.

Пайдаланушының әрбір орындаған  іс-әрекеті белгілі бір оқиғаны  шақырады. VB-те әр оқиғаның өз аты болады, мысалы:

Initialize  қосымшаны іске қосқанда пайда болады;

Load – қосымша жүктеліп жатқанда пайда болады;

Resize – қосымша жүктеліп болғаннан кейін пайда болады;

Deactivate – форма екпінсіз күйге өткенде пайда болады;

Activate – формаға екпінді күйге өткенде пайда болады;

Unload-форманы жапқанда пайда болады;

Terminate – форма жабылғаннан кейін пайда болады;

Change – текстік алаңға клавиатурадан символ енгізген сайын пайда болады;

Click – объектінің үстіне курсорды  апарып тышқан құрылғысының сол жақ батырмасын шеріп, қайта жібергенде пайда болады;

Dbiclick – объектінің үсітне курсорды апарып тышқан құрылғысының батырмасын екі рет шерткенде ғана пайда болады

gotFocus – объект фокусқа кірген сәтте пайда болады;

LostFocus-объект фокустан шыққан сәтте пайда болады;

Paint – сурет салу

keyPress – объект белгіленген кезде кез-келген клавишты басқан сәтте пайда болады;

keyUp – объект белгіленген кезде кез-келген клавишты басып қайта жібергенде пайда болады;

MouseMove – объектінің үстіне курсорды апарғанда пайда болады;

MouseUp – объектінің үстіне курсорды апарып тышқан құрылғысының кез-келген батырмасын шертіп, қайта жіберген пайда болады;

MouseDown- объектінің үстіне курсорды апарып тышқан құрылғысының  кез келген батырмасын шерткен сәтте пайда болады.

Option Button компоненті (ауыстырғыш) компоненті  жанындағы ауыстырғышты орнату  арқылы пайдаланушы ұсынылған  мәлеметтер топтамасы ішінен  тек бір вариантты ғана таңдауына  мүмкіндік ьереді. Негізгі оқиғасы Click         Қосымша орындалғанда формада бір ғана ауыстырғыш қосылып тұрады. Бұл формаға бірнеше ауыстырғыштар тобын орналастыған жағдайларда қиындықтар туғызады. Сондықтан көбінесе ауыстырғыштарды олардың атқаратын функцияларына байланысты бірнеше топқа бөліп, әр топты бөлек бөлек Frame компонентінің ішіне орналастырады. Сол кезде формадағы   Frame компонентінің ішінде орналасу ауыстырғыштар тобының біреуі іске қосылып тұрады.

   Option Button компонентінің негізгі  қасиеттері:

Caption – қасиетіне ауыстырғыштардың  не үшін қызмет атқаратыны  жазылады.

Style – ауыстырғыштың түрін өзгерту

0 – режимінде ауыстырғыш кәдімгі  түрінде

І – режимде ауыстырғыш түрі ьатырма  секілді өзгереді.

Value – формада немесе қосымша  орындалғанда ауыстырғыштың іске  қосылуын орнату, егер бір ауыстырғыштың  мәніні True орнатылса, онда алдында  іске қосылып тұрған басқа  ауыстырғыштың мәні False. Қосымша  орныдалып жатқанда ауыстырғыштың  іске қосылуын тышқан құрылғысының  батырмасын басу арқылы орнатылады. Сондықтан Value мәнінің өзгеруі  Click оқиғасы арқылы анықталады

CheckBox  компоненті  (жалауша) компоненті  пайдаланушыға ұсынылатын  программалар  ішінен  бір немесе  бірнеше вариант таңдауына мүмкіндік береді.  Бұл объектінің  негізгі қасиеттері  ауыстырғыш  қасиеттерімен бірдей  келеді.  Айырмашылығы  Value  қасиетінің  мәндері:

0 – Unchecked – объектінің  жалауша   орнатылмаған  күйі

1 – Checked – объектінің  жалауша   орнатылған  күйі

2 – Grayed – объектінің  белгісіз  күйі, орнатылған  жалауша  көмескі   болып  көрінедіі

Сондай-ақ  формада  жалаушаларды  ауыстырғыш  объектілері  секілді  Style  қасиетінің  мәнін  өзгерту  арқылы  батырма  ретінде  пайдалануға  болады  және  процедураларында  объектілердің  жалаушалардың  орнатылу – орнатылмауына  байланысты  программа  құрылады.

   ListBox Тізім басқару  элементі  ListBox  батырмасымен жасалады  және  мәндер  тізімін  бейнелеу  үшін  қолданылады. Пайдаланушы  тізімде  кейін  бағдарлама  мәтінінде  қолданылатын  бір  немесе  бірнеше  мәндер  таңдай  алады.Тізімнің  ең  жиі  қолданылатын  қасиеттерін  атап өтсек:

Listindex, ListCouns, TopIndex, Enabled, Text, List, List, MultiSelect, SelCount, Slected, Columns, Sorted, Style

Тізімнің  ең  жиі  қолданылатын  әдістері:

Clear, Removeitem, Additem

  ComboBox    Аралас  өріс  басқару элементі    ComboBox батырмасымен  жасалады  да, мәндер  тізімін сақтау  үшін  қолданылады. Ол  өз  бойында ListBox тізімінің  және TextBox  енгізу  өрісінің  қызметтік  мүмкіндіктерін  үйлестіреді.   ListBox  - тан ерекшелігі  ComboBox  -те  тізімнің  тек қана бір элементі  бейнеленеді. Оған  қоса,  мұнда тізімнің  бірнеше элементін ерекшелеу режимі  жоқ,  бірақ ол  мәнді TextBox  басқару элементі  сияқты  енгізу өрісі арқылы  енгізе  алады.

ComboBox объектінің  ListIndex, Listcount, Enabled, List  сияқты  қасиеттері  және  Clear  Removeltem  және  AddItem әдістері  ListBox  тізімінің сәйкес  әдістеріне  ұқсас. Әрине,   style  қасиеті тізімдікінен  басқа түрлер  береді,  себебі  бұл әртүрлі басқару элементтері. Қасиеті: style

Айналдыру  жолағы  басқару  элементі  HScrollBar   көлденең  және  VScrollBar   тік батырмаларымен жасалады. Айналдыру жолақтары Windows   қолданбаларында жиі қолданылады,  мысалы  Word  мәтіндік  процессорында құжатты жоғары-төмен немесе оңға-солға айналдыру үшін.  Мұндайда  айналдыру үшін  жүгірткі  аталатын кішкентай төртбұрыш қолданылады. Жүгіткіні жылдытқанда біз айналдыру жолағының мәндерін, тиісінше  жолақтың  өзі қисынды бекітілген  объектінің  де  мәнін өзгертеміз. Айналдыру жолақтарының  екі мәні  болады:  минимальды  және  максимальды.  Жүгірткі  мәндерді  осы ауқымнан қайтарады. Bisual  Basic-тегі  HScrollBar  VScrollBar    құрамдас  басқару элементтері тек бүтін кері  емес  мәндерді  қабылдай  алады.

Қасиеттері:

Value –    Айналдыру  жолағының   ағымдағы  мәнін  қайтарады   немесе  орнатады.

Min – айналдыру  жолағының   минимальды  мәнін  қайтарады   немес  орнатады.

Max – Айналдыру  жолағының   максимальды  мәнін  қайтарады   немесе  орнатады.

Smallchange –  Жүгірткі  мен   айналдыру  жолағы  жебелерінің   бірін  шерткендегі  мәннің  өзгерту  қадамын  қайтарады   немесе  орнатады.

LargeChange – Жүгірткі  мен  айналдыру   жолағының  жебелерінің  бірі  арасын  шерткендегі  мәннің  өзгерту  қадамын  қайтарады  немесе  орнатады.

Enabled –  Пайдаланушы  айналдыру   жолағының  мәнін  өзгерте   ала  ма,  соңғы  анықтайтын  логикалық  қасиет.

Visible – Бағдарлама  орындалу  кезінде  айналдыру  жолағы  бейнелене  ме,  соны  айқындайтын   логикалық  қасиет

Frame  компоненті (ЖАҚТАУ)

 батырмасымен  жасалады.  Жақтау  элементтерді  пішінде  визуальды  топтау  үшін  қолданылады.  Жақтау  ішінде  неше  түрлі  басқару  элементтері:  мәтіндік  өрістер,  суреттер,  жалаушалар,  ауыстырып  қосқыштар және  т.б.  орналасуы  мүмкін. Frame  элементінің  ішінде  орналасқан  ауыстырып  қосқыштар  басқа  орналасуы  мүмкін. Frame  элементінің  ішінде  орналасқан  ауыстырып  қосқыштардан  ерекшеленіп,  бір  топ  болып  саналады. Басқару  элементін  жақтау  ішіне  екі  әдіспен  орналастыруға  болады:

жаңа  басқару  элементін  тікелей  жақтау  ішінде  жасау;

элементті  ерекшелеп  оны  алмасу  буферіне  ойып  салу.  Сосын  жақтауды  ерекшелеп,  алмасу  буферімен  кірістірме  жасау.

Бұл  компоненттерінің  көмегімен  компьютерде орнатылған  дискілер  және  оларда  жазылған  бумалар  мен  файлдар  тізімін  шығаруға  болады. Қосымша  орындалғанда  DriveListBox  объектісіндегі  дискілер  тізімі  ComboBox объектісі сияқты,  ал  DirListBox, FileListBox  объектілері  ListBox  объектісі  сияқты ашылады.

Бұл  объектілердің  негізгі  қасиеттері:

Drive –  дискі  аттарын   көрсету

Path –  каталогтың  орналасқан  жерін  көрсету

Pattern -  файлдың  орналасқан  жолын  көрсету

 

- DriveListBox                - FileListBox                  - DirListBox

 

  -  Picture  компоненті (бейне-қорап) компоненті  формаға  графикалық  объектілерді кірістіру  үшін  қолданылады. Picture объектісінің  графикалық  өрісіне  әртүрлі  типті  графикалық файлдар  мен  текстік  фрагменттерді,  ішіне  геомтериялық  фигураларды салуға  және  басқа  да графикалық  объектілерді  кіргізуге  болады. Сонда  графикалық  өрістер  форманың  ішінде  форма  сияқты  жұмыс  жасайды.

Picture Box объектісінің негізгі қасиеттері:

AutoSize – графикалық өріс өлшемдерін кірістірілген элемент (сурет, картина) өлшеміне шақтап өзгерту,

Picture кірістірілген графикалық файл жолы,

Image – қосымша орындалып жатқанда бір өрістен екінші өріске сурет көшіру, мысалы процедура денесінде мынадай қатар жазылса: Piture1.Picture=Picture2.Image онда Piture1 графикалық өрісінде орналасқан суреттің орнына Picture2 өрісіндегі сурет келеді.

Circle. Line, Pset-объектінің ішіне фигуралар  салу әдістері, мысалы төмендегі  қатар ішіне шеңбер салады.

Picture1.Circle(1100,1000),750

ImageBox(сурет-қорап) компоненті графикалық өрістің қарапайым түрі болып табылады. Picture Box компонентінен айырмашылығы сурет объектісінің ішіне басқа объектілер кірістіре алмайды. Қосымша ImageBox компонентімен енгізілген суреттер жадта аз орын алады.

ImageBox  объектісінің негізгі  қасиеттері:

Picture-кірістірілген файл жолы

Stretch-текстік объектілердің қасиетіне ұқсайды, егер мәні  True болса, онда сурет объектінің өлшемдеріне шақ кішірейеді немесе үлкейеді, егер False болса, онда объкт өлшемдері сурет өлшемдеріне шақ өзгереді

   - Timer  компоненті  қосымша  орындалғанда  көзге  көрінбей  іс - әрекеттердің  белгілі  бір  уақытта  орындалуын  қамтамасыз  ететін  компонент. Сондай-ақ  бұл  компоненттердің  көмегімен  қосымшаларда  ағымдағы уақыт  пен  мерзімді  көрсетуге  болады.

Timer  объектісінің  негізгі  қасиеттері:

Interval – уақыт-өлшеуіш  орнату  объектісінің  қанша  уақыттан  кейін  іске  қосылуын  анықтайтын  шама (мс)

Enabled - ажырату

Мәліметтер базасымен жұмыс  істеудегі компоненттер

 

Бұл бөлікте негізгі файлдардың көп жақтылығы кездеседі. Сіз  программаны жазбастан бұрын  мәліметтер қорымен жұмыс істеу  үшін осыларды білгеніңіз жөн. Бұл мақаланы оқығанда сіз мәліметтерге қатынас  жасау механизімінің Delphi кездесетін түрлерінің  көбін түсінесіз.

Мәліметтер қорына әрдайым қатынас  жасауда пайдаланылатының негізгі  компоненттер (объектілер)бар. Бұл объектілерді үш топқа бөлеміз:

визуалды емес: TTable, TQuery, StoredProc;

байланыстырушы: TdataSource;

визуалды: TDBGrid, TDBEdit, DBText және көптеген басқа түрлері.

Бірінші топтың құрамына кестелер мен  сұранымдарды басқаратын визуалды емес кластар кіреді. Бұл топтар  TTable, TQuery, TDataSet және TField типтердегі компоненттердің шеңберінде жинақталған. Компоненттер  палитрасында бұл объектілер BDE бетінде орналасқан.

Екінші типке бірінші және үшінші типтегі объектілерді байланыстыруды жатқызуға болады. Бұл типке Data Access  бетінде орналасқан TDataSource визуалды емес компоненті кіреді.

Үшінші негізгі топтар класына  – қолданушыға мәліметтерді көруге және оларды өзгертуге мүмкіндік  беретін визуалды топтарды жатқызамыз. Бұл топтың кластары құрамында   TDBGrid, TDBEdit, TDBImage және TDBComboBox кездеседі. Компоненттер палитрасында бұл объектілер Data Controls бетінде орналасқан.

 Мәліметтер қорының кестелері  дискіде орналасып физикалық  объектілер болып есептелінеді. Мәліметтердің құрамында бар  кестлермен жұмыс жасаған кезде  мәліметтердің жиыны пайдаланылады. Delphi жүйесінің терминдерінде мәліметтер  жиыны бір  немесе бірнеше  мәліметтер қорының  кестелерінен  алынған жазбалардың бірігуі  ретінде қарастырылады. Мәліметтер  жиынына кіретін жазбалар, белгілі  ережеге сәйкес таңдалынып алынады,  ерекше жағдайларда байланысқан  кестелерден алынатын жазбалардан  немесе жазбаларының байланысы  жоқ кестелерден тұруы мүмкін.

Delphi де мәліметтер жиынымен  жұмыс істеуде Table, Query, UpdateSQL, DecisionQuery, StoredProc  сияқты компоненттер қызмет  етеді. 

Мәліметтер қорына қатынас жасаудың базалық мүмкіндігін TDataSet класының көмегімен іске асыруға болады. Онда мәліметтер жиыны бағандар мен жолдардың  біріккен түрінде беріледі.

Table және Query компоненттері TDBDataSet класының  туындысы ретінде қарастырылады.  – TdataSet ұрпағы. Мәліметтер жиынының  ортақ сипаттамаларын қарастырайық ( 1.2 кестесі).

Кесте  1.2 – Мәліметтер жиынының құрамы

Құрамы	Мәні
DatabaseName	Мәліметтер қорының кестесі орналасқан каталогы
Active	Мәліметтер қорының жағдайы
RecordCount	Мәліметтер жиынын құрайтын жазбалар саны
RecNo	Ағындағы жазба нөмірі

Операцияны орындау үшін мәліметтер жиынына қатынас жасаудың екі  тәсілі қолданылады:                                                                                 

навигациялық;

реляцияциялық.

Навигациялық тәсіл мәліметтер жиының әр жазбасын өңдеді қосады. Бұл  тәсіл көп жағдайды локальді мәліметтер қорында іске асырылады,  Table немесе Query компоненттер көмегімен.

Қатынас жасаудың реляциялық тәсілі жазбалар тобын өңдеуге негізделген. Егер бәр жазбаны өңдесек, онда осы  жазба кіретін топта өңделеді. Мұндай қатынас тәсілінде  SQL сұранымы пайдаланылады. Қатынас жасаудың реляциялық тәсілі жойылған мәліметтер қорымен  жұмыс істеуге арналған. Бірақ, оны  локаьды мәліметтер қоры үшін  де пайдалануға болады. Мұндай қатынас  тәсілін Query компонентінің көмегімен  жүзеге асырамыз.

Мәліметтер жиыны әртүрлі режимде  болуы мүмкін. Ағымдағы режимді State  қасиеті анықтайды. Мәліметер жиыны  төменде көрсетілген режимдердің  біреуінде болы мүмкін:

dsInactive –белсенді емес; мәліметтер  жиыны жабық және оның мәліметтеріне  қатынас жасау мүмкін емес;

dsBrowse – навигация жазбалар мен  мәліметтерді көру арқылы жүргізіледі;

dsEdit – ағындағы жазбаны редактілеу;

dsInsert – жаңа жазбаны қою;

dsSetKey – берілген критериді қанағаттандыратын жазбаны іздеу;

dsCalcFields – есептелінетін өрістерді ескеру.

Table компоненті (кесте 1.3) мәліметтер қорының бір кестесімен ғана байланыса алатын  мәліметтер жиыны. Бұл мәліметтер жиыны мәліметтерге навигациялық қатынас жасау арқылы құрылады. Сондықтан оны локальды мәліметтер қорында қолданған жөн.

 

  Кесте 1.3 –Table қасиеті

Қасиеттер	Мәні
TableName	Кестенің негізгі файлының атын көрсетеді.
TableType	Кестенің типін анықтайды
ReadOnly	Жазбаларды модификациялауға рұқсат береді
CanModify	Жазбаларды өзгертуге болатындығын анықтайды
Exclusive	Кестеге монопольді режимде қатынас  жасауды анықтайды
IndexName	Ағындағы индексті орнатады.
BOF	Көрсеткіштің кестенің басында екенін анықтайды
EOF	Көрсеткіштің кестенің аяғында екенің анықтайды