Химиялық байланыстың түрлері

                                                                                                                    Н₂ – парамагниттік

   3)N₂, ₇N – 1s²2s²2p³ – екі азот атомының ішкі (1s²) төрт электроны химиялық байланысқа іс жүзінде әсер етпейді, себебі олар екі байланыстырушы және екі босаң орбитальдарға орналасқан, энергия ұтымы болмайды. Үш р-электрон  2р³ -, бір s-, екі p-байланыс түзеді.

  p босаң 2р_у               p босаң 2р_z

                               s босаң 2р                           

                                                                                  ,  N₂ – диамагниттік

    N⁰ 2p ­   ­  ­                        ¯   ¯   ¯

                                   ­¯   s-байланыс2р

   p-байланыс 2р_у ­¯   ­¯   p-байланыс 2р_z

    Молекулалық ионда СO^- оттегі электрон қосып алады.

              p босаң 2р_у              p босаң 2р_z

                                         ­        p босаң 2р                                      

     С⁰ 2р²      ­  ­                      ­¯   ­¯   ­  O^-1                   CO^- - парамагниттік

                                  ­¯   s-байланыс 2р

   p-байланыс 2р_у­¯   ­¯      p-байланыс 2р_z 

   Химиялық байланыстың басқа түрлері.

   1. Координациялық немесе донорлы-акцепторлық байланыс жұпталған электрондар мен бос орбитальдың әрекеттесуінен пайда болады. Жұпталған электрон беретін А компонент донор, ал В – бос орбиталь акцептор деп аталады.

    А: +        В® А   :     В

 Донор   акцептор

    N: +         Н⁺ ® NH₄⁺.

   2. Металдық байланыс металл кристалдарында және олардың құймаларында іске асырылады. Металдық кристалдық торлардың түйіндерінде металдардың иондары орналасады да, олардың арасында валенттік электрондар “шоғыры” қозғалып жүреді. Металдардың жалпы қасиеттері жылу- және электр өткізгіштігі, металдық жылтыры, жоғары қайнау-қату температурасы осымен түсіндіріледі.  
 

   Me⁺ⁿ    Me⁰    Me⁺ⁿ

           ·          ·

   Me⁰        Me⁺ⁿ   Me⁰

           ·          ·

   Металдық байланыс, коваленттік байланысқа қарағанда 3-4 есе осалдау (берік емес), делокализация салдарынан.

   3. Сутектік байланыс сутегімен  электротерістігі жоғары элемент әрекеттескенде түзіледі, бұл байланыс фтор, оттегі, аз мөлшерде азот, күкірт және хлор қосылыстарына тән. Сутектік байланысты схема түрінде үш нүктемен бейнелейді. Мысалы,

    Н-О…Н-О…

       Н        Н

   Н-F…H-F…H-F

   Сутектік  байланыс коваленттік байланысқа қарағанда әлсіз, дегенмен димерлеу, полимерлеу жүруге жеткілікті.

   Мына қатарда Н₂О®Н₂S®H₂Se®H₂Te

   T_{қайнау,} К    373      213     232      271

                  HF® HCl ®HBr ® HI

                 253     189    

   Судың және фторлы сутектің аномальді жоғары қайнау температурасы болуы осы заттардың молекулалары арасында сутектік байланыстың болуымен түсіндіріледі.

   Молекула  аралық байланыстар – молекулалар арасындағы вандерваальстік әрекеттесуден түзіледі, мұндай байланыс балқу, кристалдану т.б. процестерде байқалады. Полюссіз молекулалар арасындағы әрекеттесу бір сәттілік дипольдер-дисперсиялық күштер есебінен пайда болады.

   Полюсті молекуламен полюссіз молекуланың әрекеттесуін индукциялық әрекеттесу деп атайды. Вандерваальстік әрекеттесу энергиясы әдетте 4кДж/моль-ден аспайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                          Қорытынды

Химиялық  байланыс — атомдардың химиялық қосылыс  түзіп әрекеттесуі.

• ХІХ ғасырдың басында К.Бертолле Химиялық байланыс түзілуінің гравитациялық,
• 1810 жылы Й.Я Берцелиус электрхимиялық,
• 1861 жылы орыс ғалымы А.Н Бутлеров заттардың химиялық құрылыс теориясын,
• 1915 жылы неміс физигі Кассель,
• 1916 жылы ағылшын ғалымы Г.Льюис электрондық теорияларын ұсынды.