Тамақтанудың биохимиясы

 Белоктар

 
 
 
 

      Көмірсулар құрамына көміртегі, сутегі және оттегі атомдары кіреді. Жасушалар құрамында күрделі органикалық қосылыстар  1% мөлшерінде болады. Көмірсулар жасушаның барлық тіршілік әрекетінде қозғалысқа, секрецияға, биосинтезге бөлінуге, т. б. жұмсалатын энергияның көзі болып табылады. Жасушаларда үздіксіз жүретін тотығу реакцияларының нәтижесінде көмірсулар қарапайым заттарға дейін толық (СО2 және Н2О) ыдырайды. Көмірсулардың бір грамм молекуласы ыдырағанда  17,6 кДж энергия босап шығады  

Көмірсулар

 
 
 
 

   Липидтер — май тәрізді заттар.

Барлық торшалар құрамына кіреді, тіршіліктің көп процестеріне қатынасады. Биологиялық мембраналардың негізгі құрамдарының бірі болғандықтан липидтер олардың өткізгіштік қасиетіне, оның кұрамындағы ферменттердің әсеріне, иммунологиялық тәнділікке қатынасады. Липидтердің көпшілігі майлы қышқылдардың, спирттердің, альдегидтердің туындылары 

Липидтер

 
 
 
 

   Тағамның ауыстырылмайтын минорлы компоненттеріне витаминдер жатады. Витаминдер дегеніміз - адам ағзасында синтезделмейтін төменмолекулярлы органикалық заттар, бірақ кейбір тағаммен аздаған мөлшерде ағзаға түскенде қалыпты метаболизм мен клеткалардың сәйкес физиологиялық қызметтерін атқаруын қамтамасыз етеді. 

Тағамның минорлы компоненттері

 
 
 
 

Витаминдер 

Майда еритін

(A, Д, Е, К) 

Суда еритін

(B1, B2,  B3, PP, B5, B6,

B9, B12,  H, C, B15)

 
 
 
 

Майда еритін витаминдер 

А витамині (ретинол)

      Ретинол - антиксерофтальмикалық, антигемеролапикалық витамин. Өзінің химиялық табиғаты бойынша ол циклды қанықпаған бір атомды спирт болып табылады.

      А витаминінің барлық түрлерібелокты, липидті, көмірсулы алмасуға әсер етеді, фосфорлы – кальцийлі, калийлі алмасуды реттейді.  

Д витамині (кальциферол)

      Кальциферолдар - антирахиттік витаминдер. Химиялық табиғаты бойынша олар стериндер тобына жататын циклды қанықпаған бір атомды екіншілік спирттер болып табылады. Бұл заттар жіңішке ішекте өт қышқылдарының көмегімен сіңіріледі және хиломикрондардың құрамында лимфада, сонан соң канға түсіп, бауырға жеткізіледі 

 
 
 
 

Е витамині (токоферол)

      Токоферолдар - көбею витаминдері, олар токолдың бүйірлі изопреноидты тізбегі бар ароматтық спиртінің метильденген туындыларынан құралған. Майда еритін барлық витаминдер сияқты токоферолдар от қышқылдарының көмегімен сіңіріледі және жіңішке ішектің қабырғасынан хиломикрондардың құрамында алғашында лимфа ағынымен, сонан соң қан ағынымен барлық мүшелер мен тканьдерге жеткізіледі.  

К витамині (нафтохинон)

      Нафтохинондар – антигеоморрагиялық витаминдер, химиялық табиғаты бойынша бүйірлі изопреноидты тізбегі бар туындылар болып табылады. Менахинон жэне басқа да нафтохинондар қанның үю процесін реттейді, ол протром­бин, проконвертин, Кристман жэне Стюарт факторларының синтезін ынталандыру аркьшы жүзеге асады.

 
 
 
 

Суда еритін витаминдер 

Тиамин-антиневриттік витамин. Өсімдік әлемінде кең таралған. Негізінен тұқымның қабығы мен ұрығында болатындықтан, ол кебегі бар ұнда көп кздеседі. Тиамин сол сияқты бұршақта, кейбір ет тағамдарында көп болады. Кейбір ішек бактериялары тиаминді синтездеп, онымен адам ағзасын қамтамасыз етеді. Тәуліктік қажеттілігі 1,5-2 мг.