Монархиялық мемлекет Республика

Ол төмендегі іскерлік пен дағдылардан  құралады:

•  Дұрыс жұмыс стилін таңдау;

•  Оқушылардың зейінін басқару;

•  Мұғалімнің сөйлеу мәдениетін дамыту;

•  Мұғалімнің өз денесін басқаруы;

•  Психологиялық жағдайды реттеу;

•  Әр түрлі сезімдерді білдіру техникасын білдіру;

•  Ақпаратты бейнелі жеткізе алу

 

2.4 Мұғалiмнiң сабаққа дайындалу жұмыстары.

Тақырыптық жəне жеке сабақтардың  жоспары

Мектептiң  аса жауапты мiндетi – оқушыларды ғылым негiздерiмен терең жəне берiк қаруландыру, табанды жəне жемiстi бiлiм алуға оқушылардың ынтасын арттыру, оларды өздерiнiң алған бiлiмдерiн практикада қолдана бiлуге үйрету жəне дағдыландыру болса, осы орайда мұғалiмнiң жауапкершiлiгi, оның сабақтар жүйесiне даярлануы оқу жұмысын ұйымдастыру үшiн аса зор мəнi бар. Жақсы жоспарланған, мұғалiмнiң нəтижелi даярлығын бейнелейтiн сабақ сыныптағы оқу жұмысын ойдағыдай өткiзудiң ең жақсы кепiлi болады. Сабаққа мұқият дайындалу, оның мазмұны мен ұйымдастыру əдiстемесiн ойластыру жұмысын əрбiр мұғалiм өзiмнiң ең басты мiндетiм деп сезiнуi тиiс. Егер сабақ көңiлсiз өтсе, мұғалiмдер сабақты босаң жəне енжарлықпен өткiзсе, онда, сөз жоқ, бұл мұғалiм-дердiң сабаққа дайындалу iсiне немқұрайлылықпен қарауы, сабаққа деп бөлiнген 45 минут уақытты толық əрi жан-жақты пайдалануға деген оның ұмтылысының жоқ екендiгiнде деп қарауға болады. (Осы орайда айта кетуге болады: 40 жыл мұғалiм болып iстесең де 45 минут сабағыңа əзiрленудi ұмыта!).

Мұғалiмнiң  сабаққа дайындалуы – аса жауапты iс. Мұғалiм өзi оқытатын пəндi қанша жақсы бiлгенiмен, егер ол сабақтар жүйесi жөнiнде тыңғылықты жұмыс iстемесе жəне əр сабаққа жеке даярланып отырмаса, оның сабақ оқытуында iрi кемшiлiктерi болмақ. Бұл – педагогтiк стажы бар көп мұғалiмдерге де қатысты.

Əрбiр  мұғалiмнiң сабаққа дайындалуы жөнiндегi талап, педагогикалық процестiң күрделiгiнен туады. Соған сəйкес мұғалiмнiң сабаққа əзiрленуi барысында төмендегiдей сұраққа жауап беруi керек:

1. Сабақтың  мақсаты қандай?

2. Оқушылар  қандай жаңа бiлiмдер алуы қажет  жəне олар практика жүзiнде  ненi үйренедi ?

3. Сабақта  айтылатын ойдың бастысы қайсысы?

4. Бұл  ойлар қандай жүйемен баяндалмақ?

5. Олар  қандай жолмен негiзделмек?

6. Қандай  қорытындылар керек?

7. Сабақта  қандай əдiстер жəне көрнектi  құралдар пайдаланылмақ?

8. Оқушылардың  бiлiмiн тексеру үшiн оларға  қандай бақылау сұрақтарын беру  керек ?

9. Оқушылар  алған бiлiмдерiн пысықтау жəне  практикада қолдану мақсатында  қандай жаттығулар беру керек ?

10.Үй  тапсырмасына ненi беруге болады  жəне оны қалай тапсыру керек.

Озық  тəжiрбелi мұғалiмдер сабаққа белгiлi бiр тиянақты жүйемен даярланады дедiк. Ол төмендегiдей кезеңдерден құралады:

а) Алдағы оқу тоқсанына оқу материалын жоспарлау.

б) өтiлген сабақтың табыстары мен кемшiлiктерiн  есепке ала отырып, келесi тақырыпты  белгiлеу.

в) Кезектi сабақтың жоспарын жасау.

Мұғалiм жұмысындағы мұндай жүйелiк оқу процесiн үздiксiз жетiлдiре беруге, əрбiр жеке алынған сабақты сабақтар жүйесiндегi буын ретiнде қарастыруға мүмкiндiк бередi.

Оқу жұмысының мазмұнын ойластырып алу - сыныпта оқу материалын өтудiң бiрiздiлiгi жөнiнде айқын да анық түсiнiк құрып алу деген сөз. Сондықтан мұғалiмнiң оқу бағдарламасымен жүргiзетiн жұмысы оларға оқу тоқсанына белгiленген материалдың өтiлуiн қысқаша жоспарлап алу болып табылады. Бұлай ету оларға əр тақырып не болмаса тақырыпша шеңберiнде сабақтарды неғұрлым айқын жоспарлауға мүмкiндiк бередi.

Мектепе оқу материалы əрбiр жарты жыл бойынша жоспарланады. Мұндай жоспардың түрiн күнтiзбелiк (календарный) жоспар деп атайды. Күнтiзбелiк жоспар жүйесiне белгiлi бiр тоқсан iшiнде өтетiн тақырыптар енгiзiледi.

Тақырыптық жоспарлау - белгiлi бiр пəнге қатысты оқытудың барлық формасының бiрлiгi мен байланысының көрiнiсi. Ол мұғалiмге бiр сабақтан келесi сабаққа өту барысында дидактикалық мақсаттардыанықтауда бiрiздiлiк пен жүйелiлiктi анықтауға септiгiн тигiзедi, оқу материалы-ның мазмұнындағы негiзгi ойды бөлiп қарауға, оқушылар мен мұғалiмдердiң негiзгi оқу əрекеттерiн белгiлеуге, пəнара- лық байланысты орнықтыруға, оның барысында пайда-ланылатын көрнекi жəне техникалық құралдарын ойластыру, сонымен бiрге нақтылы тақырыптарды оқыту нəтижелерiн алдын ала болжауға мүмкiндiк бередi.

     Тəжiрибелi мұғалiм тақырыпты зерттегенде, оқу материалын оқып бiледi, осы тақырып бойынша өткен оқу жылында жүргiзген сабақтардың тəжiрибесiн ескередi, жеке сабақтарға арналған тақырыптың мазмұнын жоспарлайды жəне сабақта тек бiлiмдiк мiндеттердi ғана емес, сол сияқты тəрбие мiндеттерiнiң шешiлуiн де белгiлейдi. Сабаққа осындай жүйемен даярлануда мұғалiмдер оқушылардың оқу еңбегiн жақсы ұйымдастырады, əрбiр жеке оқушыға зейiн қойып, сезiмталдықпен қарайтын болады, соның арқасында оларға жоғары сапада бiлiм берiп, жеке басын нəтижелi тəрбиелеуге қол жеткiзедi. Себебi, сабаққа тұтас тақырып бойынша даярлану белгiлi бiр оқу материалын мектепте өту үшiн жақсылап жоспарлау ғана емес, сол сияқты оқушылардың ұжымдық жəне дара жүргiзетiн оқу жұмысын, сабақ үстiнде оқушылардан сабақ сұрауды жəне артта қалушыларға көмек көрсетудi күнi бұрын ескеруге мүмкiндiк бередi.

Оқу бағдарламасының  тараулары бойынша сабақ-тардың тақырыптарын жасап болғанан кейiн, iле-шала мұғалiм алдағы əрбiр сабақтың мазмұны мен ұйымдастыру əдiстемесiн толық ойластырып алады.

Жеке  сабақтардың жоспары - əрбiр мұғалiмнiң жеке сабақ құжаты. Ол мұғалiмнiң тақырып жөнiнде алдын-ала қандай жұмыс жүргiзетiндiгiмен анықталады. Сондықтан тиiмдiжасалған жоспар - тиiмдi өткен сабақ болып табылады.

Қазiргi кезде мектеп тəжiрибесiнде қалыптасқан  мұғалiмнiң жеке жоспарының үлгiсi төмендегiдей:

1. Оқу  бағдарламасының берiлген тарауы  бойынша сабақтың күнi мен реттiк  саны анықталады.

2. Сабақтың  тақырыбы.

3. Сабақтың  мақсаты.

4. Сабақтың  құрылымы немесе дидактикалық  кезеңдерi.

5. Сабақтың  мазмұны.

6. Оқыту  əдiс-тəсiлдерi.

7. Сабақ  құралдары.

8. Үй  тапсырмасы.

9. Қорытынды,  сабақтың аяқталуы.

Сабақтың  анағұрлым негiзгi бөлiгi – оның төртiншi жəне бесiншi кезеңi болып табылады.

Сабақтың  əрбiр құрамды буынына немесе дидактикалық элементтерiне мұғалiмнiң жұмсайтын уақытын көрсетудiң мəнi зор. Содан кейiн барып оның қалған буын-дары мен мазмұны ашып көрсетiледi. Сабақты бұлай жоспарлау мұғалiмге сабақ барысын нəтижелi ұйымдас-тыруға қолайлы жағдай туғызады. Одан əрi қарай оқушылардың тəжiрибелiк жұмыстарын ұйымдастыру тəсiлдерi қарастырылады. Оқыту əдiстерiн қолдану нақты атап көрсетiледi. Содан кейiн сабақта қолданылатын əр түрлi оқу құралдары (карта, глобус, приборлар, оқу- əдiстемелiк кiтаптары, көмекшi оқу құралдары т.б.) жəне оны пайдалану əдiстемесi көрсетiледi.

Сабақтың  соңғы буыны - үй тапсырмасын беру.

Н. К. Крупская мұғалiмдердiң назарын тапсырманы орындау жөнiнде оқушыларға мұқият түсiндiру жұмыс-тарын ұйымдастыруға, оның мақсаты түсiнiктi болуына, бұл мақсат оларды рухтандыратындай дəрежеде болуына аударады. ''Ең қызық тапсырма - дейдi ол, - баланың өз бетiнше жұмыс iстей алуын барынша дамытып, оның ойын оятатын тапсырма екендiгi мəлiм''-деген тұжырым-дама жасайды. Сонымен бiрге Н. К. Крупская мұғалiмдердiң сабаққа əзiрлену барысында оқушылардың үй тапсырмасында теңестiрушiлiкке жол берiлуге болмайтындығына олардың назарын баса аударады. ''Тапсырманы дараландыру керек, оқушының олқы жерлерiн, оның бiлiмi мен дағдыларының жиынтығын есепке алу қажет, сабаққа күштiрек оқушыларға берiлетiн тапсырмалар оларды тым алға сүйреп əкетпей, олардың алған бiлiмiн тереңдете, оның сапасын жақсарта түсетiн болсын''- дейдi ол.

Сабақ жоспарлары мұғалiмнiң дайындығы мен тəжiрибесiне байланысты өзгеруi мүмкiн, бiрақ негiзiнен жоғарыда көрсетiлген кезеңдердi қамтуы тиiс.

Тəжiрибелi мұғалiмдер жоспарды жасап, сол жоспар бойынша сабақты өткiзгеннен кейiн, оған қысқаша талдау жасайды: жоспар қаншалықты сəттi орындалды жəне мақсат-қа қалай қол жеткiзiлдi т.с.с. Бұл мəлiметтер мұғалiмге келесi сабақты нəтижелi даярлауға септiгiн тигiзедi.

 

                                    

                             

 

 

 

 

 

 

 

                                ІІ Тарау бойынша тұжырым:

 

Мұғалім мамандығының басты ерекшеліктерінің бірі шығармашылық сипат болып табылады. Мұғалім үнемі ізденіс, шығармашылық үстінде болуы тиіс. Шығармашылық педагогикалық іс-әрекеттің ұйымдастырлуы мен оның мазмұнын тиімді құрастыруға ықпал етеді. Мұғалім шығармашылығы педагогикалық міндеттерді тиімді шешуіне мүмкіндік жасайды.

Шығармашылық педагогқа бастамашылдық, дербестік, ойлау, сезіну, танымға деген  құштарлық сияқты қасиеттерді меңгеруді  қажет етеді.

Мұғалімнің теориялық дайындығы  педагогикалық ойлау іскерлігі  түрінде көрінеді. Мұғалімнің практикалық дайындығы оның сыртқы іскерліктері арқылы, яғни байқауға болатын әрекеттері арқылы анықталады.

Əрбiр  мұғалiмнiң сабаққа дайындалуы жөнiндегi талап, педагогикалық процестiң күрделiгiнен туады. Мұғалiм жұмысындағы  жоспарлау оқу процесiн үздiксiз жетiлдiре беруге, əрбiр жеке алынған сабақты сабақтар жүйесiндегi буын ретiнде қарастыруға мүмкiндiк бередi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

«Мұғалім - жаңа формацияда кәсіби жоғары білікті маман, оқушыға  сапалы білім нәрін бере білетін тұлға,серіктес. Еліміздің  ертеңі  бүгінгі  жас  ұрпақтың  қолында, ал  жас  ұрпақтың  - тағдыры  ұстаздардың  қолында» - деді  ел президенті Нұрсұлтан Назарбаев                                  

      Тәуелсіз  елдің  тірегі – білімді  ұрпақ, жаңа  дәуірдің  келелі мәселесі бұл  білім беру,ғылымды  дамыту  тәрбие  екендігінде  ешкімнің  таласы  жоқ. Осы  орайда  айта  кететін  жайт  білім  ордасы – мектеп,  ал  мектеп  жүрегі – ұстаз  екендігі  баршаға  мәлім. Ұстаздың  қолында  адам  тағдыры, болашақ  ел  тағдыры, мұғалім  өсіп, дамып  келе  жатқан ұрпақпен  жұмыс  жасайды.

«Маған  жақсы  мұғалім бәрінен де  қымбат, өйткені  мұғалім мектептің  жүрегі»- де Ы.Алтынсарин  айтқандай. Бүгінгі таңда мұғалімнің тұлғасын қалыптастыру күшеймесе, кеміген жоқ. Білім берудің жаңа  кезеңіне өткен  кезде  мектепке  ойшыл, зерттеуші  жаттандылықтан  аулақ, іскер  мұғалім  керек.

ХХІ ғасыр - бұл  ақпараттық - қоғам дәуірі,технологиялық мәдениет дәуірі,кәсіби шеберлікке мұқият қарайтын дәуір.  Бүгінгі мұғалім ана,бала бағбаны  мұғалімнің кәсіби деңгейін көтеру үшін  жұмыс бағыттары жасалуы керек.  Мұғалімнің білімділігін,іскерлігін жетілдіру,  оқушыны  жеке бас ерекшелігіне сай оқыту, жеке тұлға ретінде қабылдау, шығармашылық  қабілетін  дамыту мектептегі  ізденгіш, ғылыми қоғам арқылы  жүзеге  асады.

Мұғалімнің  интеллектуалдық құндылығы бұл  оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту барысында белгілі жұмыстар жүргізілсе жақсы нәтиже бермекші.

      Мұғалімнің кәсіби дағдылары жеке  педагогикалық  мәдениетін  көрсететін  өлшем. Олай  болса   жаңа  формацияда  ой  түзеген  егемен  еліміздің  ұрпағын білім  нәрімен  сусындататын,  сапалы  білім  беретін жеке  тұлға,  бұл  мұғалім – ғасырдың  көшбасшысы  болып  табылады.

                                           Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Əбиев Ж. Ə., Бабаев С. Б.Құдиярова А. М.Педагогика Оқу құралы АлматыАлматы 2006
2. Әбиев Ж. Педагогика. Алматы., 2004.
3. ҚоянбаевЖ.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика: Университеттер студенттеріне арналған оқу құралы.- Алматы, 2004-420 бет.
4. Абай атындағы қазақ Ұлттық педагогикалық Университеті. Алматы: “Нұрлы Әлем”, 2003.
5. Бабаев С.Б., Оңалбек Ж.К. Жалпы педагогика. Алматы,2005.
6. Хмель Н.Д. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық процесс. А., 2002
7. Тұяқов Есенкелді.Модулдік технологиямен //Қазақстан мектебі ,3/2005
8. С.Ш.Әбенбаев, А.М.Құдиярова, Ж.Ә.Әбиев. Педагогика Астана-2003
9. Сейталиев Қадыржан. Педагогиканың жалпы негіздері, А-Полиграфия ЖШС.   Ақтөбе. 2004
10. Ж.Шатеков, С.Исаев.  Келешекте жоғарғы білім беру саласының кейбір мәселе-лері. //Ізденіс,1999/2.
11. Пазылова Г.Қашықтықтан оқыту.Қазақстан мектебі//2005
12. Б.Молдағалиев, А.Махимова, Г.Сатқанова. Интерактивті оқыту әдістері.// Қазақстан мектебі,2006/9
13. Аяпова Ж. Білім беру технологиясын жетілдірудің психологиялық және педагогикалық сипаты / Ж.Аяпова // Бастауыш мектеп.- 2001.- №.7.
14. Ж.Әбиев, С.Бабаев, А.Құдиярова. Педагогика. Алматы: Дарын, 2004 –
15. Ибрагимова Г. Оқытуда жаңа әдістерді пайдалану / Г.Ибрагимова // Бастауыш мектеп.- 2001.- №6.
16. Иманбекова Б. Жаңа технологиялармен оқыту әдістері / Б.Иманбекова // Қазақ тілі мен әдебиеті.- 2003.- №7
17. Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. -А., 1991.
18. Ақназарова Б. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1973.