Басқару шешімдердің манызды қасиеттері

1. Басқаратын шешімдердің маңызды қасиеттері

    Басқаратын  шешім ұғымы. Балама  таңдау шешім астында түсіндіріледі. Басқару негізгі функцияларының орындауы барысында басқаратын шешіммен балама таңдауы келеді . Басқаратын шешім мынау -  ең алдымен. Басқаратын шешім - мынау , ең алдымен , басқару субъекті және творчестволық қайратты әсері , негізі салынған объективті заңдардың білімінде басқарылатын жүйе жұмыс жасаулары және басқаратын хабар талдауында оның күй-жағдайы туралы қойылған масаттарға жетуге бағытталған

          Басқаратын шешімдердің объектісі  - жүйе немесе операция. Ұйымдық  - өндіріс жүйенің басқарушы ішкі  жүйе сияқты басқаратын шешім  субъектісімен бола алады,  және  бетте дәл осылай шешім қаблдай  алады. Әрекеттердің лайықты бағдарламалары  түрінде басқару объектісіне мақсатқа бағытталған әсер практикалық жүзеге асыруына арналған қабылданған шешім айқындалады .

    Шараларының бағдарлама тізімі , әдістері , мезгілдері және әрекеттердің шекаралары , орындаушылардың  шеңбер және қажетті құралдары , сонымен  қатар қажетті нәтижелер және белгілер олардың бағалаудың жүзеге асады.

    Қойылған  мақсаттардың жетуі барысында бағдарлама әрбір өндіріс бірлік орынын анықтайды . Мына әрекеттер және құрылысты  бөлімшелердің қорлары кеңістікте   және уақыттармен келісілген.Ссонымен қатар шешім , ереже сияқты , нұсқаулық мінез-құлық  және  сигналмен , күшпен , әрекетке өндіріс ұжымдар түрткі болушымен алып жүреді.

    Балама  ұғым және түрдің түсінігі. Энциклопедиялық сөздік  балама ұғым сияқты әрбір  шығарып тастайтындардың бір-біріне мүмкіншіліктерін анықтайды ,мүмкіншіліктер аралық таңдау қажеттілігін жоққа шығарады.

    Бұл жағдайда,  нұсқау астында  түр  өзгертудің  бір түрі түсіндіріледі.

    Сайып келгенде , балама таңдау  - мына нақты  шешім бағытын таңдауы  , ал нұсқаны  таңдау- мына  балама таңдаудың  орындау тәсіл таңдауы .

    Теорияда  және шешімдердің қабыл алу тәжірибелісінде  бұлардың екі термині қолданылады . Авторлар  « балама »термин қолдануда  сыпайылық көбірек деп есептейді.

    Ерекшеліктер  және басқаратын шешімдердің  айырмашылықтар түрінің шешімі. Басқаратын шешім де сызықтар сияқты,барінін өзіне тән шешімдері , қабылданушының  адаммен - қызмет сфералары , дәл осылай ерекше сызықтың ,  нақ шешімдерге арналған мінездемелілер  , қабылдану барысында басқарылады.Басқарылатын шешімдер:

• басқарушы әсер қалыптастырады ,сайып келгенде субъекті объектіні  байланыстыра басқарады.
• Адам творчестволық ойшыл қызметі нәтижесімен тұрады , негізде тану және объективті заңдарды саналы қолдану , жеке тәжірибе қолданылуы  жатады.
• субъектінің әрекетінің шеңберін  анықтайды және тап осы жүйе жалпы мақсаттарының жетуіне арналған басқару объектісінің  әрекетке , практикалық нәтижелерге жүргізілуі.

    Сайып келгенде , басқаратын шешім - бұл объектіге  басқару субъекті мақсатқа бағытталған  әсер творчестволық актісі , негізі салынған объективті заңдардың білімінде және тәжірибеде және практикалық нәтижелерге бастаушы.

            Творчестволық акті сол жағдай  сияқты рұқсат ететін басқарадын шешімін анықтау, өңдіру және қабыл алу шешімдері - бұл өзіндік процес формалдық үлгілердің өңдіруіне арналған қолдану оқиғасында тіпті , дәл осылай алынған сияқты үлгі арқасында шешім түрі ақырғы емес. Алынған түр бекітуінің алдында және атқаруға тапсырылған факторлардың көру нүктесінен оны талқылайды және талдайды , есепке алынбағандардың  формалдық проблемасының суреттеуінде. Мұнда өңдіру процесінің жүруінің және шешім орындаулары менеджер тәжірибесінде өзінің  ғылыми білімдерін  және тәжірибені ұғынылғанын қолданануын , біз сол ең субъективті кезең барысын белгілеп қоямыз , қайсының бір шешім емес азат емес , адаммен қабылданушыны көрсетеміз.

      Субъективті қатысуды басқаратын  шешімде - жағымсыз құбылыс басымдылық  шарты жанында оған объективті  кезеңнің , шешім орындаулары тактикалық  нәтижелер туралы  соттауға  болады , сондықтан тек қана тәжірибемен адам өз болжамының  дұрыстығын , ұғымдардың әділеттілік , білімдердің дәлдігін дәлелдейді.Субъекті ұсынуларының барынша көп объективтендіруі ғылыми әдістердің оның шешімі жүруінде қолдану арқылы шешілуші проблема туралы жетеді , сондықтан анықтамада асты сызылады , не негізді ғылыми басқаратын шешім тиісті болу  т.б объективті заңдардың білім негізінде менеджермен қабылдану және ғылыми болжаудың,олардың әрекеттері және болашақта дамуы.

                 Басқаратын шешімдердің қасиеттерінің  әр алуандығын жүйелей отырып,оларды келесідей  аспектілерге ерекшелеуге болады :

1. экономикалық:
• қорлардың барлық түрлердің қолдану нәтижелілігі;
• Қызметшінің  заттық қызығушылығы;
• басқаратын шешімдердің негізі ;
• экономикалық күшті әсер максимизациясы ;
2. әлеуметтік :
• Жұмысшы топтарының – құрылымы
• еңбек қызметінің сапасы ;
• басқаруда қатысу жүйе дамуы ;
• қызмет - топтардың ;
3. ұйымдық :
• өкілеттіктердің делегат жіберуі ;
• жайылтпаушылық және даулардың жоюы ;
• еңбек бөлінуі ;
• басқару функцияларының структуризациясы ;

           4) заңға сүйінген :

• заңға сүйінген нормалардың сақтауы дайындау жанында , қабыл алуда және басқаратын шешімдердің орындаулары ;
• басқаратын шешімге нормативті немесе басқаратын акті түрлерін беру ;  
•   сақтау және қызметшінің хабардарлық шешімнің  сәйкестігімен   қабыл алу ;
• қабылданған шешімнің  жауапты орындалуы

5. психологиялық:

• қызметші иннервациялық даярлық есебі ;
• әлеуметтік - психологиялық климат бағалауы ;
• бастық кәсіпшілік сапалары ;
• бастық іскер сапалары және бағынышты адам психологиялық қоймасы ;

6. педагогикалық :

• басқаратын шешімдердің тәрбиелік мінез-құлығы ;
• қызметші бағаланған өсу шегі ;
• позитивтік адамгершілік құрулардың құруы .

    Басқаратын шешімдердің айырмашылығы , мысалы , инженер - техникалықтардың басқару объектісінде болады . Менеджерде ерекше роль тек қана жүру емес апарады шешім өңдеулері және оның қабыл алудың , сонымен қатар орындау жанында және атқару бақылауында , түзететін басқарушы әсерлер көрсете алады сондықтан тап осы кезеңде кері байланыс және менеджер жүзеге асады . 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2. Басқаратын  шешімдердің таптастыруы

    Шешімдерді таптастыру олардың ерекшеліктерін  зерттеуге және нақтылы мақсат шарттарында ең нәтижелі таңдау жасауға  рұқсат етеді. Бірақ шарттардың қиындығы осымен орайлас, шешімдердің қабыл алу мақсаттарының , талаптардың және оларды проблемалы таптастыруды өзін таныстырады,қарапайым және айқын шешім құрылымдарын жасайды.

    Басқаратын шешімдердің әртүрлі таптастырулары бар бола алады және бар болады.

        Мінез-құлығымен  шешімді қабыл  алу процесі  мынаны белгілейді;

• Интуициялықтар шешімдер - істелген түйсік негізінде тек қана дұрыстығын таңдайды. Бет,шешім қабылдаушы,саналы өлшеумен мыналар шұғылданбайды « үшін » және « қарсы » әрбір баламамен және жағдай түсінуінде тіпті мұқтаж болмайды . Немесе біз нұрға бөлеумен немесе алтыншы сезімдерге атаймыз , және интуициялық шешімдері де бар ;
• Шешім,негізі салынғандар пікірлерінде ,- таңдау , білімдермен ескертілінген немесе жиналған тәжірибемен тандалады; Адам білімді,не шағылысты ұқсас жағдайларда ертерек,бар болатын  жағдайлар таңдау баламалық түрлерінің нәтижесін болжау үшін  қолданады..Дұрыс мәнге сүйене , ол бұрын табыс әкелген баламаны таңдайды. Бірақ жаңа жағдаймен пікір - ара қатынасын белгілеу , сондықтан бастықта кисынды таңдау құра алар тәжірибе жоқ болады. Мұнда апарып беру жағдайы  ереді,жаңаны ұйымға арналған, мысалы шығарылушы бұйымдардың ассортиментін өзгерту,жаңа технология өңдеуін немесе сыйлық берулердің жүйе байқауы, айырмашылығы бардың жұмыс істеуі. Күрделі жағдайда пікір сенімсіз болады, сондықтан факторларды  қажетті ескеру , өте көптер үшін « қаруланбағанды » адамдық ақылды және ол күй-жағдайда емес олардың барлығын  қамту және салыстыру болып табылады ;
• Орынды шешім.Шешімдер аралық негізгі ерекшелік орынды және негізі салынғанмен негізгі пікірде бірінші өткен тәжірибеден тәуелді болмайды. Объективті аналитикалық процес арқасында орынды шешім дәлелденеді .

    Басқару объектісіне арналған зардаптардың шабуылдау уақыттары мынаны белгілейді :

• Стратегиялықшешімдер-шешімніңәрекеттерініңің салыстырмалы терімі , бағытталғандардың ұйым мақсаттарының жетуіне сыртқы орта өзгертулеріне оның лайықтауларын арқылы болады.Қорлардың таратуы арқылы стратегиялық шешім іске асады , сыртқы ортаға бейімделеді , ішкі үйлестікті және ұйымдық стратегиялық болжайды. Қабыл алу аспабы сондай шешімдерді- стратегиялық жоспарлау,жасау басқаратын процес анықтамасы және фирма мақсаттары аралық стратегиялық сәйкестік тің сүйемелдеуінің , оның потенциалды мүмкіншіліктермен және маркетингі сферасында үміттендіреді. Стратегиялық жоспарлау фирма айқын қисынға келген бағдарламалық арызына жиі сүйенеді , қосалқы мақсаттардың баяндаудың және мақсаттардың , сау шаруашылық портфель және өсу стратегиясын  шегі;
• перспективалы шешімдер - шешімді  қабыл алуға және перспективалы жоспарлардың орындауына бағытталған;
• Ағымдағы шешімдер - шешімдер , нығайтушы және анықталған перспективалы шешімнің және қабылдаушылар ішкі жүйе рамкаларында немесе кезеңнің бірдің оның циклдары , мысалы өңдеу циклы. Ағымдағы шешімдер даярлаумен қатар  өндіріс процестерді  және бұйым ішкі жүйелерінің жеткізулерінде қамтиды;
• Шапшаң шешімдер - шешімдер , қамтылған өндіріс процестер даярлаумен және элементтердің жеткізулеріне аласа деңгей көбірек , әрбір бөлімшеде нақтылы орындаушыларға дейін жоспарлы тапсырма жеткізушілер . Тауар төменгі деңгейі нақтылы элементінің немесе өндіріс жүйе элементі бұл жағынан алғанда шапшаң шешімдер қабылданады;
• - шешімдер - шешімнің , қабылдаушылар жүйе табуы қамтамасыз етуіне арналған және оның басқарылатын немесе мүмкін күй-жағдайлардың облысындағы ішкі жүйелері.

Шешім өңдеулерін технологиямен  белгілейді :

• Ұйымдық шешімдер ,мақсаттарға қойылған  мақсат қозғалысты  ұйымның алдында қамтамасыз етуі . Сондықтан ең нәтижелі ұйымдық шешіммен таңдау тұрады , ақырғы мақсат жетуіне ең үлкен үлес шынында іске асырылған болады және енгізеді . Программаланған және программаламағандар сияқты ұйымдық шешімдер мамандық белгілеуге болады
• Программаланғандар адымдардың айқын жүйелілік орындау шешімдер - нәтиже немесе әрекеттердің , ұқсастардың , не математикалық теңдеу шешімі жанында іске кіріседі . Ереже сияқты , мүмкін баламалардың саны шек қойылған және таңдау бағыттардың шектерінде тиісті істелген болу , ұйыммен беріледі. Бағдарламалау нәтижелі ұйымдық шешімдердің қабыл алуында маңызды қосалқы құралмен есептеуге болады . Басшылыққа тиісті болу  шешім қате ықтималдығын төмендетеді. сонымен қатар уақыттардың үнемділігі болады , сондықтан бағыныштымен әрдайым жаңа дұрыс процедураны өңдеуге келмейді, лайықты жағдай көрінеді . Басшылық жағдайлардың шешімдер жиі қайталанатындар айқын жүйелілікпен бағдарламалайды ;
• Программаламағандар жаңа жағдайларда , айқын өлшемде шешімдер қабылданады ,  іштей немесе белгісіз факторлармен кездеседі. Шешімдерді қабыл алуы процедурасын тиісті өңдеу қажетті адымдардың нақтылы жүйелі алдын - ала  біріктіру . Санға программаламағандардың үлгісін келесі шешімдерге апарып беруге болады : ұйымдардың мақсаттары қалай өнімді жақсарту  ,  , қалай басқару бөлімше құрылымын жетілдіру , қалай бағынышты дәлелін күшейтуге тиістіӘрбір ұқсас жағдайлардың шынайы  проблемасы кез келген факторлардан  болуы мүмкін . Жетекші уақыт таңдау түрлерінің жиынын жайғастырады ;
• компромистар - бұл шешім қабылданушылар жүйелік жақын келу позицияларынан және ұйымның барлық бөлімдеріне арналған басқаратын шешім еске алған зардаптары .

       Шешімдердің таптастыруына және басқа жақын келулері мүмкін. Бұл шешімдердің әр алуандықпен ескертілінгене және маңызды факторлардың нақтылы оқиғасына арналған . Бірақ жіңішке келтірілген жоғарырақ таптастырғыш белгілердің тізімі түрлердің әр алуандығын және шешімдердің мінездемелерін, объектінің қиындықпен ескертілінгендерін көрсетеді,сол параметрлердің тізімі мінездемесін  береді , қабылданушы шешім шарттары тиісті асырау ; оқулық тәртіп қосу негізі көрсетеді « басқаратын шешімнің » санға міндеттілері менеджмент облысында маманға арналған . Бүтінде , білім және басқаратын шешімдердің таптастырғыш белгілерінің қолдануы мақсат бастықпен алды тұратын структуризациясын өткізуге рұқсат етеді. Бұл басқару мақсаттары көбірек айқын тұжырымдау және шешуге рұқсат ететін және жігерлердің концентрациялары жағдай жасайды және уақыттардың нәтижелі шығындауына көбірек және құралдардың жанында шешімдерін өңдеуі . 

3. Шешімді қабыл алу процес ұғымы

Қабыл алу шешімдері -бұл талдау процесі , болжаудың және жағдай бағалаулары , таңдаудың және ең жақсы баламалық түр келісулері қойылған мақсат жетулері. Демек , қабыл алу процесі шешімі -бұл таңдау процесі бетпен ,шешім қабылдаушы  баламалардың жиынының ең нәтижелі түрі.

    Тап осы процес- бұл қызмет  жүзеге асатын айқын технологияның әртүрлі әдістерініңің қолдануымен және техникалық құралдардың бағытталған айқын басқаратын жағдай рұқсатын құру жолымен , ал содан соң басқару объектісіне әсер орындауы. Өзімен жиынтық ар жағында  келесі заңды бір-бірімен ұйымдық аспектіде тап осы процес ұсынады,айқынды және кезеңдердің кисынды жүйеліліктері , аралық  күрделі түзуі және кері байланыстары бар болады . Әрбір кезеңде нақтылы еңбекті әрекеттері талапқа , бағытталғандар өңдіруге және шешім орындауына сай болады. Бұл әрекеттердің қайталанатын жүйесін өңдіру процесі технологиясымен қабылданған атау және шешімдердің орындаулары .

       Әрбір деңгейде менеджер шешімдерінің  бүтін селімен тиісті орындау.Кейбір  шешімдер ұқсас ертерек қабылданған  болатын,басқалар жаңа жетілген,мыналар-сонша маңызды,не мұқият ойлануды талап етеді . Дербес шешімдер қабылдауға басқа адамдармен кейде - бірлесіп әрекет қыла  ереді.