Несие жүйесі

5 ШНҰ – несие қоржыны ШНҰ-ның  жалпы активінен 75 пайыздан да  аз;

4 ШНҰ – байқауға өткізген  құжаттарының толық еместігі, немесе  жалған қаржылық ақпарат көрсеткендіктері  үшін.

Сонымен,  байқаудың бірінші қорытындысы бойынша, сұралған несие көлемі – 4 035 млн. теңгемен 45 ұйым таңдалып алынды.

2008 жылдың 4 қыркүйегіне дейінгі  Қордың жағдайы:

- ұйымдардың 984,6 млн. теңге құрайтын 18 жобасы қабылданды,

- арыз иесінің еркімен 280 млн. теңге құрайтын 4 жоба қайтарылынып алынды,

- несие қоржыны туралы жалған  ақпарат бергендігі үшін 1 506,6 теңге  құрайтын 11 жобаны қаржыландырудан  бас тартты.

Сондай-ақ, бүгінгі таңда барлығы 486,8 теңге құрайтын 10 арыз Қордың қарауында  жатыр. Шағын несиелік ұйымдар қазіргі кезде тез дамуда және халықтың сеніміне кірген бірден бір маманданған банктік емес ұйым болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.3 Қазақстан Республикасының несие жүйесін дамытудың жекелеген аспектілері

Орта мерзiмдi перспективада несие жүйесінін дамытудың негiзгi мақсаттары мен мiндеттері мыналар болып табылады: 
       - халықтың банк өнiмдерiне қатынауын кеңейту және қаржы қызметтерiн тұтынушыларды қорғау деңгейiн арттыру;

- халықтың банк және банктік емес секторына сенiмдiлiгiн арттыру мақсатында отандық екiншi деңгейдегi банктер қызметiнiң және мамандандырылған қаржы несие мекемелерінің айқындық деңгейiн арттыру; 
       - бәсекелестiктi дамыту және шетелдiк банктердiң отандық қаржы нарығына қатынауын ырықтандыру;     

  - үздiк халықаралық практика негiзiнде банктiк қадағалауды жетiлдiру және елдiң банк секторының сыртқы қарыз алуын басқару тиiмдiлiгiн арттыру.

Әлемдiк экономикаға  неғұрлым тығыз кiрiгу жолында отандық  банк жүйесiн одан әрi жетiлдiру түйiндi рөл атқарады. Банк секторын ырықтандыру капиталды басқаруда озық шетелдiк тәжiрибенi енгiзуге, менеджмент сапасын және тиiсiнше, банк жүйесiн дамыту деңгейiн арттыруға ықпал етедi.

Отандық несие  жүйесін  қолдау қажеттілігі оның елдің экономикалық жүйесіндегі маңызды рөлінің  болуымен түсіндіріледі. Тәуелсіздік жылдарында отандық банктік және банктік емес мекемелер  отандық экономикалық жүйенің ажырамас бөлігіне айналған, оның жұмыс істеуін қамтамасыз ететін және оның нарық жағдайында дамуын ынталандыратын жетілдірілген қаржы жүйесін қалыптастырды.

      Отандық банктерге қолдау жасай отырып, мемлекет олардың ішкі экономика мен нақты секторды кредиттеу көлемін сақтайтындықтарына, атап айтқанда, шағын және орта бизнес субъектілерін қаржыландыруларына және ипотекалық несиелеу бойынша қолайлы жағдайды белгілейтіндіктеріне сенім артуда.

      Мемлекеттің мақсаты – жалпы жүйе тұрақтылығын қолдау және сақтау. Бұл мақсаттар үшін Қазақстанда тиісті реттеу мен қадағалау, сондай-ақ депозиттерге кепілдік беру жүйесі бар. Жүйе тұрақтылығына қауіп төнген жағдайларда мемлекет банк секторына жағдайды тұрақтандыруға қажетті тәртіпте және көлемде қаржылық қолдау көрсетеді.

      Мемлекет банктің борыштары бойынша ешқандай міндеттемелер алмайтыны сияқты банктердің операциялық қызметіне араласпайды. Ағымды жағдайда банктер банк депозиторларының мүдделерін барынша қорғалатындай етіп активтер мен пассивтерді тиімді басқаруды қамтамасыз етулері тиіс. Бұған қарамастан мемлекет қызметі ел экономикасының одан әрі дамуына ықпал ететін жүйе құраушы банктерге қатысты тұрақтандырушылық бастамаларымен шығады.

Қазіргі уақытта «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес банктердің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету, олардың депозиторларының мүдделерін қорғау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ақша – кредит жүйесінің тұрақтылығын қолдау мақсатында уәкілетті орган банктердің қызметін, оның ішінде:

- пруденциалдық нормативтерді және банктер сақтауы міндетті басқа да нормалар мен лимиттерді, күмәнді және үмітсіз активтерге қарсы провизиялар белгілеу;

- банктер орындауы міндетті нормативтік құқықтық актілерді шығару;

- банктердің қызметін тексеру;

- банктің қаржылық жай-күйін қалпына келтіру бойынша ұсынымдар беру;

- банктерге қатысты шектеулі ықпал ету шараларын қолдану;

- банктерге немесе олардың лауазымды тұлғаларына санкциялар салу жолымен реттеуді жүзеге асырады.Ал банктік емес мекемелер үшін:

       - несиелік  серіктестіктердің санын көбейту;

       - зейнетақы  қорлары мен сақтандыру қорларының  рөлін арттыру;

      - Қазақстанда баяу дамып жатқан инновациялық, инвестициялық және ипотекалық компаниялардың ел нарғында ырықтандыру және тағы да басқа міндеттерді болашақтағы несие жүйесінің дамуына айқындап отыр.

Алдағы уақытта Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіретіні ескеріліп, екінші деңгейдегі банктердің, басқа да несиелік ұйымдардың қаржылық тұрақтылығын көтеру және олардың бәсеке қабілеттілігін арттыру мақсатында осы мекемелердің жарғылық капиталын арттыру үшін барынша қызмет етуде.

Екінші деңгейдегі банктерді қаржыландырудың ішкі базасын дамытуды қарастрайық.  Егер қаржыландырудың ішкі көздері туралы айтар болсақ, клиенттер (жеке және заңды тұлғалардың) депозиттері  олардың негізгілері болып табылады. Қазіргі  кезде  халықтың республикадағы банк секторына деген сенімінің сақталғанын және тұрақты түрде өсу үрдісін атап айтуға болады. Банктер үшін қаржыландырудың басқа көздері ретінде институционалды инвесторлардың (сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдары, жинақтаушы зейнетақы және инвестициялық пай қорлары және басқалар) қаражаттары және т.б. қызмет ете алады. Болашақта, қолданыстағы нормативтік базаға тиісті түзетулер қабылданғаннан кейін банктердің секьюритилендіру мәмілелерін қолдану үшін мүмкіндіктері кеңейеді, бұл тәуекелдерді табыстауды объективті бағалау жағдайында капитал жеткіліктілігін көтеруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, мемлекеттің арнайы мемлекеттік бағдарламасы аясында қаржы нарығындағы салым құралдары туралы хабардар болу деңгейін көтеруге мүмкіндік беретін халықтың инвестициялық мәдениетін және қаржылық сауаттылығын көтеру жөніндегі саясатты жүргізуінің маңыздылығын атап өткен жөн.

 

Негiзгi шаралар:

- Шетелдiк банктердiң отандық қаржы нарығына кiруiн ырықтандыру. 
Жаһандандыру процесiн, Қазақстан Республикасының ДСҰ-ға кiру перспективасын ескере отырып, банк жүйесiнде ырықтандыру және бәсекелестiктi арттыру жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру орынды болып табылады. 
  - Шоғырландырылған қадағалауды жетiлдiру және оның әлемдiк нарықтарға кiруiн жеделдету мен белсендi халықаралық ынтымақтастық үшiн ұлттық банк секторының айқындылығын қамтамасыз ету. 
- Шоғырландырылған қадағалауды жетiлдiру және банк секторында айқындылықты қамтамасыз ету мақсатында шоғырландырылған қадағалау, меншiк иелерi құрылымы, аффилиирлендiрiлген тұлғалармен қарым-қатынас жасасу бөлiгiнде банктердiң заңнама талаптарын орындауын қамтамасыз етуге бағытталған банктiк қадағалау рәсiмдерi жетiлдiрiлетiн болады.

- Жылжымайтын мүлiкке кредит беру көлемiнiң өсуiне, банктердiң сыртқы нарықтарға экспансиесiне, тұтыну кредитiн беруге және шағын бизнеске кредит беруге, сондай-ақ банк қызметтерiнiң тiзбесiн дамыту мен кеңейтуге байланысты банк тәуекелдерiн азайту үшiн шаралар қабылдау.

- Халықаралық стандарттарды ескере отырып банк заңнамасын жетiлдiру. 
- Қадағалау ақпаратымен алмасу үшiн шетелдiк мемлекеттердiң қадағалау органдарымен өзара iс-әрекет жасасу.

 - Депозиттердi мiндеттi кепiлдендiру жүйесiн дамытуды жетiлдiру.  
Елдiң банк секторының сыртқы қарыз алуын басқару тиiмдiлiгiн арттыру. 
-  Қаржы статистикасын жетiлдiру.     

  Экономиканың қаржы секторының ұзақ мерзiмдi кредит беру статистикасының жоқтығы банк жүйесiнiң өнеркәсiптiң негiзгi құралдарын құру және жаңғыртуға инвестициялық кредит беруiн тиiсiнше бағалауды жүргiзуге мүмкiндiк бермейдi. Сондықтан да әлемдік тәжрибеге сүйене отырып, несиелеудің жаңа түрлерін еліміздің несие жүйесіне енгізу керек.

Несие жүйесінің тұрақты  жұмыс істеуі үшін керекті басты  ұсыныстар келтірдім. Қазіргі даму қарқынын жоғалтпай, әлемдік несие  жүйесінің тәжрибесінен керек жақтарын алып отырса, еліміздің несие жүйесі дағдарыстан шығып, өз дамуында әлемдік деңгейге жетер деген үміттемін.

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Жазған жұмысымды қорытындылай келсем, мен өзімінің курстық жұмысымда  еліміздегі несие жүйесі ұғымының барлық мазмұнын  ашып, қазіргі заманда болып жатқан дағдарыс кезіндегі жағдайлармен , сонымен қатар несие жұмысын оңайланжыру үшін ұсыныстармен ұштастыра оттырып, қай жағынан болсын, мәнін аша алдым деп ойлаймын.

Қазақстандағы несие жүйесі еліміз егемендік алғаннан кейін ғана, яғни 90- жылдарың аяғына қарай дами бастады. Әрине, әлемдік тәжрибеге сүйене отырып, елімізе банктік және парабанктік (банктік емес) секторлардан тұратын несие жүйесі құрылған болатын. Үкімет тарапынан көрсетіліп жатқан сан алуан реформалардың, заңнамалардың арқасында банктік сектор қазіргі кезде тұрақты түрде жұмыс істеп жатыр десем болады. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі– еліміздегі банктік жүйенің бас деңгейі, ал 37екінші деңгейлі банкті жәнк оның 376 филиалын біріктіретін коммерциялық банктер – мемлекетіміздің  банк секторының екінші деңгейі болып табылады. Әрине, кез келген несие жүйесі банктік емес, яғни арнайы мамандандырылған қаржы – несие мекемелерінсіз өз қызметін толықтай жүзеге асыра аламас еді. Елімізде парабанктік мекемелер жыл сайын көбеюде. Мәселен, 01.11.2009 жылғы жағдай бойынша, Қазақстанда 43 сақтандыру компаниясы, 14 жинақтаушы зейнетақы қорлары, 200 –ден астам несиелік серіктестіктер, 250- ден астам шағын несиелік ұйымдар, 95 ломбард және 7 ипотекалық компания бар екен. Осының өзі нарықтық қатынасқа кіргеніне көп уақыт болмаса да, өзінің несиелік жүйесін тұрақтандыра алған  Қазақстанның  аз уақыт өтпей, әлемдегі жүйелі банк және банктік емес секторы бар мемлекетке айналатынын көрсетеді.

Еліміз алдағы жылдарда ДСҰ-на мүшелікке  кіреді, 2010 жылы Еуропалық Ынтымақтастық және Қауіпсіздік ұйымына мүше болады, 50 бәсекелестікке қабілетті елдердің қатарына да кірер. Сол үшін Қазақстан халқы мәдени тұрғыдан да, әлеуметтік тұрғыдан да, рухани тұрғыдан жоғары дамыған болуы керек. Осының бәрі ел экономикасының қарқынды дамуның нәтижесінде келеді. Ал қарқынды экономикалық дамудың негізгі компонетінің бірі – тұрақты жұмыс істеп тұрған несие жүйесі. Егер де біз өз несие жүйемізді дәл қазіргі қарқанмен дамыта отырып, мемлекет тарапынан қолдап отырсақ, қазіргі дағдарыстан өтіп, әлемдік деңгейге дейін дамитынына кәміл сенемін!!!!

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2000. – 328 бет.
2. Ақша, кредит, банктер: Оқулық/Ғ.С. Сейітқасымов, А.Ғ. Омарбекова, А.Ғ. Сейітқасымова. – Алматы: Экономика, 2006. – 480 бет.
3. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2000. – 129 бет.
4. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 248 бет.
5. «Қазақстан  Республикасының  Ұлттық  банкі  туралы»  ҚР  Президентінің  Заң  күші  бар  Жарлығы  1995  жылғы  30  наурыздағы №2155 (өзгертулермен)
6. «ҚР – дағы  банктер  және  банктік  қызмет  туралы»  1995 жылғы 31 тамыздағы N 2444 Заңы
7. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 229 бет.
8. Деньги, кредит, банки: Учебник/Под ред. О.И. Лаврушина. – Д34 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Финансы и статистика, 2000. – 464 с.
9. Крымова В. (аударған Тәжмағамбетова С.Е.) Экономикалық теория: Кестелі оқу құралы – Алматы: Аркаим, 2003 – 120 бет.
10. «Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы» ҚР Үкіметінің 2006 жылғы 25 желтоқсандағы N 1284 Қаулысы
11. http://www.nationalbank.kz – ҚР ҰБ сайты
12. http://fingramota.kz/
13. http://deposit.investfunds.kz/ - банки и депозиты в Казахстане, условия вкладов, ставки, статистика
14. http:// www. Halykbank.kz/ Халық банктің сайты
15. http:// www.afn.kz Қазақстан республикасының қаржылық басқару және қадағалау агенттігінің сайты
16. «Несиелік серiктестiктер туралы» 2003 жылғы 28 наурыздағы N 400-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы
17. ¹³Сақтандыру қызметі туралы Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 18 желтоқсандағы № 126-II Заңы
18. Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 20 маусымдағы N 136 Заңы
19. Айдынов.Б.З. Шағын несие саласының болашағы, Қазақстанның үшінші несие жүйесі сыңайлы//Айқын. 2009.6.- б.12
20. Big American Economic vocabulary
21. ¹³ Экономикалық теория : Оқу құралы/ Я.Ә.Әубәкіров, Б.Б.Байжұмаев, Т.П.Табеев.-Алматы: Қазақ Университеті,1999.­ Б.170
22. ¹³ Қаржы,Ақша айналысы және Несие. Р.О.Смағұлова, Д.К.Мәдіханова. ­Алматы, 20008­ Б. 128

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша №1

Cақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдары (2009 жылғы 01.11. жағдай бойынша)

1.  «Алматы Халықаралық Сақтандыру Тобы» сақтандыру компаниясы» АҚ
2. "Amanat Insurance" СК" АҚ
3. "Атланта Полис" СК" АҚ
4. «Allianz S.E.» Еуропалық Акционерлік Қоғамының Еншілес компаниясы «Allianz Kazakhstan» (Альянз Қазақстан) Сақтандыру Компаниясы» АҚ –("АТФ ПОЛИС" СК" АҚ)
5. «Альянс Полис» СК” АҚ*
6. «АСКО» СК» АҚ

7. «Алатау» СК АҚ

8. «БТА Страхование» БТА Банкінің еншілес компаниясы” АҚ (алғашқы «БТА Страхование» Тұран Әлем Банкінің еншілес сақтандыру компаниясы” АҚ)

9. “БТА Забота” БТА Банкінің еншілес сақтандыру компаниясы” АҚ  (алғашқы “БТА Забота” Тұран Әлем Банкінің еншілес сақтандыру компаниясы” АҚ)

10. “БТА Өмір”БТА Банкінің еншілес сақтандыру компаниясы” АҚ  (алғашқы “БТА Өмір” Тұран Әлем Банкінің өмірді сақтандыру жөніндегі еншілес компаниясы” АҚ

11. "Виктория" СК» АҚ

12. Экспорттық кредиттерді және инвестицияларды сақтандыру жөніндегі мемлекеттік сақтандыру корпорациясы" АҚ
13. «Евразия» сақтандыру компаниясы» АҚ
14. "Астық сақтандыру компаниясы" Акционерлік Қоғамы
15. "ДСжМСҚК "Интертич" АҚ
16. «Халық - Казахинстрах» Қазақстан Халык Банкі Еншілес сақтандыру компаниясы» АҚ (алғашқы «Қазақшетсақтандыру» Шетелдік сақтандыру компаниясы» АҚ)
17. «Мемлекеттік аннуитеттік компания” Өмірді сақтандыру компаниясы” АҚ
18. "Қазақмыс" СК” АҚ
19. «Казкоммерц-Полис» сақтандыру компаниясы»  («Казкоммерцбанк» АҚ еншілес ұйымы)
20. "Коммеск-Өмiр" СК" АҚ

21. «Нұрбанк» акционерлік қоғамның еншілес ұйымы «Нұрполис» сақтандыру компаниясы» акционерлік қоғамы АҚ

22. «Лондон-Алматы» СК «БТА Банк» АҚ еншілес ұйымы
23. "Мұнай сақтандыру компаниясы" АҚ
24. “НОМАД Иншуранс”СК” АҚ
25. "Пана Иншуранс" СК" АҚ
26. "Premier Страхование” АҚ"САЯ" СК” АҚ
27. "Сая" СК АҚ
28. "СЕНТРАС ИНШУРАНС" СК АҚ
29. "ТрансОйл" СК» АҚ
30. "Темiр Ат" СК” АҚ
31. "ЦАСО" СК" АҚ
32. "ЭкоПолис"СК” АҚ
33. «ЭйАйДжи Қазақстан» Сақтандыру компаниясы» АҚ
34. «Қазақстан Халык Банкі Еншілес ұйымы «Халық-Life» АҚ – бұрынғы атауы «Өмірді сақтандыру бойынша Қазақшетсақтандыру Еншілес ұйымы «Халық- Life» АҚ
35. «Казкоммерц-Life» ӨСК »  («Казкоммерцбанк» АҚ-ның еңшілес ұымы) 
36. «Өмірді Сақтандыру – Компаниясы  «GENERALI   LIFE» «Assicurazioni Generali S.p.A.» еншілес компаниясы АҚ
37. "Alliance -Өмірді Сақтандыру Сақтандыру компаниясы» АҚ
38. “Гарантия” сақтандыру компаниясы» АҚ
39. «Астана-финанс» Сақтандыру компаниясы” АҚ
40. «Астана-финанс» өмірді сақтандыру компаниясы» АҚ
41. “Архимедес - Қазақстан” медициналық сақтандыру компаниясы” АҚ
42. «САҚ Иншуранс» сақтандыру компаниясы” АҚ
43. "Trust Insurance" СК АҚ