Инвестор

Мазмұны

 

 

Кіріспе.......................................................................................................................3

I Инвестициялық қызметтің экономикалық  мәні мен мазмұны 

1. Инвестицияның пайда болуы және даму тарихы...........................................5
2. Инвестицияның қызметі мен операциялары және прициптері.....................8

 

II Кәсіпорынның инвестициялық  саясаты мен есебі

2.1 Кәсіпорынның инвестициялық  саясаты........................................................21

2.2 Инвестицияның түрлері мен  есептеу әдістері..............................................22

 

III Қазақстан Республикасындағы шетел инвесторлар және инвестициялық ұйымдар

3.1 Талдау 2000-2012.............................................................................................26

3.2 Инвестицияны тартудағы  Қазақстанға тиімділігі .......................................34

Қорытынды............................................................................................................37

Пайдаланған әдебиеттер ......................................................................................39                         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

     Кәсіпорын экономикалық қызмет көрсететін заңды категория, олар халыққа қажетті тауар өндірумен айналысады. Шаруашылық іс-әрекеттер процесінде оған қатынасушылар күрделі қаржыны жүзеге асырады, реконструкцияға әрекет етуші ұйымдарды кеңейту және техникалық қайта жарақтандыру, тұрғын үй, коммуналдық және мәдени тұрмыстық құрылыстарға жұмсалатын шығындар күрделі салымдарды жүзеге асырады.

     Кәсіпкер - бұл белгілі бір тәуекедділікпен өз капиталың салушы адам. Ал, Инвестор - бұл капиталды салған кезде, көбіне басқа біреудің ең алдымен ойлайтыны тәуекелділіктің аз болуы; инвестор – бұл күрделі қаржыны қаржыландырудағы делдал. Бұл екі ұғым осы курстық жұмыстың ұғымдарының субъектілері болып табылады. Қазіргі кезде Қазақстанда жүзеге асырылып жатқан инвестициялық процесс әлеуметтік – экономикалық дамуымыздың негізгі алғы шартына айналып, еліміздегі реформаларды табысты іске асырудың басты себебі болып отыр. Инвестициялар кез – келген ұлттық экономиканың маңызды да қажетті қоры болып саналады.

Сондықтан да кәсіпорындар үшін де инвестиция негізгі қажеттілік болып табылады. Алайда инвестиция қажеттілік ретінде қолайлы стратегия мен тактиканы талап етеді. Кәсіпорынның инвестициялық саясаты олардың таңдаған инвестициялық стратегиясының бір бөлігі болып табылады. Инвестициялау стартегиясы кәсіпорынның инвестициялық қызметінің ұзақ мерзімді мақсаттар жүйесін тұлғалайды.

Күрделі мәселе жөніндегі қарапайым әңгіме

Қолыңызға тиген жұмысқа қарап, «Айлықтан айлыққа дейін күн көріп отырған қарапайым адамнан не инвестиция сұрап отырсыз?» дейтін шығарсыз. Дұрыс айтасыз. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, еліміздегі орташа табыс деңгейі айына бар болғаны 60 мың теңгені құрайды екен. Әйтсе де, мұндай табыс ауқымының өзі сізге әлде бір салаға инвестиция салуға мүмкіндік береді, мұны қаржы саласының қай кеңесшісі болса да бірден айтады.

«Инвестиция салудың  мәні мынада: бүгін салған ақшаңыз ертең қыруар табыс әкеледі», - дегенді кезінде инвестиция әлемінде аты аңызға айналған миллиардер Уоррен Баффет, қаржыны инвестициялаудың қарапайым жолын түсіндіріп. Әрине, инвестиция салу іс жүзінде оңай шаруа емес, бірақ анау айтқандай соншама қиын да емес. Шындап ден қойсаңыз, қолдан келмейтін кәсіп болмайды. Ендеше қолыңызға тиген осы жұмыста қарапайым азаматтың, яғни табыс деңгейі орташа көрсеткішті құрайтын отандасымыздың экономиканы инвестициялап, нарыққа ақша салу мүмкіндігіне тоқталсақ дейміз. Бұл кітап қаржы құралдарынан мүлдем бейхабар дейтін адамның өзіне түсінікті болады деген үміттеміз, айтқандай-ақ соңғы жылдары елімізде несие, депозит, инвестициялық қорсынды нарықтардың тұтынушылары күн санап артып келе жатқанын да айта кеткен жөн.

Біздің кітабымыз инвестициялаудың базалық принциптері негізінде  құрылған, яғни «қарапайымнан күрделіге  қарай». Жалпы, инвестордың өзіндік психологиялық ерекшеліктері болады. «Уақыт ақша» деген ұран бұл арада тікелей әрекет етуді білдіреді. Ал, инвестициялау – алға қойған міндеттерді орындау жолындағы өзіндік бір тәртіп деуге тұрарлық. Бұл тұрғыдан алғанда қолыңыздағы кітапты оқып шыққанда-ақ инвестициялау жолына шықтым деп есептей беріңіз. Әлбетте, сіз әзірше өзіңізге қажет білімді игеру жолында уақытыңызды инвестициялап, яғни жұмсап отырсыз. Уақыт өте бұл «салымыңыз», яғни шығыныңыз сізге белгілі бір деңгейде та- быс әкеледі, егер, әрине, сіз оны дұрыс пайдалана алсаңыз.

Инвестиция салу барысында  сіздің қолыңызда қанша ақша бар  дегеннен гөрі, сол ақшаны қалай басқарып отырсыз, яғни қалай игеріп, қайда жұмсап отырсыз деген мәселе маңыздырақ. Мұны сіз қолыңыздағы кітапты оқи отырып, өз тәжірибеңізге сүйеніп, байқай аласыз. Негізі сіздің қолыңыздағы бұл кітап бастаушы инвесторға арналған интерактивті оқу құралы десе де болады. Мұнда өзіңіз секілді өзге де қарапайым азаматтардың өмір тәжірибесінен келтіріліген мысалдармен бірге, кесте және сызба мәліметтер де ұсынылған. Сіз бұлардың көмегімен қаржылық жеке жоспар құрып, инвестициялаудың өз болмысыңызға, мінез-құлқыңызға сай келетін стратегиясын таңдай аласыз. Сол сияқты сіз жеке бюджет құрып, оны басқару жолдарының кейбір ерекшеліктерімен де таныса ала- сыз. Жалпы, бюджет мәселесіне немқұрайлықпен қарамау керек, табыс деңгейіне қарамастан, бюджет мәселесі шешілмей, ақша тапшылығынан сіз ешқашан шыға алмайсыз. Сіз, сондай-ақ Қазақстанда қолданылып жүрген инвестиция салу құралдарымен танысып, өз инвестицияңыз бойынша шешім шығаруға ықпал ететін бар ақпарат-мәліметті тауып, оларды сараптауды үйренесіз. Сонымен қатар, инвестициялауды алғаш рет бастағанда ұтылып қалмау үшін, салған қаражатыңыздың әрі қарайғы аяқ алысын бақылап, қадағалауды үйренесіз.

Яғни әр адам өз қаражатын өзі басқара алады. Ақша дегеніміз ебін тапқан адамның қолында табыстың қайнар көзіне апаратын ыңғайлы құрал деп біліңіз, инвестиция ауқымы кеңейген сайын, табыс көлемі де ұлғая түседі.

 

 

 

 

 

 

 

1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ

 

1.1 Ивестицияның  пайда болуы және даму тарихы

 

Инвестиция туралы ұғым банк ісі ғылымының арнайы бөлігі болып табылады. Бұл инвестициялық қызметтің неғұрлым белсенді және ірі ресурстар бар мүшелер. Сондай – ақ оларды ұйыммен және тұрғындармен жинақтарды тарту олардың инвестициялық ресурстар трансформациялануы өндірісті дамыту үшін оларды бөлу және пайдалану бойынша туындайтын экономикалық қатынастар табылады. Қазіргі уақытта инвестициялық процессті қаржыландыру нарықтық тетікті бір қалыпқа келтіру Қазақстан Республикасы экономиканың дамуының басты проблемаларының бірі болып табылады. Тиімді инвестициялық тетікті қалыптастыру арқылы өнеркәсіптік өндірісті қалпына келтіру және сапаны қайта құру үшін әр түрлі көз-қарастар мен тәсілдер ұсынылуда. Осыған байланысты экономикалық жақсы дамыған сигмент ретінде банктік жүйеге келтіріледі. Болашақ мамандар инвестициялық процесті ұйымдастыру және жүзеге асыру саласына, кәсіби білім алуына мақсатты теориялар және тәжірибелік түрде бағытталған шетелдерде қалыптасқан инвестициялық инфрақұрлымның, қызмет ету мөлшері және оларға банктердің қатысу тәжірибесін қарастырады.[1]

Шаруашылық іс-әрекеттер  процесінде оған қатынасушылар күрделі  қаржыны жүзеге асырады, реконструкцияға  әрекет етуші ұйымдарды кеңейту  және техникалық қайта жарақтандыру, тұрғын үй, коммуналдық және мәдени тұрмыстық құрылыстарға жұмсалатын шығындар күрделі салымдарды жүзеге асырады.

Қазақстандағы болашақ  басты міндеттердің бірі – XXI ғасырдың ортасына таман экономиканың алдыңғы  қатарлы салаларын бет бұрыс  жасау. Мұны іске асырудағы алғашқы  орындардың бірі шетел инвестицияларын  кеңінен тартуға бөлінеді.

"Инвестиция" деген  сөз латынның "инвест" (салу) дегенінен  шыққан. Енді кім инвестор, ол  не салады, не мақсатпен және  қайда салады деген сұрақтарға  жауап туады. Капиталды салады, оның көптеген түрі болады:

Сөйтіп, нені салуға болады? ірі банктердің қаржылық ресурстары, өнеркәсіптік фирмалардың миллиардтаған пайдалары, жай адамдардың жинаған ақшалары, кәсіпқойлық дағды мен қабылеттілік "ноу-хау", әрбір бизнесменнің денсаулығы мен уақыты. Мұнда инвестиция жөнінде кеңінен қандай да болмасын қаржыны ірі және ақша ғана болуы емес салудан кейіннен табыс, пайда алу көзделеді. Бұл - акцияны сатып алу, олармен биржадағы ойынға қатысу, бартерге жұмсау, тауарлы-материалдық запастармен сауда жасау және  басқадай толып жатқан ойындар да болуы мүмкін.

Инвестиция дегеніміз – табыс алу мақсатында кәсіпкерлік және басқа да қызмет түрлері, объектілері, ақша қаражаттар технологиялар, машиналар,

 

жабдықтар, тауарлық белгілер, несиелер, басқа да мүліктік құқықтық интелектуалдық құндылықттар.

Инвестициялық қызмет бұл  – инвестицияларды салып және инвестицияларды жүзеге асыру бойынша тәжірибелік әрекеттер жиынтығы.

Инвестициялаудың тар  кәсіпқойлық анықтамасы бұдан да қатты, мұнда қаржы салымы ең алдымен  бизнестің материалдық бөлігіне жұмсалады: жабдықтарды сатып алу  және орнату, техникаға, шикізатқа, ғимарат құрлысына. Қандай болмасын кәсіпорнының материалдық бөлігі негізгі және айналым қаржыларын енгізеді. Теоретиктер "мұның бәрін "нағыз капитал" терминіне қосып атайды.

Енді қаржыны кімдер салады ? Негізгі салымшылар кәсіпорындар, фирмалар, мемлекет және халық. Инвеетицияны жүзеге асырушы заңды және жеке тұлғалар, бұлар коммерциялық тәуекелділікке қарай инвесторларға, кәсіпкерлерге, саудагерлерге және  ойыншыларға бөлінеді.

Инвестор - бұл капиталды  салған кезде, көбіне басқа біреудің ең алдымен ойлайтыны тәуекелділіктің аз болуы; инвестор – бұл күрделі қаржыны қаржыландырудағы делдал.[1]

Кәсіпкер - бұл белгілі  бір тәуекедділікпен өз капиталың  салушы адам.

Саудагер - бұл белгілі, алдын-ала есептелінген тәуекелділікке баруға дайын адам.

Ойыншы - қандай да болмасын тәуекелдікке баруға дайын адам.

Инвестициялау мақсаты - табыс, пайда, кіріс. Кірісті қаржыны бизнестің материалдық бөлігіне салмай-ақ алуға болады. Бірақ белгілі жағдай, ұзақ мерзімді кәсіпорнының әрекеттерінде, олардың тек қана қаржылық - саудагерлік іс - әрекеттермен ғана шұғылданып, негізгі қорларын жаңартуды ұмытып кететіндері де болады. Ондайлар бәсекелестерінен қалып қояды, ал мұның өзі нарықтық даму жағдайында өте қауіпті болады.

Сыртқы экономикалық қызметтің маңызды аспектісі - шетел инвесторларының қатысуы және республика экономикасын тұрақтандыру үшін шетел кредиттерін тарту. Бұл қаражаттар ұлттық шаруашылықтың құрылымын жетілдірудің басым міндеттерін шешу, рынокты тұтыну тауарларымен молайту және экспорттық әлуетті кеңейту үшін нысаналы әрі тиімді пайдаланылуы тиіс. Сыртқы кредиттерді қамтамасыз ету үшін алтын-валюта резервтері жасалған, олар сонымен бірге ұлттық валютаны да қамтамасыз етеді. Кредиттерді қамтамсыз етудің басқа нысаны экспорттық тауарлардың қорлары болып табылады.[4]

Шетелдік инвестицияларды  тарту үшін қажетті жағдайлар  жасалуы тиіс:

1)шетелдік    инвесторлардың  қызметімен байланысты әкімшілік  рәсімдерді ықшамдау: жұмыс істеу  құқығына, ел ішінде жүріп-тұруға, кедендік және шекаралық бақылаудан  өтуге рұқсаттар беру, рұқсатнама беру болып табылады.

2)елдің ұлттық мүдделері  үшін қызмет түрлеріндегі басымды салық

жеңілдіктерін және басқа  жеңілдіктерді беру жеңілдетілген  мөлшерлемелер, инвестицияларға немесе кредиттерге салықтық шегерімдер, жеңілдетілген  баждар, жеделдетілген амортизация.

3)жерді, жылжымайтын  дүние-мүлікті пайдалану құқығын 
қамтасасыз ету, қызметкерлерді оқытуға субсидиялар беру;

4)пайда әкетіліміне  үкімет кепілдіктерін немесе  оны қайта 
капиталдандырудың жеңілдетілген шарттарын беру.[17]

Жаңа қоғам өзінің соны өзгерістерін бірге ала келетіні белгілі. Сол сияқты нарықтық экономика да біздің қоғамға инвестиция ұғымын ала келді. Бұл өркениетті әлемде әлдеқашан қарым-қатынастың қалыпты заңдылығына айналып кеткен ұғым болып табылады. Елімізге келген шетелдік инвесторлар мұнай мен газ саласына көбірек қаржы құйғаны мәлім. Қазіргі уақытта да инвестицияның басым бөлігі кең-қазба байлықтарын құрайды. Өз кезегінде Қазақстанның сыртқы саясат саласындағы атқарып жатқан іргелі істері елімізге шетелдік инвестицияның көптеп келуіне жол ашып отыр. Оның сыртында елдің ішкі саяси тұрақтылығы, экономикадағы реформаның бірізділікпен жүзеге асырыла бастауы сырттан келетін қаржының тұрақтылығына мүмкіндік береді. 1993 жылдан 2003 жылға дейінгі кезеңде Қазақстан экономикасына 25,8 миллиардтан астам АҚШ доллары көлемінде тура шетел инвестициясы тартылды. Сараптамалық бағалау бойынша Орталық Азияға келген тура инвестициялардың 80 пайыздан астамын Қазақстан экономикасы алып отыр. Дүниежүзілік банк біздің елімізді инвестициялар әкелуге өте қолайлы 20 елдің қатарына қосты. Халықаралық "Мооdy′s Investors Service" рейтинг агенттігі Қазақстанға қаржыландыру мен инвестициялаудың жаңа, өте жоғары рейтингін берді. Бұл Қаржы министірлігіне төмен пайызбен, біріншіден, кредиттер алуына мүмкіндік береді. Екіншіден, екінші деңгейдің барлық банктерінің тиісті рейтингтері жоғарылайды. Енді бұған Қазақстанның нарықтық экономика мемлекеті ретіндегі танылғанын қоссақ, бүкіл дүние жүзі біздің еліміздегі тұрақтылықты, саяси тұрлаулылықты, экономиканың артуы мен реформалардың біз қалаған бағытта дамып келе жатқанын танып отырғаны тұлғаланып шығады.

Қазақстанда нарықтық реформаларды табысты жүзеге асыру үшін Бүкіл  дүниежүзілік банк, Халықаралық валюта қоры, Еуропалық қайта құружәне даму банкі, Ислам даму банкі, Азия даму банкі секілді беделді халықаралық қаржы институттарымен, басқа да халықаралық қаржы мекемелерімен іс-әрекетті үйлестірудің үлкен мәні бар. Сонымен бірге Қазақстан Республикасы бүгінде дүние жүзіндегі үлкенді-кішілі 55 халықаралық ұйымға мүше болып табылады, олардың 61-іне қаржылық міндеттемелер төлеу көзделген. Республика халықаралық қаржы-кредит және басқа ұйымдарға қатысудан туындайтын мүшелік жарналарды, борыштық операциялар мен мәмілелер бойынша қажетті төлемдерді жүзеге асырады. Айта кету керек, 1992 жылдан бергі уақыт ішінде Қазақстанның халықаралық ұйымдарға берешегі 21 миллион АҚШ доллары көлеміне жеткен.