Автор работы: Пользователь скрыл имя, 21 Ноября 2012 в 16:34, лекция
Экономикалық теорияның даму сатысы. «Экономикалық теорияның», саяси экономиканың» және «экономикс» пәндерінің өзара байланысы. Экономикалық теорияның пәні.
Экономикалық түсініктердің негіздері .
Экономикалық үдерістердің әдістерін тану. Экономикалық санаттар мен заңдар .
Позитивтік және нормативтік экономикалық ғылым. Экономикалық теорияның міндеттері. Экономикалық теория және экономикалық саясат.
Экологиялық
фактор – қорғау, сақтау және
табиғатты қайта түрлендіру
2.3. ҚОҒАМДЫҚ ӨНДІРІС, ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН НӘТИЖЕЛЕРІ
Өндіріс –бұл
олардың тұтынушылығын
Материалдық өндіріс мыналарды өзіне қосады:
Материалдық
емес қызметтерге мыналар
Қоғамдық өндіріс
екі бөлімге бөлінеді: I –бөлім
–өндіріс құралдарын шығаратын
салалар, кәсіпорындар; II-бөлім тұтыну
заттарын шығаратын салалар
Қоғамдық өндірістің
байлық,көсетілетін қызметтер
Өз-өзін бақылау сұрақтары:
1.Неге адам –басты өндіруші күш?
2.«Экономикалық мүдде» дегеніміз не?
3.Уәждемені қандай түрлерге бөлінеді? Адамның экономикалық қызметін қалай түсінеміз?
4.Экономикалық әдебиетте адамды «модельдеудің» қандай бағыттары кездеседі?
5.«Экономикалы ресурстар» дегеніміз не және олар қандай түрлерге бөлінеді?
6.Экономикалық ресурстардағы
«қайта өндірілу», «қол
7.«Экономикалық ресурстар» және «өндіріс факторы» түсінігі немен ерекшеленеді?
8.Өндірістің негізгі факторы түріне не шығады?
9.Өндіріс факторы ретінде еңбек мағынасы есебінде не түсіндіріледі?
3-ТАҚЫРЫП.
МЕНШІККЕ ҚАТЫНАСТАР
Лекция мақсаты: Меншік қатынастарының мәнін ашу.
Лекция сұрақтары:
1. ЭКОНОМИКА ЖҮЙЕСІНДЕГІ МЕНШІКТІ
ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ОРНЫ.
2. НАРЫҚ ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ МЕНШІКТІҢ ТҮРЛІ НЫСАНДАРЫ.
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ
МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ
3.1. ЭКОНОМИКА
ЖҮЙЕСІНДЕГІ МЕНШІКТІ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ОРНЫ.
МЕНШІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ
МӘНІ.
Әлеуметтік
қатынастар немесе меншік
- меншік қоғамдық
қатынастар жүйесіндегі
- меншік қоғамның жігінің жағдайын анықтайды;
- меншік өз нысанында айырбастаудың екі жолына ие:
эволюциялық және революциялық;
- меншіктің барлық
нысандары өзара байланысты
- меншік тарихи дамудың нәтижесі болып табылады.
Меншік - бұл
адамдардың белгілі бір
- ие болу құқығы, яғни, игіліктерге тікелей физикалық бақылау құқығы;
- пайдалану құқығы, яғни, игіліктің пайдалы қасиеттерін өзің үшін пайдалану құқығы;
- бақару құқығы, яғни, игілікті пайдалануды кім және қалай қамтамасыз етуін шешу құқығы;
- табысқа құқық, яғни, игілікті пайдалану нәтижесіне ие болу құқығы;
- тәуелсіздік құқығы, яғни, иесіздендіру, тұтыну, өзгерту және игілікті құрту құқығы;
- қауіпсіздік құқығы,
яғни, игіліктен күштеп айырудан
қорғау және сыртқы орта
- игілікті мұрагерлікке беру құқығы;
- игілікке мерзімсіз ие болу құқығы;
- сыртқы ортаға зиян
келтіретін әдістерді
- төлетіп алу түріндегі жауаптылыққа құқық, яғни, қарызды төлеу үшін игілікті өндіріп алу мүмкіндігі;
- қалдық сипаттағы құқық, яғни, өкілдік құқығын қалпына келтіруді қамтамасыз ететін институттар мен реттемелердің өмір сүрудің құқығы;
Меншіктің басты мәнін анықтаушы иемдену болып табылады. Иемдену экономикалықпен қатар, күштеу немесе заңды әдістермен меншіктегі объектіні субъектімен басқа субъектіден иесіздендіру болып табылады. Иемдену санатын зерттей отырып, еңбек жолымен, өндіріс кезінде жүзеге асатын акт ретінде және сұрау ретінде көрсетуге болады.
Меншіктің субъектісі
- меншік объектісіне ие болу
құқығы бар және мүмкіндігі
бар, меншік қатынастарының
Меншіктің объектісі - табиғат заттары, заттықтар, энергия, мүліктер, ақпараттар және т.б. түріндегі меншік қатынастарының енжарлық жағы. Субъектісі мен объектісі арасындағы байланыс бір уақытта заңдық, құқықтық және экономикалық санаттарды көрсететін, ие болу, пайдалану, нұсқау беру және жауаптылық қатынастарын ұсынады.
3.2 . НАРЫҚ ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ МЕНШІКТІҢ ТҮРЛІ НЫСАНДАРЫ.
Меншік нысаны - бұл
меншік субъектісінің белгілері
бойынша сиатталатын критерий, яғни,
әр түрлі объектілердің бір табиғи
субъектінің меншігіне
а) жалпы халықтық;
ә) мемлекеттік;
б) ұжымдық;
в) бірге үлестік;
г) жеке және т.б.
Меншіктің барлық
осы нысандарын меншіктің
Жеке меншік - бұл басқа тәуелсіз бөлу, иемдену тетіктерін жүзеге асыратын, меншіктің барлық құқығы бір адамның қолына жинақталған, экономикалық тұлға ерекшеленген, меншік қатынастары. Жеке меншікке үй шаруашылығын, жариялылықты және жариялы емес жеке кәсіпорындар, жеке мүлікті немесе жеке қаржы сақталымын пайдаланудың кез келген түрін жатқызуға болады. Жеке меншіктің өзі әр түрлі нысанда қабылдауы мүмкін:
- бөлек қызметкердің жеке меншігі (жеке еңбектік меншік), бөлек жеке адамға немесе жанұяға - бөлек жеке тұлғаға меншік иесінің барлық құқығы жинақталғанда;
- жалдамалы еңбекті қолдануға байланысты, капиталистік жеке меншік;
- байлықты иемдену ме қоғамдық өкім элементтері бар, жеке меншіктің ұжымдық нысаны;
3.3.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ
МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ
Тұтастай мемлекеттік меншіктің тиімсіздігі Қазақстанның нарық экономикасына көшу кезеңінде анық көріне бастады. Нарық экономикасының қалыптасуы Қазақстанда меншік қатынастарын қайта құру қажеттігін көрсетті. Ол мемлекет қарамағына алу және жекешелендіру жолымен жүргізіледі.
«Мемлекет қарамағынан алу» түсінігі меншік қатынасымен шектелмейді. Ол «жекешелендіру» түсінігінен әлдеқайда кең. Экономиканы мемлекет қарамағынан алу өндірісті басым мемлекеттік директивтік реттеуден нарықтық тетіктер негізінде реттеуге көшуді білдіреді. Мемлекет қарамғынан алу кезіндегі мемлекеттің қызметі мен экономикалық рөлі өзгереді:
Жекешелендіру - бұл
мемлекеттен заңды және жеке
тұлғалардың мемлекеттік
Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің негізгі бағыттары:
- ірі және сирек мүлікті кешендерді жеке жоба бойынша жекешелендіру;
- орташа кәсіпорындарды жаппай жекешелендіру;
- аукциондар мен конкурстар арқылы жүзеге асатын кіші жекешелендіру, сауданың шығын кәсіпорындары, коммуналдық шаруашылықтар, тұрмыстық қызмет көрсету мекемелері;
Жекешелендіру әдістері:
- мемлекеттік және муниципиалдық кәсіпорындардың акционерлік қоғамдарға қайта құрылуы;
- кәсіпорынды аукционда сату;
- мемлекеттен кәсіпорынды конкурс бойынша сатып алу.
Қазақстанда жекешелендіру төрт кезеңмен өтті:
Бірінші кезең 1991 – 1992 жылдары өтті. Жекешелендіру ұсынысты сипатта болды, ол кезде кәсіпорынның ұжымынан соған сәйкесті өтініш алынған жағдайда, мемлекеттік органдар шешім қабылдады. Содан кейін аукцион, конкурс өткізіліп, немесе өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның еңбек ұжымдарына қайтарымсыз берілді.
Екінші кезең 1993
– 1995 жылдар. Мемлекет қарамағынан
алу мен жекешелендірудің
Жекешелендірудің үшінші кезеңі - 1996 – 1998 жылдар. Электро - энергетикалық және мұнай газ салаларында жекешелендіру басталғанда, секторлық бағдарлама бойынша өту кезеңі.
Төртінші кезең жылдан - 1999 жылдан басталады. Мемлекеттік меншікті нұсқау және реттеу мәселелері бойынша мемлекеттік басқару деңгейі арасындағы өкілдіктерді бөлудің жаңа әдістері сипатталады.
Өз-өзін бақылау сұрақтары:
1. Неге меншік адамдардың
мүлікті иемденуі арасындағы
қатынастар бойынша емес,
2. Меншіктің экономикалық мәні немен көрсетіледі?
3. Меншіктің заңды мәні немен көрсетіледі?
4. Экономикалық әдебиетте
меншіктің қандай құқықтары
5. Иемдену және иесіздендіру дегеніміз не?
6. Меншіктің субъектісі кім болады?
7. Меншіктің объектісі кім болады?
8. «Меншік нысаны» дегеніміз не?
9. Меншіктің негізгі түрлері қалай бөлінеді?
10. Мемлекеттік меншік дегеніміз не?
11. Жеке меншік дегеніміз не?
12. Жеке меншіктің нысандарын атаңыз?
4-ТАҚЫРЫП.
ҚОҒАМДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ НЫСАНЫ.
Лекция мақсаты: Қоғамдық шаруашылықтың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ажырату.
Лекция сұрақтары:
1. ҚОҒАМДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ НЫСАНЫ. ТАБИҒИ ӨНДІРІС.
2. ТАУАР ӨНДІРУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ ЖАҒДАЙЛАРЫ.
3. ТАУАРЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ
САНАТТАРЫН
ЗЕРТТЕУДІҢ МАРКСИСТІК ЖӘНЕ
4. АҚШАНЫҢ МӘНІ МЕН ПАЙДА БОЛУЫ
4.1 МЕН ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ ЖАҒДАЙЛАРЫ. . ҚОҒАМДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ НЫСАНЫ. ТАБИҒИ ӨНДІРІС .
Қоғамдық шаруашылықта
сапалы әр түрлі кезеңдерінде
өндірісті дамытудың өндіру
Қазіргі заманғы
экономикалық теория өндірісті
ұйымдастыруды үш негізгі
Информация о работе Экономикалық теорияның пәні және әдісін анықтау