«Қарасу ет» ЖШС-нің шұжық өнім өндірісінің экономикалық тиімділігі және оны жетілдіру жолдары

Кәсіпорының қаржылық жағдайын

«Қарасу ет» ЖШС-нің қаржылық жағдайы кірісін қарастырсақ шұжық өнімдерін айналымға салудан түскен табыс 2010 жылы 370390 тг, тұшпара өнімдерін айналымға салудан түскен табыс 2010 жылы 2537, сиыр етін айналымға салудан түскен табыс 2010 жылы 2029, жартылай дайын өнімдерді айналымға салудан түскен табыс 2010 жылы 6106, шошқа етін айналымға салудан түскен табыс 49837 болып табылады. Ал шығыс жағдайына клелетін болсақ шұжық цехына кеткен шикізаттар мен материалдар 2010 жылы 155161, еңбек ақы 2010 жылы 5327, әлеуметтік салық 959, электр қуаты 2010 жылы 214, құбыр жолдары және қалдықтарды тазалау 3528, тасымалдау шығындары 2010 жылы 107, жарнамалар мен хабарландырулар 2010 жылы 107, тасымалдау салықтары 50, жер салығы 2010 жылы 155, мүлік салығы 2010 жылы 5292, ҚҚС 2010 жылы 14276, шаушылық шығындар 2010 жылы 1364, кездейсоқ шығындар (3%) 2010 жыл

8613, амортизациялық аударымдар 2010 жылы 74021, банктің пайыздарын төлеу 15750, таратылмаған таза табыс 2010 жылы толығымен  13929 мын тг. Сонымен бірінші жылы түсетін табыстың барлығы: - 73 857 мың теңге. Жеке жеке талдайтын болсақ мал басына 53800, тұқымдықққа 7500, көлік құралдары 15 300, кеңсе құралдарына 1 522, ауылшаруашылық техникасына 10 599, мал өсіру фермасына 286560, қосымша ғимараттарға 71 100, Сойысқа жығу және шұжық өндіру цехтарына 234 000 тенге кетеді екен. Қаржылық жағдай бойынша қазіргі таңдағы статистикаға жүгінсек «Қарасу ет» ЖШС мал өңдеуде, ет, шұжық және консерві өнімдерін шығарудағы арнайы кәсіпорын болып саналады. Комбинаттың өндіріс алаңында қолайлы көлік және темір жолдары бар. Шикізат дайындайтын жерлерге көліктің тура жетуі шығынды аз жұмсауға мүмкіндік жасап отыр. Бір ауысымда 35 мың ет консерві өнімін, ал шұжық, тартылған ет, тұшпараны 10 тоннаға дейін шығарады. Бір тәулікте 24 тоннаға дейін өнім шығарып, сатуға мүмкіншілік бар.

3 «Қарасу ет» ЖШС-нің өнім өндірісінің экономикалық тиімділігін арттыру және оны жетілдіру жолдары

«Қарасу ет» ЖШС-нің өнім өндірісінің экономикалық тиімділігін арттыру және оны жетілдіру жолдары әр түрлі әртараптандылыған. Қазіргі таңда өнім өндірісіні жақсарту үшін жаңа құрылғылар шетелден сатып алыну керек. Сонымен қатар тұтынеушылардың сұранысын көбейген жағдайда ғана өнім өндщіріснің тиімлідігі арттып, өнім сапасын толықтай жақсарталамыз деген ойдамын. Қазіргі таңда нарыққа сараптама жүргізу барысында белгілі болғандай, сиыр еті, шошқа еті және шұжық өнімдерінің негізгі тұтынушылары болып табылатындар мыналар:

   жеке тұтыну үшін қалалық және ауылдық тұрғындар алады (шамамен 20%);

   өнімді одан әрі айналымға салу мақсатында ет өнімдерін сатып алатын бөлшек және көтерме саудамен айналысатын кәсіпорындар (шамамен 60%);

   өз жеке өндірісінде пайдалану мақсатында ет өнімдерін сатып алатын қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары, әлеуметтік сала, қорғаныс және т.б. (дәмханалар, асханалар, бала бақшалар және с.с.) (шамамен 20%).

Ет өнімдерін тұтынудың жалпы шамасы оларды халықтың тұтыну көрсеткішіне байланысты болмақ. Өйткені бұл өнімдер басқа кәсіпорынның одан әрі өңдеуден өткізу процесіне қатыса алмайды (дегенмен, одан әрі өңдеу барысында өз формасын жоғалтпайды). Сол себепті ет өнімдерінің жалпы тұтыну көлемі оның сатып алынған жеріне қарамастан халықтың тұтынуымен анықталады.

Статистикалық мәліметтер бойынша ет өнімдерін тұтынудың жалпы көлемі облыстағы жан басына шаққанда 2007 жылы 53,6 кг құраған.

Соңғы үш жыл ішінде тұтыну көлемінің біршама артқаны байқалады. Бұл қала халқының табысы артуына және үй аулаларында мал басы мен құс өсіру артуына байланысты деп болжанды. Ет және ет өнімдері нарығында 92% астам жергілікті өндірушілер өз өнімдерін ұсынады. Еттің табиғи көлемі орта есеппен тірі мал мен құстың шамамен 65% құрайды. Айта керек, соңғы жылдары өндірістік жолмен өңделген ет өнімдеріне сұраныс артып келеді. Сондай-ақ, өндірістік жолмен сойылған мал етіне сұраныс артып отыр. Солай бола тұра, өңделген ет өнімдерінің мөлшері шамамен 6,4 кг немесе облыстағы ет және ет өнімдерін тұтынудың жалпы көлемінен шамамен 20% құрайды, ал шұжық өнімдері халықтың жанбасына шаққанда 7,4 кг тұтынуға кеңес берілген мөлшеріне қарамастан 4 кг аз тұтынылады. Сондықтан өнмі өндірісін экономикалық тұрғыда жақсарту әрбір кәсіпорының, сонымен қатар әрбір жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің алдын қойыған масқаты деп сенемін. Егер өнім сапасы жақсы болса тұтынушының көңілінен шығып жатса, ол өте үлкен жетістіктің, үлкен пайда реттінде қарастыруымызға болады.

Қортынды

Бұл курстық жұмысты қортындылайтын болсақ ҚР-да  соңғы үш жыл ішінде тұтыну көлемінің біршама артқаны байқалады. Бұл қала халқының табысы артуына және үй аулаларында мал басы мен құс өсіру артуына байланысты деп болжанды. Ет және ет өнімдері нарығында 92% астам жергілікті өндірушілер өз өнімдерін ұсынады. Еттің табиғи көлемі орта есеппен тірі мал мен құстың шамамен 65% құрайды. Айта керек, соңғы жылдары өндірістік жолмен өңделген ет өнімдеріне сұраныс артып келеді. Сондай-ақ, өндірістік жолмен сойылған мал етіне сұраныс артып отыр. Солай бола тұра, өңделген ет өнімдерінің мөлшері шамамен 6,4 кг немесе облыстағы ет және ет өнімдерін тұтынудың жалпы көлемінен шамамен 20% құрайды, ал шұжық өнімдері халықтың жанбасына шаққанда 7,4 кг тұтынуға кеңес берілген мөлшеріне қарамастан 4 кг аз тұтынылады. Ал «Қарасу ет» ЖШС-нің мал өңдеуде, ет, шұжық және консерві өнімдерін шығарудағы арнайы кәсіпорын болып саналады. Комбинаттың өндіріс алаңында қолайлы көлік және темір жолдары бар. Шикізат дайындайтын жерлерге көліктің тура жетуі шығынды аз жұмсауға мүмкіндік жасап отыр. Бір ауысымда 35 мың ет консерві өнімін, ал шұжық, тартылған ет, тұшпараны 10 тоннаға дейін шығарады. Бір тәулікте 24 тоннаға дейін өнім шығарып, сатуға мүмкіншілік бар.  Ет өндіруші кәсіпорындарда

ІҚМ және шошқаны сойысқа жығу жүзеге асырылады, сойысқа жығылған тушаларды өңдеу және бөлу, алынған етті салқындату және оны қысқамерзімге сақтау. Одан өзге, алынған еттің бір бөлігі шұжық өнімдерін шығару үшін де пайдаланылады. Сонымен қатар шұжықтар, негізінен, сиыр және шошқа етінен дайындалынады, ал кейбір түрлері малдың ұшасынан баска органдарынан және ұсақ малдың, буйволдың, түйенің, жылқының, құстардын, қоянның еттерінен дайындалынады. Сонымен қатар қазіргі уақытта жеке өндірілетін ет және ет өнімдерінің бір бөлігі Қазақстанның ішкі нарығында таралады. Қостанайлық ет өнімдерін тұтынушылар болып Атырау, Маңғыстау облыстарының тұрғындары табылады. Ішкі экспортқа ет сатып алу ауылшаруашылық өндірушілерден тікелей сатып алынатындықтан, ет сатушылар көрсеткіші есептелген жоқ. Соңғы жылдары ет өнімдерін шығару өндірісінде оңтайлы қарқындар пайда болды: өндірілетін өнімдердің сапасы жақсарып, ассортименті артып келеді, өндірістер жаңартылып, жаға технологиялармен жетілдірілуде. Әдетте жиі қолданылатын өнімдерден басқа өндірушілер жаңа өнімдер мен әртүрлі дайындық деңгейіндегі түрлі жартылай өнімдерді шығара бастады, соның ішінде вакуумды орауыштағы өнімдер де бар. Қазіргі уақытта облыста 40 астам кәсіпорын ет өнімдерін шығарумен айналысады (жеке кәсіпкерлермен қоса алғанда). Бұл курстық жұмыстан өзіме керекті барлық нәрсені алдым деп айтуыма болад. Тоқсан сөздің тобықтай түйіні бұл курстық жұмыс толық қапаратпен қамтылған, толық жазылған, түсінікті, мағыналы жұмыс деп есептеймін.

Пайдаланған әдебиеттердің тізімі

1.     К.Б. Бердалиев «Қазақстан экономикасын басқару негіздері», Алматы «Экономика», 2001ж.

2.     Г.С. Смағұлова «Аймақтық экономиканы басқару мәселелері», оқу құралы, Алматы 2005 ж.

3.     С.С.Сахариев, А.С.Сахариева «Жаңа кезең – экономикалық теориясы» (оқулық), Алматы «Данекер» 2004ж.

4.     «Қазақстан – 2030» стратегиясы.

5.     Д.Қ. Қабдиев, «Экономикалық саясат» Лекциялар, Алматы 2002ж.  «Экономика».

6.     Ж.О. Ихданов, Ә.О. Орманбеков, «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері»Алматы, Экономика, 2002ж.

7.  М.Б. Бисенғазин, А.Ш. Хамитов «Кәсіпкерлік негіздері»

8.  А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов «Кәсіпорынның экономикасы», Алматы, 2003ж.

9. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Комягин Б.И. «Жалпы экономикалық теория» Алматы-Ақтөбе -2002.

10. В. М. Власова, «Основы предпринимательской деятельности», Москва 1996ж.

11.  Р.Елемесов, Е. Жатқанбаев, «Государство и рынок», Алматы, «Қаржы-қаражат», 1997ж.

12. Аяпова Ж.М., Арынов Е.М. «Іскер адамның орысша қазақша экономикалық түсіндірме сөздігі», Алматы «Инкар», «Тұлға», 1993ж.

13. К.Ж. Оразалин, М.М. Жантасов, «Орысша-қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме сөздігі», Алматы, 2001ж.

14. Б.Сабырбаев «Экономикалық терминдердің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі», Алматы «Қазақстан» 1993ж.

15. Н. К. Мамыров, «Менеджмент и рынок: Казахстанская модель», Алматы 1998ж.

16. В.С.Автономов, Э.Голдстин «Экономика для школьников» Москва, 1995.

17. Л.Ш. Лысенкер, Э.М. Лысенкер, «Основы рыночной экономики» Алматы, «Рауан» 1997ж.

Қосымшалар

Қайта өңдеу кәсіпорындарының өнімдері өндірісінің 2010-2011 жылдардың қаңтар айларындағы ақшалай көрінісі, млн. Теңге

6 кесте

Қарасу ет» ЖШС-нің өнім өндірудің экономикалық тиімділігі

  қарастыратын қаржылық бөлімі

4 кесте