Экономикадағы инвестициялық саясат

     Бюджеттік қаржыландыру. Инвестициялардың потенцияалды көзі ретіндегі бюджеттік қорлардың шектелген жағдайында мемлекет қайтарылмайтын қаржыландырудан несиелеуге көшуге мәжбүр болады. Қазіргі уақыттың өзінде жеңілдікті несиелерді мақсатты қолдану қатал бақыланады.

     Несиелерді  қайтарудың кепілдігін қамтамасыз ету  үшін мүлікті жылжымайтын мүлікке, көбінесе жерге кепілдікке салу жүйесі енгізілуде. Мемлекеттік орталықтандырылған салымдарын әдетте саны шектеулі аймақтық бағдарламаларды жүзеге асыру, құрылым құратын объектілерді құру, федералды инфрақұрылымды сақтау, стихиялық апаттар, төтенше жағдайлар салдарынан арылу, өткір әлеуметтік және экономикалық мәселерді шешу үшін қолданады.

     Банктік несие. Ұзақ мерзімді несиелеу, әсіресе жаңа ғана құрылып келе жатқан кәсіпкерлік жағдайында, инестициялардың маңызды көздерінің бірі бола алушы еді. Ұзақ мерзімді банктік несиелер алдымен экономикадағы стратегиялық мақсаттарды шешуге бағытталған. Олар өндірістің біртіндеп өсуіне және салдары ретінде мемлекет экономикасының жалпы өрлеуіне мүмкіндік туғызады.

     Тұрғындар қаражаттары. Тұрғындардың қаражаттарын инвестициялық салаға жекешелендірілген кәсіпорындардың акцияларын және инвестициялық қорларды сату жолымен тарту капитал салымдары ретінде ғана емес, азаматтардың жеке қаражаттарын инфляциядан қорғаудың бір жолы деп есептеуге болады. Тұрғын халықтың инвестициялық белсенділігін өзге банктік мекемелермен салыстырғанда инвестициялық банктердегі жеке салымдар бойынша пайыздық мөлшерлемені әлдеқайда жоғары орнату, тұрғындардың қаражаттарын тұрғын үй құрылысына тарту, кәсіпорынды инвестициялауға қатысатын азаматтарға кәсіпорын өнімін бірінші кезекте  зауыттық бағамен сатып алуға құқығын ұсыну жолымен ынталандыруға болады. Капитал нарығынатұрғындардың қаражаттарын тарту үшін делдалдық қаржылық ұйымдардың кең желісі қажет – инвестициялық банктер мен қорлар, сақтандыру компаниялары, құрылыс қоғамдары және т.б. Бірақ мүмкіндігінше қордық құндылықтарға салымдар жасауға даяр азаматтардың қаржаттарына тұрғындардың қаржыларын тартуға үміттенетін кәсіпорындарға мемлекеттік қатаң бақылау орнату арқылы қауіпсіздікті қамтамасыз ету маңызды.

     2.2 Инвестициялаудың сыртқы көздері

     Инвестициялық процессте кредитор (инвестор) және заем жинаушы (дебитор) қатысады. Жақтардың  әрқайсысы өзінің мақсатының орындалуын, мәселелерінің шешілуін және тілектерінің орындалуын қалайды. Осылайша, инвестор максималды пайда табу үшін өз қаражатын жұмсауды көздейді,

     Инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға арналған қаражаттар инвестор қолында, әдетте оған берілген несиелерден түскен пайыздар есебінен қосымша табыс әкеле отырып шоғырланады.  Шете инвестицияларына сұраныс өскен сайын олардың құны (пайызы) да өседі, инвесор алатын табыс мөлшері де артады. Нәтижесінде оның экономикалық жағдайы жақсара түседі.

     Отандық экономиканы дамытудың қолайлы  көзі жеке және заңды тұлғалардың  қаражаттарын мобилизациялау болып  табылады. Мемлекет одан екі еселі  пайда табады: біріншіден, ішкі қаржыны  пайдалану сыртық қызметтерді төлеуді  қажет етпейді, екіншіден, қолданылатын қаражаттар үшін есептелетін пайыздар қоғамның әл-ауқатының деңгейін жақсартады. Отандық өндіруші (заем жинаушы) осы жағдайда жабдықтаушыны таңдауда өзінің экономикалық қызықғушылықтарына сүйене отырып үлкен еркіндікке, өзінің нарықтық стратегиясын және нарықтағы іс жүргізуді өз бетінше анықтау мүмкіндігіне ие болады. Бірақ ол үшін ақпараттық қызметтер нарығын дамытудың, маркетингтік қызметтердің және сыртық экономикалық ведомстволардың қызметін белсендіру, теңгенің еркін айырбасталуының және отандық өнімнің валюталық қайтымдылығының, индустриалды дамыған мемлекеттер үкіметтерімен жағымды қатынастың қажеттігі туындайды. Бірақ бұл мақсатқа жету үшін көп уақыт керек. Бүгінгі күні отандық өнеркәсіп пен өндірісті инвестициялаудың жоқтығы немесе кідірісі олардың болашақтағы дамуына теріс әсер етеді, елдегі жалпы экономикалық жағдайды қиындатып жібереді.

     Шетел инвестициялары өзінің қорытынды нәтижесімен  өзіне жеткілікті назар аудартады. Олардың арқасында қысқа мерзім ішінде қазіргі заман өндірісін алуға болады. Алайда әлемдік нарықтағы орын алған жағдай алдағы уақытта шетел инвестициялары үшін жүргізілетін бәсекестік күшейе түсетінін болжамдауға мүмкіндік береді, сондықтан потенциалды инвесторлар арасындағы позицияларды нығайту бойынша шетел фирмаларының қызметіне шектеулерді алып тастау, жеке меншікті мемлекет меншігіне алу (конфискация) жөніндегі нақты құқықтық кепілдікті енгізу сияқты арнайы шаралар іске асыру қажет.

     Шетел инвестицияларын тартуды концессиялық және компенсацяилық келісімдер, венчурды капитал, лицензияларды импорттау, жақын және алыс ет елдермен инвестициялық ынтымақтастықты дамыту  жолымен асыруға болады. Консецциоды келісімдердің объектісі табиғи ресуртар, мемлекеттік молнополияны құрайтын шаруашылық қызметтің жеке түрлері, мемлекеттік меншік объектілері болуы мүмкін. Концессия бұл – мемлекеттің жеке кәсіпкерлерге, шетел фирмасына немесе өзге заңды тұлғаға өндірістік өнеркәсіпті, пайдалы қазбаларды шығару, ұлттық экономиканы дамыту немесе қалпына келтіру және табиғи байлықтарды игеру мақсатымен түрлі құрылыстарды салу құқығымен жер аумағын қолдануға, сонымен бірге осындай келісім шарт негізінде құрылған кәсіпорынды белгілі бір мерзімге қолданысқа беруіне жасалған келісім.

     Шетел несиелерін тартудың бір формасы  компенсациялық келісімдер бола алады. Компенсациялық келісімдер – мақсатты банктік несиелер олардың өнімді жеткізушілердің қайтаруы шарттарында кәсіпорындар дамуына бөлінгенде, несиелер мен қызметтерді белгілі шарттарда және белгіленген мерзімдерде өтеумен байланысты сыртқы сауда келісімдерінің түрі. Осындай шарттар шетелдік сауда немесе өндірісік өнеркәсіптермен (фирмалармен, компаниялармен) және өзге ұйымдастыру құрылымдарымен жасалады.

     Шетел әріптес мемлекетке (республикаға) несие ұсына алады және оның есебінен лицензиялардың, жабдықтардың, машиналардың жеткізілімін мысалы, өнеркәсіптік және басқа объектілердің құрылысы үшін жасай алады, ал берілген объектінің эксплуатацияға енгізілгеннен кейін ұсынылған несие соммасын, пайыздарды қоса, толығымен өтейтіндей көлемінде бұл объектімен шығарылатын өнімнің бір бөлігін сатып ала алады. Бұл өнеркәсіптік компенсациялық келісімдер. Компенсациялық объектінің иесі объект орналасқан тапсырыс жасаушы мемлекет болып табылады.

     Компенсациялық  келісімдер коммерциялық сипатта да бола алады, ондай жағадйда келісім  жасаушы жақтар бір-бріне тауар  жеткізетіндігі   Компенсационные соглашения могут быть и коммерческими, когда стороны договариваются о взаимных поставках товаров, их качестве, количестве и ценах (вид товарообменной, или бартерной, сделки).

     В условиях повышенного риска, связанного с капиталовложениями, эффективной  формой прямых иностранных инвестиций может стать привлечение венчурного (рискового) капитала. Это инвестиции в венчурные (рисковые) проекты освоения новых технологий, видов продукции или услуг. Принципиальное отличие таких инвестиций — в необязательности их возврата. Первоначальным источником привлечения венчурного капитала служат личные сбережения учредителей и займы. Главный стимул финансирования - получение вкладчиком учредительного дохода, доли прибыли от реализации идеи, проекта. Цель собственников венчурного капитала часто сводится к финансированию такой стадии деятельности венчурной организации, на которой можно выпускать и продавать акции, стоимость которых значительно превышает объем вложенного капитала.

     Объектами инвестиций для венчурного капитала могут быть предприятия, перспективы которых слишком рискованны для получения кредитов в банке, но которые обещают высокие прибыли в случае успеха. Не отвечая за текущее руководство деятельностью предприятия, венчурный капиталист активно способствует его развитию и успеху,  помогая руководителям в области общей стратегии, финансовом планировании, усовершенствовании продукции, маркетинге и соглашениях с техническими партнерами о новых технологиях. Степень риска, связанного с инвестициями, будет зависеть от того, на какое вознаграждение может рассчитывать инвестор. Изъятие венчурного капитала происходит, как правило, через 10-15 лет после исходных инвестиций. Обычно это делается путем преобразования предприятия, в которое вложен венчурный капитал, в открытое акционерное общество (ОАО)⁷.

     Важным  является и правовое обеспечение  иностранных инвестиций, т.е. обеспечение в законодательном порядке льготных условий, принятие и публикация приоритетных и закрытых для иностранных инвесторов направлений (предприятий, отраслей), их законодательная защита от ухудшения условий инвестиционной деятельности, решение вопроса о форме владения землей и др. Необходимо обеспечить информированность иностранных инвесторов о планах приватизации объектов республиканской и муниципальной собственности, о продвижении наиболее перспективных для республики проектов, состояния рынка, перспективах развития экономики, а также защиту от инвестиций, не отвечающих национальным интересам, и др.

     Привлечению прямых иностранных инвестиций могут  способствовать:

• формирование свободных экономических и оффшорных зон, технопарков;
• создание транснациональных компаний и финансово-промышленных групп;
• совершенствование правовой защиты и гарантий иностранных инвестиций;
• организация системы отбора и мониторинга проектов;
• разработка механизма поддержания иностранных инвесторов;
• координация программ сотрудничества с международными финансовыми организациями и др.

     2.3 Портфельные инвестиции  и эмиссионная  деятельность

     В общем случае под инвестиционным портфелем понимают совокупность нескольких инвестиционных объектов, управляемую  как единое целое. Портфель может  одновременно включать в себя и реальные средства, и финансовые активы, и нематериальные ценности, и не финансовые средства⁸.

     Наиболее  распространенным является инвестирование в ценные бумаги.

     Задача  портфельного инвестирования – получение  ожидаемой доходности при минимально допустимом риске.

     Инвестиционный  портфель – это совокупность ценных бумаг, управляемая как единое целое.

     При формировании инвестиционного портфеля инвестор должен:

• Выбрать адекватные ценные бумаги, то есть такие, которые бы давали максимально возможную доходность и минимально допустимый риск;
• Важно определить, в ценные бумаги, каких эмитентов следует вкладывать денежные средства;
• Диверсифицировать инвестиционный портфель. Инвестору целесообразно вкладывать деньги в различные ценные бумаги, а не в один их вид. Это делается для того, чтобы снизить риск вложений. Но диверсификация должна быть разумной и умеренной. Вложение в большое число разнообразных ценных бумаг может повлечь за собой и большие расходы на отслеживание необходимой информации для принятия инвестиционного решения.

     Цель  формирования инвестиционного портфеля – сохранить и приумножить  капитал

     Инвестиционные  портфели бывают различных видов. Критерием  классификации может служить  источник дохода и степень риска.

     Портфели  роста формируются из ценных бумаг, курсовая стоимость которых растет. Цель данного типа портфеля – рост стоимости портфеля.

     Портфель  высокого дохода включает высокодоходные ценные бумаги и ориентирован на получение  высокого текущего дохода – процентов  по облигациям и дивидендов по акциям.

     Портфель  постоянного дохода – это портфель, который состоит из высоконадежных ценных бумаг и приносит средний  доход при минимальном уровне риска.

     Комбинированный портфель формируется для избежания  возможны потерь на фондовом рынке, как  от падения курсовой стоимости, так  и низких дивидендных и процентных выплат.

     Под управлением инвестиционным портфелем  понимается совокупность методов, которые  обеспечивают:

• Сохранение первоначально вложенных средств;
• Достижение максимально возможного уровня доходности;
• Снижение уровня риска.
• Обычно выделяют два способа управления: активное и пассивное управление.

     Активное  управление – это такое управление, которое связано с постоянным отслеживанием рынка ценных бумаг, приобретением наиболее эффективных  ценных бумаг, и максимально быстрым  избавлением от низко доходных ценных бумаг. Такой вид предполагает довольно быстрое изменение состава инвестиционного  портфеля.

     Пассивное управление – это такое управление инвестиционным портфелем, которое  приводит к формированию диверсифицированного портфеля и сохранению его в течение  продолжительного времени

     Эмиссионный процесс - это деятельность, связанная  с организацией обращения и изъятия  из обращения ценных бумаг. Участники  эмиссионного процесса – эмитенты; инвесторы, инвестиционные институты  и банки. Инвестиционные институты  и банки являются посредниками - финансовыми брокерами. Они выполняют  посреднические функции при купле-продаже  ценных бумаг за счет и по поручению  клиента на основании договора комиссии или поручения⁹.