Ақша- несие саясаты

9. Мысалы,  Орталық банк хабарлауы бойынша есеп ставка ақшаға деген сұранысты төмендетеді инфляцияның баяулауына әкеледі. Бұл хабарламада макроэкономиканың анализдің қорытындылары сипатталады:

A) нормативтік;

B) позитивтік;

C) жүйелі функционалдық;

D) формалдық логика;

E) математикалық моделі.

10 ҚР Ұлттық банкінің ең жоғаржы басқару органы:

A)      Директорлар кеңесі

B)      Акционерлер жиналысы

C)      Ревизиялық комиссия

D)      Басқарма

E)       Қараушы (бақылаушы) кеңес

11 Несиелік ақшалардың негізгі түрлері:

A)            Баннота. Несиелік карта. Чек. Вексель

B)            Вексель. Төлем тапсырмасы. Төлем талабы

C)            Алтын . Резервтік валюталар

D)            Қазынашылық билеттер

E)                         SDR, EUR, USD.

12 Өсімақының ресми ставкасын кім тағайындайды?

A)                  Коммерциялық банктер

B)                  Кредиторлар (қарыз берушілер)

C)                  Қаржы министрлігі

D)                  Орталық банк

E)                   Халықаралық банктер

13 Ақшаның экономикалық категория ретінде қалыптасуының соңғы сатысы:

A)      Тауар айналымының пайда болуы

B)      Қымбат бағалы металдарды пайдалану

C)      Түрлі-түсті металдарды пайдалану

D)      Монеталардың пайда болуы

E)       Банктноттардың пайда болуы

  14 Ақша өзінің қай қызметін неғұрым жақсы атқарады?

A)      Құн өлшемі құралы

B)      Төлем құралы

C)      Жинақтау құралы

D)      Дүниежүзілік ақша құралы

E)       Айналым құралы

15 Ақшаның қай қызметі өлшемдік қызмет болып табылады?

A)      Дүниежүзілік ақша ролі

B)      Айналым құралы

C)      Төлем құралы

D)      Жинақтау және сақтау құралы

E)       Құн өлшемі құралы

16 Мемлекеттік шығындарды өтеу мақсатында шығаратын ақшалар:

A.       чектер

B.       вексельдер

C.       қағаз ақша

D.       банкноттар

E.       несиелік ақшалар

17  Несиелік ақшалардың негізгі түрлері:

            А)Баннота. Несиелік карта. Чек. Вексель

            В)Вексель. Төлем тапсырмасы. Төлем талабы

            С)Алтын . Резервтік валюталар

            D)Қазынашылық билеттер

            E)SDR, EUR, USD.

18. Қазақстандық тәжірибеліде қабылданған, қолма-қол ақшасыз есеп-қисаптардың негізгі түрлері, -  бұл

A)      чектер;

B)      вексельдер;

C)      чектер де, вексельер де;

D)      төлеу тапсырмалары;

E)      аккредитивтер.

19 Ұлттық банкімен сауда банкілердің несие қорларының артуы – бұл

A)      несиелік рестрикция;

B)      несиелік кеңею;

C)      несиелік саясат;

D)      қаржылансыздықтың ұтыстың артуы;

E)       дұрыс жауап жоқ.

20.Қаржылансыздық келесі жолмен жүзеге асады

A)      несиелік жарыс саудалардың өткізуі;

B)      несиелік жарыс саудалардың өткізуі және ломбардты несиенің берілуі;

C)      несиелік жарыс саудалардың өткізуі және ломбардты несиенің берілуі және вексельдердің жазып алулары;

D)      несиелік беру көлемдерінің артуы;

E)       дұрыс жауап жоқ.

.

21.Ақшалы агрегаттың қандай түрі өзіне бар болғанақшаларды және қолма-қол ақшасыз ақшаларды қосады

A)      Мо;

B)      М 1;

C)      М 2;

D)      М 3;

E)       дұрыс жауап жоқ.

22. Қаржылық нарықта айналатындардың ақшалы агрегаттың қандай түрі өзіне бар болған ақшаларды, қолма-қол ақшасыз ақшаларды, құнды қағаздарды, қосады

A)      М 1;

B)      М 2;

C)      М 3;

D)      Мо;

E)       дұрыс жауап жоқ.

23.Ипотекалық несие ол:

A)      кепілдің астына берілетін несие;

B)      тауар кепілінің астына берілетін несие;

C)      құнды қағаздардың кепілінің астына берілетін несие;

D)      бланкты несие (кепілсіз)

E)       дұрыс жауап жоқ.

24. Несиенің негізгі түрлерімен есеп-қисаптардың бір түрлілігі сияқты келеді

F)       саудалық несие;

G)      ипотека

H)      бланкты несие;

I)        ломбардты несие;

J)        дұрыс жауап жоқ.

25. Айналым құралдардың несие беруімен байланысты, сауда-комиссиондық операцияның бір түрлілігін өзімен қандай несие түрі ұсынады

K)      овердрафт;

L)       вексельдік несие;

M)     факторинг;

N)      ипотекалық несие;

O)      дұрыс жауап жоқ.

Есеп

1.  Коммерциялық банктің резерв сомасы 230 млн.теңге,ал депозиттер көлемі 800 млн. теңге. Депозиттегі міндетті резерв сомасы 25 %.Егер банк өзінің барлық артық резервтеріне несие беретін болса,ақша ұсынысы қалай өзгеруі мүмкін?

Шешуі:

20%-дық резервтеу нормасында міндетті резервтер Rr=800*0.25=200 млн.теңге;

Бұдан шығатын артық резервтер мынаған тең:

Re=230-200=30

Егер олардың барлығы несие беруге жұмсалса,онда косымша  ақша ұсынысы келесідей болады:

∆M=30*(1/0.25)=120 млн.теңге

Бұл жағдайда біз тек банктік мультипликаторды ғана (1/rr)  

қолдана аламыз.Себебі ақша базасы және колма-кол ақшаның депозиттерге қатынасы туралы мәліметтер жоқ.Алынған сома ақша ұсынысының ең жоғары шегі қаншаға артуы мүмкін екенін көрсетеді.

Жауабы: 120 млн.теңге

2. Міндетті резервтернормасы 15%. Коммерциялық банк депозиттер көлемінің 5% -ын артық резерв ретінде сақтап отыр. Егер депозиттер көлемі 9000 теңге болса, банк несие беру үшін қандай ең жоғары шекті соманы қолдана алады?

Жауабы: 7200 теңге

3. Клиент банкке 10 млн теңгеде депозит салды. Банк тоқсан сайынғы есептеулерді жүргізеді. Депозит мерзімі 3 жыл. 60% жылдық мөлшерлеме кезіндегі тоқсандық мөлшерлеме 15%.

Шарты: Салым сомасы – 10млн тг.

Жауабы:     53,502 млн   тенге

Есеп

1. Кестеде көрсетілген мәліметтер бойынша М1, М2, М3ақша агрегаттарының көлемін анықтаңдар.

2. а) Айталық, шарт жасасуға арналған әр теңге орта есеппен жылына 6 рет айналады жөне соңғы тауар немесе қызмет көрсетуді сатып алуға ба-ғытталады. ЖҰӨ атаулы көлемі 2400 млрд. тг. Шарт жасасуға арналған ақшаға деген сұраныс көлемін табыңдар.

ә) Кестеде активтерден әр түрлі пайыз мөлшері бойынша ақшаға деген сұраныс көлемі көрсетілген. Мәліметтерді қолданып, ақшаға деген жалпы сұранысты көрсетіңдер.

б) Ақша ұсынысы 480 млрд тг. болды. Тепе-теңдік пайыздық қойылымды анықтаңдар.

3. Айталық, Сіз қолда ұстағыңыз келген ақша сомасы 150 мың тг. тең. Сіз оны 50 мыңға дейін қысқартып, қалған 100 мың тг. банктегі ағымдағы шотыңызға салдыңыз.

Ақша базасы қалай өзгереді? Банк резервінің жалпы сомасы қалай өзгереді? Сіздің ісіңіз алғашқыда және соңында М ақша агрегаты көлемінің өзгеруіне қалай әсер етеді?

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1.      Қазақстан Республикасының Конституциясы  Алматы, 1995ж.

2.      Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі  (Жалпы бөлім). Алматы, 1995ж.

3.      Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы “Қазақстан  - 2030”; 1-3 тараулар. Алматы,1997ж.

4.      Президенттің Қазақстан халқына жолдауы “2004 жылғы ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары” 2003ж. 4-сәуір.

5.      Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің дамуы мен қолдау туралы мемлкеттің 1996-1998 жылғы Бағдарламасы, 10-шілде 1996ж. №1727.

6.      “Жеке кәсіпкерлікті қолдау мен қорғау” туралы Қазақстан Республикасының Заңы. № 3 Х11, 4-шілде 1996ж.

7.      Әубәкіров Я.. ҚаидиевА., Досқалиева В. және т.б, - Экономика. Оқулық, Алматы: Экономика, 1997ж.

8.      Әубәкіров Я., Ескалиев К. Экономикалық теория негіздері. Алматы: Экономика,1996ж.

9.      Әубәкіров Я., Нәрібаев К. Ескалиев К.т.б. Экономикалық теория негіздері. Алматы: Экономика, 1998ж.

10.  Дорнбуш Р.. Фишер Р.С. “Макроэкономика”. Алматы, КазМБА және білім баспасы, 1997ж.

11.  Жатқанбаев Е.Б. Аралас экономика негіздері. Алматы, 1997ж.

12.  Жүнісов Б., т.б. Нарықтық экономика негіздері. Алматы. 1996ж.

13.  Қожамкулов Т. Саяси экономия негіздері, Алматы,1996ж.

14.  Нүрпейсов Ж.К. Экономикалық теория негіздері. Оқу құралы, Ақмола, 1996ж.

15.  Мадешев Б. Нарықтық экономика теориясына кіріспе. Алматы. Экономика 1995ж.