Қаржылық инвестицияның маңызы және жіктелуі

Кәсіпорындардың қолданған  дисконтау коэффициенті тосқауыл коэффициенті деп аталады. Ең жиі қолданылатын тосқауыл коэффициенті сол кәсіпорынның операциялық тәуекелдігіне мөлшермен тсң болады.

Тәуекелдік деңгейін бағалау және онымен кездесудегі сақтық - қаржы менеджерінің алдында тұрған ең бір күрделі проблема және тосқауыл коэффициентін таңдау - әдістердің тек біреуі ғана, соның көмегімен менеджерлер тәуекелдікпен күреседі.

Қаржы менеджерлерінің  алдында тұрған маңызды тапсырмалардың бірі — жобаны орындауға қажетті болашақ ақша ағымдарын есептеу. Кәсіпорындар ақша қаражаттарын инвестициялағанда, болашақта онан да көп пайда алу үшін әрекет етеді, өйткені сол арқылы қайта инвестицияланады немесе акционерлерге дивиденд түрінде төленеді.

Әрбір жекелеген инвестициялық ұсыныстарға қаржы менсджері салық төлемі және инфляцияны есепке ала отырып күткен ақша қаражаттары ағымы туралы ақпаратпен жабдықталуы керек. Дұрыс шешім қабылдаудың кілті — жаңа инвестициялық жобаларды есепке ала отырып, талдау жасауда.

Келесі жағдайларды  қаралық.

Кәсіпорын жаңа өнім шығару мүмкіншілігін қарастыруда. Жабдықтарды алу және орнатуға кеткен шығын көлемі 15000 мың.тг. Есеп көрсеткендей, тауардың өмірлік кезеңі алты жыл және жаңа жабдықтарды өндіріске енгізу арқылы сатудан түскен түсім ұлғайады, мың.тг.

1 жыл,  2 жыл,   3 жыл,   4 жыл,   5 жыл,      6 жыл

60000   120000  160000   180000   110000    50000

Осы кезеңдерде кәсіпорынның шығындарыда өсті: еңбек ақы, пайдалану шығындары, шикізат және материалдар шығыны және басқадай жаңа өнімді дайындаумен байланысты шығындар, салық төлемінің өсуі барлығы, мың.тг:

1 жыл,     2 жыл,     3 жыл,      4 жыл,     5 жыл ,   6 жыл 

40000      70000      100000      100000    70000      40000

Соныменен әр жыл сайын  күткен ақша ағымы төмендегіше болады, мың.тг.: 20000, 50000, 60000, 8ООО0 40000 және 10000.

Бұл есеп қаржы менеджеріне берілетін ақпарат, ол тиімді жобаны таңдауға қажет.

Біздің қараған мысалымызда  бастапқы ақша инвестициясын пайдалануда 4 жыл бойы ақша ағымының өскендігі байқалады, бесінші жылы ақша түсімінің азайғандығы байқалады, өйткені өнімдер ескіреді, сапасы нашарлайды, оған сұраныс азайады.

Барлық ақпараттарды жинап, қаржы менеджері әртүрлі  инвестициялық жобалардың тартымдылығын  бағалай алады. Капитал салымшының тиімділігін талдаудың ең көп тараған әдістерінің бірі:

1. Инвестицияның орташа пайда мөлшері

Бұл әдіс орташа жылдық пайданың жобадағы инвестицияның орташа көлемінің қатнасына негізделеді. Біздің мысалда 6 жыл кезеңі бойынша орташа жылдық пайда - 43333 мың.тг, солай болғандықтан, орташа пайда нормасы 43333/150000=28,9%.

Бұл көрсеткіш басқадай жобалардың жылдық тиімділігімен салыстырылады, нәтижесінде жобаны қабылдау немесе қабылдамау туралы шешім қабылданады.

Бұл әдістің негізгі ерекшелігі оның қарапайымдылығында, ақпаратты еркін алуға қолайлы.

Бұл әдістің кемшілігі, ол табысты анықтауда бухгалтерлік есепке негізделеді, ақша ағымына негізделмейді, қаражаттық кіріс және шығыс уақыты, инфляциялық өзгерістер есепке алынбайды.

2. Өтемділік әдісі.

Бұл әдіс жоғарыда қаралған. Бұл жерде біз оның кейбір кемшіліктерін атап өтеміз және оның өрісте қолданылу мүмкіншілігін қараймыз. Сонымен, инвестициялық жобаның өтемділік кезеңі — бастапқы инвестициялық шығындарды қайтаруға қажетті жылдардың саны.

Егерде есептелген өтемділік кезеңі барынша қолайлы өтемділіктен кем болса онда проект қабылданады, егер болмаса қабылданбайды.

Бірақ бұл әдіспен жобаның рентабельдігін анықтауға болмайды, өйткені ақша ағымдарының көлемі белгісіз. Бұл әдіспен тек жобаның өтемділігін дөрекі бағалауға болады. Өйткені өтемділік әдісінің көмегімен пайдалы ақпарат алуға болады, ол ішкі пайда мөлшерімен және таза ағымды құнменен байланыста нәтижелі жұмыс істейді.

З. Ішкі пайда мөлшерін анықтау әдісі.

Ішкі пайда мөлшері  — дисконттау коэффициенті ол инвестициялық  жобаны іске асырудан жиналған ағымдағы ақша қаражаттары ағымының құнын ағымдағы салым құнымен салыстырады.

Бұл әдіс белгілі уақытта ақша қаражаты құнының өзгерісін есепке алғандықтан, ол инвестициялаудан алынған жалпы табысты нақты анықтайтын әдіс болып есептеледі және инвестициялық жобаға ең бір объективті дұрыс баға береді.

Бұл әдіс өз уақытында күткен ақша ағымының көлемін және әрбір кезеңде оны таратуды есепке алады.

Инвестициялық жобаның  ішкі пайда мөлшері бұл дисконттау мөлшерлеме, сол арқылы күткен ақша шығындарының құны және ағымдағы күткен ақша түсімдерінің құны теңестіріледі.

Бұл әдісті көрсету үшін келесі мысалды қарайық және жобаға екінші вариантты қосайық: шығын көлемі 150000 тг., 6 жылда алынған пайданың жалпы көлемі — 260000 тг. Пайданың орта мөлшері проектінің екі вариантына да бірдей. Бірақ екінші вариантта жыл сайын ақша қаражатының түсуі басқаша қалыптасады, мың.тг.:

1 жыл,     2 жыл,       3 жыл,      4 жыл,     5 жыл,     6 жыл

10000       20000       40000       50000       80000       60000

Кәсіпорын өзіне ішкі пайда мөлшерін, немесе дисконттау коэффициентін 25% деңгейінде белгіледі.

Дисконттау формуласы  негізінде (бірінші, екінші) инвестициялық варианттар бойынша ақша ағымдарының

құнын есептейміз.

Жобаның бірінші варианты бойынша келтірілген құн 124346,7 мың.тг, ал екінші вариант бойынша 103802,6 мың.тг. Соныменен бірінші вариант дұрыстау.

4.Таза ағым құнын  есептеу әдісі.

Таза ағым құны — ағымдағы ақша ағымының құнынан ағымдағы ақша құнының шығындарын алып тастағандағы айырмасына тең.

Ішкі пайда мөлшерінің әдісі сияқты таза ағымдағы құн әдісі  ұзақ мерзімге салымдардың тиімділігін анықтап мақсатындағы ақша ағымдарын дисконттауға негізделген. Егер таза ағымдағы құн көлемі нолге тең болса немесе онан үлкен болса, ұсыным қабылданады, ал егерде ауытқыса онда ұсыным қабылданбайды.

Басқа сөзбен айтқанда, пайдалану белгісі мынадай: егер ақша қаражатының ағымдарының ағымдағы құны олардың ағымдағы олардың шығын құнынан артық болса онда жоба қабылданады.

Екі қаралған жобаларды  салыстырайық:

1. вариант: 127346,7 - 150000.= - 2265363
2. вариант: 103802,6 - 150000 = - 46197,4

Қаралған әдістердің ішіндегі тиімдірегі бірінші вариант.

Қорытынды

 

Бұл курстық жұмысты  тәмамдай келе, мен келесідей қорытындыларға келдім:

1. Инвестициялық жобалар кәсіпорынға ғана емес, сонымен бірге барша халық пен мемлекетке тиімді (егер сол мемлекет шегінде жүзеге асса);
2. Инвестициялық жобаларды есептеудің бірнеше жолы бар. Қандай да бір жолды таңдау кәсіпорынның ішкі саясатына байланысты болады;
3. Кәсіпорын инвестициялауды өз қаражаты есебінен немесе тартылған қаражат есебінен жүзеге асыратынын анықтауы керек;
4. Инвестициялық жоба біреуі ғана болмау керек. Себебі, басқа да альтернативті инвестициялық жобаларды қарап, салыстырмалы түрде, бірнешеуінен біреуін таңдауы қажет;
5. Әрбір жоба секілді, инвестициялық жоба өз кезегінде көптегентәуекелдерге дұшар болады. Менеджер осы тәукелдерден сақталудың немесе оларға қарсы тұрудың жолдары мен әдістерін іздейді;
6. Инвестициялық жобаның қайтарылу мерзімі өте үлкен мәнге ие. Өйткені, инвестор қандай мерзімде салған ақша қаражаты оралатынын айқын білуі керек;
7. Инвестициялық жоба міндетті түрде кәсіпорынның жалпы экономикалық және қаржылық саясаттарына сай келуі керек.

Белгіленген инвестициялық  бағдарлама тез орындалуы керек, ол мынадай себептерге байланысты: алдыменен әрбір инвестициялық бағдарламаның жоғарғы қарқынымен орындалуы кәсіпорынның экономикалық дамуын тездетеді; инвестициялық бағдарлама неғұрлым тез орындалса, соғұрлым тездеп қосымша таза ақша түсімі пайда ретінде және амортизациялық төлем ретінде тез қалыптастырылады; инвестициялық бағдарламаның орындалуын тездету, қарыз капиталын пайдалану мерзімін қысқартады, аяғында; инвестициялық бағдарламаның орындалуын тездету инвестициялық тәуекелдік деңгейін азайтуға ықпал етеді.

Инвестициялық әрекеттің  негізгі мақсаты кәсіпорынның экономикалық потенциалының кеңеюіне бағытталған, ең тиімді күрделі қаржыны бөлуді жүзеге асыру. Осы бағытқа қарай кәсіпорында инвестициялық саясаттың мағынасы қалыптасатынын біз осы курс жұмысы барысында байқадық.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1. Бизнес и банки – 1998 - №6 стр.5
2. Банковское дело – 2004 - №1 стр.28
3. Вестник КазЭу – 2004 - №2 стр.58
4. Основы финансового менеджмента – И.А. Бланк – Киев: Ника – Центр, 2000 г.
5. Финансирование и кредитование капитальных влажений. Учебник / под ред. Молякова Д.С. – М.: Финансы и статистики
6. Финансовый менеджмент: Учебник / под ред. Ковалевой М. – НИФРА – М: 2004г.
7. Финансовый менеджмент: Учебник / под ред. Самсонова Н.Ф. – М: Финансы 1999 г.
8. Финансовый менеджмент: Учебник / под ред. Золоторева В.С.       Ростов Н/Д: Феникс 2000г.