Ислам банкі

- ағымдағы шоттар(Вадия және  Кард  Хасан);

- жинақ шоттары(Вадия және Кард  Хасан, Мудараба);

- инвестициялық шоттар (Мудараба);

Ағымдағы шоттар- «мәміле бойынша борыш» ұстанымы бойынша қалыптасады және « Вадия» немесе шоттың кепілділігі, сонымен қатар « Кард Хасан» немесе борыштық өтеусіздігі ұстанымдарын қолданады. Аталған шоттардың ерекшелігі банктің клиенттен алынған ақшалай қаражатты тең көлемде қайтару кепілдігі болып табылады. Клиент банкпен тәуекелдерді бөліспейді және банк пайдасына қатыспайды.

Жинақ депозиттері- « мәміле бойынша борыш» немесе «пайданы бөлісу» ұстанымы бойынша қалыптасады. « Мәміле бойвнша борыш» -Вадия (сенімгерлік шот) және Кард Хасан (өтеусіз борыш шоты). Клиентке сыйақы беру келісімшарттың талабы болып табылмайды және ислам банкімен дербес анықталады. Клиенттің қайтару талабы берілген күн ақшалай қаражатты шақыртып алу мерзімі болып табылады. « Пайданы бөлу» - Мудараба механизмі ( сенімгерлік серіктестік). Мудараба принципі бойынша жинақ депозитінің  ерекшеліктері мынадай болып келеді:

• Банктің салымды кепілдендіруі( инвестициялар алдындағы артықшылығы);
• Инвестициялық мақсаттардың болуы;
• Клиенттің кезкелген уақытта салынған ақшалай қаражатын қайтвру талабына құқығы;
• Ислам банкінің қызметі нәтижесін тарату кезеңіне дейін салым сақталған жағдайда ислам банкінің пайдасын бөлу.

Инвестициялық депозиттер( шектелген және шектелмеген) Ислам банктерінің негізгі өнімдері болып табылады. Аталған шоттар «пайдалар 

( және шығындар) бөлу ұсынымы бойынша қалыптасады және Мудараба

( сенімгерлік серіктестік) механизм  қолданады. Ерекшеліктері: клиентпен  ақшалай қаражатты Ислам банкіне  салынған мөлшерде тең қарахатты  қайтвру жөніндегі кепілдердін  болмауы.

Ислам банкі мен салымшының арасындарға  талаптарға сәйкес Ислам банкінін қызметі  нәтижесін бөлу. Шектелмеген инвестициялық  депозиттер (Мудараба шоттары) ислам  банктерінің арасындағы ең көп таралғаны  болып табылады. Аталған депозиттер әртүрлі мерзімдерге қалыптасады және банктердің ағымдағы белсенді операцияларын қаржыландыруға арналған. Пайда банктің сәйкес кезендегі бухгалтерлік есебінің негізінде бөлінеді( ай, тоқсан, жарты жыл, жыл). Шектелген инвестициялық депозиттер( Мудараба шоттары) клиенттердің белгілі санаттарына( ірі корпорацияларға. Үкімет және т.б) немесе белгіленген инвестициялық жобаларға инвестицияларға, сондай-ақ Ислам банкі иен жоба салымшысының жеке келісімдер негізіндегі инвестицияларға арналған. Ислам банкінің мұндай депозиттер бойынша қызметінің нәтижесін бөлу деңгейі бойынша мерзімі мен талаптары, негізінен жеке сипатта болып табылады.

Инвестициялық депозиттер бойынша  бизнес- прогресс келесі кезектіліктен  тұрады: салымшы мен исламбанкі салымынның талаптары туралы келіседі- Мудараба. Салымшы  Ислам банкіне қаражаттар береді. Ислам банкі инвестициялық депозит қалыптастырады(шот ашады). Ислам банкі депозиттегі қаражаттарды қандай да болмасын елиенттің қызметіне байланысты және нақты пайда әкелетін белсенді операцияларға инвестициялайды және аталған салымдарды басқарады. Ислам банкімен қаржыландарылған операциялар пайда немесе шығын түріндегі қызмет нәтижелерін туындатады. Ислам банкі инвестициялау нәтижелерін қорытындылайды. Инвестициядан алынған пайда банк пен салымшының арасындағы келісімшарт талаптарына сәйкес бөлінеді: шығындар салымшыға жатқызылады және депозиттің колемін азайтады. Салымның мерзімі аяқталғанда Банк салымның қалдығын қайтарады.

*Ислам банктік қыметтерінің өзге де түрлері

Ислам банкі өз клиенттерінің негізінен қысқа мерзімді негіздегі сауда операцияларын жүрзізу үшін өзінің клиенттерінің сауда операцияларын жүргізуге қажетті арнайы талаптар мен мүмкіндіктерді талап етеді. Мұндай арнайы қызметтер сатып алу, сату операцияларын, импорттық- экспорттық операцияларды, сондай-ақ қойма операцияларын жүзеге асыру барысында көрсетіледі. Дәстүрлібанкингтін тілінде, операциялардын мұндай түрлері аккредитив деп аталады. Аккредитивтер ислаи бпнкингінде Салям, Мурабаха, Истисна және Мушарака мәмілелерінде қолданылуы мүмкін.

  Исламдық келесімшарттың тағы бір түрі Хавала (трансфер/аудару) болып табылады. Хавалв бір қарызгерден (Х-трансферор), екіншісіне (Z-трансфери)

Борышты аударуды білдіреді. Қарыз  аударылған соң алғашқы Х қарызгер борышынан толық басталады және қарыз беруші қарызды Z трансфериден талап етуі тиіс. Келісімшарттың мұндай түрі қайырымдылық болып табылады, яғни Z трансфери Х алғашқы қарызгерден әкімшілік сипаттағы төлемді сұрай алады.

Кафала (кепіл) келісімшартты қолданыстағы қарыздың келісім шартына екінші қарызгер ретінде үшінші тараптың қосылуын білдіреді. Бұл жағдайда жаңа қарызгер борышты қайтару үшін тең дәрәжеде жауапты болып табылады. Келісімшарттың бұл түрі Рибадан (сыйақыдан) тұрмайды және қайырымдылық сипатта болады.  Алайда, аталған төлемнің мөлшері құны мен келісімшарттың мерзіміне байланыссыз белгіленген жағдайда, жаңа қарызгер бірінші қарызгерден әкімшілік шығындарды сұрата алады.

   Контракт Рахн (кепілсалым) келісімшарты қарыз беруші борыштың  қайтарылмау тәуекелін болдырғысы  келмегендіктен, қарызгерден кепілсалымдв немесе соңғысының мүлкі түріндегі кепілді талап етеді.

Бұл жағдайда борыш қайтарылмайтвн жағдайда, аталған мүлік нарық бағасы бойынша сатылады және алынған ақша немесе оның бөлігі борышты жабуға жұмсалады. Кепіл салымды келісімшарттың барлық мерзімінің барысында өзінің кепілге салынған мүлкін қолдану құқығына ие болады. Яғни, мысалы, автомобиль кепілге салынса – онда қарызгер борышты қайтару мақсатында оны сату қажеттілігі туындамайынша онымен жүре алады. Егерде мұндай қажеттілік болмаса, онда автомобиль иесінде қалады.

    Одан өзге, әлемдік тәжірибеде ислам банктері белгілі ақыға қор нарығында делдалдық қызметтерді де, консультациялық қызметтерді, сонымен қатар аталған мәмілелерде Риба(пайыз) және Гарар( белгісіздік) болмауы міндетті талабы сақталған кезде валюта айырбастау жөніндегі қызметтерді (Сарф ) көрсете алады. Валюталық операциялар форвард талаптарында бола алмайды, олар спотталаптарында жүзеге асырылуы тиіс.

 

 

2.3 “Ислам Даму банк” қаржылық жағдайын талдау

 

2008 жылы Абу Даби  қаласында жұмысын сәтті бастаған  ашық қызғылт сары түсті Al Hilal Bank 18 айдың ішінде 14 филиалды іске қосып Исламдық банкингтің халықаралық нарықтағы қызмет аумағын кеңейтуіне алғашқы қадамын жасады.

«Al Hilal» Ислам Банкі» АҚ (Банк) Қазақстан мен Біріккен Араб Әмірліктерінің (бұдан әрі –  «БАӘ») үкіметтері арасындағы келеcімге сәйкес құрылды. Банктін басты мақсаты - Қазақстан экономикасының дамуына өз үлесін қосатын инновациялық Исламдық банк шешімдерін ұсыну.

«Al Hilal» Ислам Банкі» АҚ – 100% БАӘ үкіметінің иелігіндегі  Даби қаласында негізі қаланған жалғыз және толықтай мемлекеттік Al Hilal Bank еншілес банкі болып табылады. [18,54б]

«Al Hilal» Ислам Банкі» АҚ – Қазақстан Республикасы мен  ТМД аумағында құрылған алғашқы  Ислам банкі. Банк 2010 наурызында толыққанды Ислам банкі ретінде жұмыс  жасау үшін банктік лицензияға ие болды. Банк Алматы қаласында oрналасқан бас кеңсесі мен Астана және Шымкенттегі филиалдары арқылы Шариғат ережелері мен ұстанымдарына сай келетін жеке және корпоративтік клиенттерге арналған банк өнімдерін ұсынуды мақсат тұтады.

«Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі басқармасының 2011 жылғы 30 қыркүйектегі № 150 қаулысы бойынша «Al Hilal» Ислам Банкі» АҚ-ның 2010 жылы 17 наурызда берілген банктік операцияларды жүргізуге, оның ішінде сұрап алғанға дейін жеке тұлғалардан пайызсыз депозиттер қабылдау, жеке тұлғалардың есеп шоттарын ашу және жүргізу қызметтеріне рұқсат беретін №1.1.261 лицензиясының мерзімі ұзартылды». [19,87б]

1. Ислам банктерi сауда  делдалы ретiнде ислам банкiнiң  коммерциялық кредит туралы шарты  (бұдан әрi - коммерциялық кредит  туралы шарт) негiзiнде коммерциялық кредиттi тауар сатып алушыға немесе сатушыға беру арқылы сауда қызметiне қатысуға құқылы. 

2. Коммерциялық кредит  туралы шарт тауар сатып алушының  коммерциялық кредит туралы шартты (офертаны) жасасу туралы ұсынысының  негiзiнде жасалады, онда ислам  банкiнiң оны қабылдау мерзiмi (акцепт) көзделуге тиiс. Офертаның қолданылу мерзiмi iшiнде ислам банкi тауар сатушымен сатып алу-сату шартын жасасуға құқылы. Ислам банкiнiң акцептi ол тауарға меншiк құқығын сатып алғаннан кейiн берiледi. Сатып алушы ислам банкiнiң акцептiн алған кезде офертаның қолданылу мерзiмi iшiнде коммерциялық кредит туралы шартты орындау сатып алушы үшiн мiндеттi болып табылады. Коммерциялық кредит туралы шартты орындаудан бас тартқан кезде сатып алушы ислам банкiне осындай бас тартудан туындаған нақты залалды өтейдi, ал ислам банкi тауарды үшiншi тұлғаға өткiзедi немесе оны сатушыға қайтарып бередi. 

3. Коммерциялық кредит  туралы шартқа осы бапта көзделген  ерекшелiктер және осы Заңның 52-1-бабында көрсетiлген талаптар  ескерiле отырып, тауарларды кредитке (төлем мерзiмiн кейiнге жылжыту немесе ұзарту арқылы) сатып алу-сату шартының ережелерi қолданылады. 

4. Коммерциялық кредит  туралы шартта тауардың атауы  және саны, тауарға үстеме бағаның  мөлшерi көрсетiле отырып, сатып алушы  ислам банкiнен сатып алатын тауардың құны туралы талаптар, сондай-ақ коммерциялық кредиттiң талаптары (төлем мерзiмiн кейiнге жылжыту немесе ұзарту) қамтылуға тиiс. 

5. Егер коммерциялық  кредит туралы шартта өзгеше  көзделмесе, ислам банкiнiң сатып  алушыға тауарды сату бағасы сатушыдан тауарды сатып алу бағасы мен тауарға үстеме баға сомаларынан құралады. Үстеме баға тiркелген сома немесе сатушыдан тауарды сатып алу бағасының процентi түрiнде белгiленуi мүмкiн. 

6. Сатып алушының офертасы  негiзiнде тауарды сатып алу  кезiнде ислам банкi сатушымен жасалатын сатып алу-сату шартында тауардың коммерциялық кредит туралы шарт жасасу үшiн сатып алынатынын көрсетуге мiндеттi. 

7. Коммерциялық кредит  туралы шарт бойынша бiр мезгiлде  сатып алушы болатын сатушыдан  тауарды сатып алуға жол берiлмейдi. Ислам банкi тауарды сатушымен жасасқан сатып алу-сату шарты тауарға алдын ала төлем жасау, сатып алынған тауарды белгiлi мерзiмде қайтару және тауардың сатып алу бағасын қайтару мүмкiндiгi туралы талаптарды көздеуi мүмкiн. 

8. Коммерциялық кредит туралы шартта сатып алушының тауарларға ақша немесе өзге мүлiк кепiлiмен төлем жасау бойынша мiндеттемелерiн орындауды қамтамасыз ету талаптары көзделуi мүмкiн. 

9. Егер коммерциялық  кредит туралы шарттың нысанасы  дайындауға жататын тауарларды (қайта  өңдеу өнiмдерiн, жылжымалы жаңа затты, жаңадан құрылатын жылжымайтын мүлiктi), мүлiктi пайдалану, жұмысты орындау не қызмет көрсету нәтижесiнде алынатын тауарларды (ауыл шаруашылығы, мал шаруашылығы немесе өзге ұқсас өнiмнен алынған мүлiктi пайдалану кезiнде бөлiнiп алынатын жемiстер түрiнде) сатып алу болып табылса, шарттың осы Заңның 52-1-бабында көрсетiлген талаптарға сәйкестiгi туралы исламдық қаржыландыру принциптерi жөнiндегi кеңестiң қорытындысы талап етiледi. 

10. Ислам банкi мен осы  баптың 9-тармағында көрсетiлген тауарды өндiрушi (дайындаушы) арасында жасалған коммерциялық кредит туралы шартта тараптардың келiсiмiмен айқындалған мерзiмде (тауар берудiң мерзiмiн кейiнге жылжыту) тауар беру талабымен сатып алынатын тауарға (аванс түрiндегi коммерциялық кредит) дереу iшiнара немесе толық төлем жасау көзделуi мүмкiн.

11. Осы баптың 9-тармағында  көзделген коммерциялық кредит  туралы шарт жасалған жағдайда  банк пен тауар өндiрушi (шығарушы) арасындағы қарым-қатынастарға мердiгерлiк,  тауар беру, келiсiмшарт жасасу, өтелетiн қызметтер көрсету туралы ережелер немесе осы қарым-қатынастарға сәйкес келетiн, Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген мiндеттеме туралы басқа да ережелер қолданылады. [20,210б]

«Al Hilal» Ислам Банкі» АҚ Қазақстандағы корпоративтік және мемлмекеттік компаниялар үшін банк өнімдері мен қызметтерінің толық кешенін ұсынады.

Әр клиентке біз жеке тұлға ретінде қараймыз. Біздің менеджерлеріміз  корпоративтік клиенттерге қатысты  жай ғана менеджерлер болып келмейді, сондай-ақ олар қаржы аналитиктері мен несие өнімдері бойынша мамандар. Сонымен қатар олар клиенттің қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін банк пен клиент арасындағы қаржы мәмілесін Шариғат ережелері мен ұстанмдарына сәйкес құрылымдай алады.

Клиенттердің қажеттіліктерін  түсініп, оларға үздік Исламдық банк өнімдерін ұсына отырып, «Al Hilal» Ислам Банкі» АҚ-ы елдің ұлттық әл-ауқатының өсуі мен өркендеуіне үлес қосуын, сонымен бірге Исламдық қаржыландырудың озық тажірибелерінің Қазақстанда және ТМД елдерінде тарауын, және банк үшін банк құнының артуын мақсат тұтады.

Ағымдағы және депозиттік шоттар келесі валюталарда ашылады: АҚШ долларында (USD), теңгеде (KZT), еурода (EUR). Сонымен бірге ағымдағы шотты  БАӘ-нің дирхамында ашу мүмкіндігін  береді. Төмендегідей қосымша банк қызметтері де көрсетіледі: ақша аудару, валюта айырбастау,есептік – кассалық қызмет көрсету.

Есептік-кассалық қызмет көрсету[21,110б]

· Теңге мен шетел  валютасында төлемдер мен ақша аударымдары;

· Ақша айырбастау: АҚШ  доллары, теңге, еуро және дирхам;

· Онлайн банктік қызмет көрсету жүйесі: біздің жеке және мемлекеттік клиенттерімізге қолайлы болу үшін клинеттерге өз шоттарына Интернет Банкинг жүйесі арқылы кіруі мүмкіндігі беріледі.

Банктік шот – бұл Клиенттің Банкте ашқан, Шариғат ережелеріне сәйкес келетін, және мақсатына байланысты ағымдағы немесе Мұдараба шотын білдіреді.

Мерзімдік депозит (Мұдараба шоттары):

Мұдараба шотының талаптарына  сәйкес, қаражат иесі - Клиент («Раб-әл-Мәәл») Банкті («Мудариб») өзінің Мұдараба Шотына салынған қаражатты Мұдараба қоры арқылы Шариғат ұстанымдарына сәйкес Банктің қалауы бойынша инвестициялауға уәкіл етеді.

Мұдараба шотындағы  қаражат Банк акционерлері мен салымшыларының қаражаты салынған біріктірілген инвестициялық  пулға аударылып, Банк арқылы Шариғат  ұстанымдарына сәйкес шектеусіз инвестицияланады. Депозитке қойылатын басты талаптар: [22,54б]