Жеке кәсіпкерліктің құқықтық мәртебесі

 2)талап  ету сомасы олардың талап eтeтiн  жалпы сомасының кeмiндe 2/3 бөлiгiн  құрайтын кепiлдiк және конкурстык, несие берушiлердiң келiсiмiмен сот оңалту басқарушысын тағайындамай  борышкердiң өз мүлкi мен icтepiн басқаруын сақтап қала алады.

 Жеке  кәсiпкердi банкрот деп танудың салдарынан сот жеке кәсiпкердi банкрот деп тану туралы шешiм шығарған кезден бастап мынадай салдарлар болады:

 1) кәсiпкерлiк  қызметке байланысты мiндеттемелердi орындау мерзiмдерi басталған болып саналады;

 2) кәсiпкерлiк  қызметке байланысты банкрот берешегiнiң барлық түрлерi бойынша өciм мен проценттер есептеу тоқтатылады;

 3) борышкерден  барлық орындаушының құжаттар  бойынша өндiрiп алу тоқтатылады,  бұған өмipiнe немесе денсаулығына  зиян келтiргенi үшiн борышкер  жауап беретiн азаматтардың талаптары бойынша, сондай-ақ алименттер өндiрiп алу туралы талaптар бойынша орындаушылық құжаттар қосылмайды;

 4) сот  шешiмiмен кәсiпкерлiк қызметтi  жүзеге асыруға берiлген лицензияның қолданылуы тоқтатылады.

   Сот орталық әдiлет opганының ресми баспасөз басьлымдарының бiрiнде жеке кәсiпкердi банкрот деп тану туралы хабарландыру жариялайды. Хабарландыруда несие берушiлердiң сотқа талап беру мерзiмi көрсетiледi, ол хабарландыру жарияланған күннен бастап 2 ай мерзiмнен кем болмауға тиic.

 Несие берушілердің талаптарын қарау:

1. сот несие заң құжаттарында көзделген мерзімдерде  мәлімделген талаптарын қарайды, қарау нәтижелері бойынша сот несие берушілердің  мәлімдеген талаптарының мөлшері және оларды оларды қанағаттандыру тәртібі туралы ұйғарым шығарды;
2. сот ұйғарымда кәсіпкерлік қызметіне байланысты емес, тиісті шешім  шығарылғанға дейін сотқа берілген міндеттемелер бойынша несие берушілердің талаптарын қанағаттандыру  тәртібі де белгіленеді.

  Несие берушілерді талаптарын қанағаттандыру:

1. сот депозитіне есептеген соммада несие берушілердің талаптары қанағаттандырылғанға дейін сот шығындары,  сондай-ақ тағайындалған жағдайда әкімшіге оңалту конкурстық басқарушыларға сыйақы төлеу жөніндегі шығындар жабылады;
2. Несие берушілердің талаптары Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің ( жалпы бөлім ) 21-бабында белгіленген кезек бойынша қанағаттандырылады;
3. әр түрлі кезекте несие берушілердің талаптарын қанағаттандыруды  көлемі мен тәртібі «Қазақстан Республикасының Банкроттық туралы» Заңында белгіленген ережелер бойынша айқындалады;
4. неси берушілердің талаптары қанағаттандырылғаннан кейін қалған  мүлік борышкерге қайтарылады, не бірлескен кәсіпкерлік жағдайында Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 37-бабының 3-тармағында көзделген ережелер бойынша қатысушылар арасында бөлінеді.

 Жеке  кәсіпкердің өтелмеген  міндеттемелері:

1. банкрот деп танылған борышкер несие берушілермен есеп айырып болғаннан кейін кәсіпкерлік қызметке байланысты қалған міндеттемелерді орындаудан босатылады, банкрот деп жарияланған тұлға өмірі мен денсаулығына зиян келтірілгені үшін жауап беретін азаматтардың  талаптары сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген сипаттағы  өзге талартар қосылмайды;
2. кәсіпкерлік қызметке байланыс жоқ міндеттемелер жөніндегі талаптар егер мұндай талаптар конкурстық мүліктен толық көлемінде қанағаттандырылмаған болса күшін сақтап қалады және банкроттық рәсімдер аяқталғаннан кейін жеке адам ретінде борышкерге өндіріп алуға қойылуы мүмкін. Бұл талаптардың мөлшері борышкердің банкроттығы процесінде алынып қанағаттадырылған соммасына кемітіледі.

 Жеке  кәсіпкердің ісін соттан тыс тарату:

1. жеке кәсіпкердің ісін соттан тыс тарату және оның борыштарын жою барлық несие берушілермен келісім бойынша жүзеге асырылады;
2. кез келген несие беруші борышкермен жеке кәсіпкердің ісін соттан  тыс тарату туралы келісім  жасағаннан кейін борышкердің банкроттық туралы арыз жазып сотқа жүгіне алады;
3. Жеке кәсіпкер ісінің  соттан  тыс тарату туралы  борышкер орталық Әділет органының ресми баспасөз басылымдарының бірінде хабарландыру жасауға және  тіркеуші органға өзінің  жеке кәсіпкерлік қызметін  тоқтату туралы арыз беруге тиіс.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ІV.Қортынды. 

      Жеке кәсіпкерлік – жеке тұлғаның бастамасымен пайда табуға  бағытталған жеке тұлға меншігіне негізделген  және жеке тұлға атынан  олардың тәуекелімен олардың мүлкін жауапкершілігмен жүзеге асырады. Қызмет жеке кәсіпкер  субъектісі жеке тұлға және  мемлекеттік емес заңды тұлға.

2006 жылы  қаңтардың 31-індегі «Жеке кәсіпкерлік  туралы» Қазақстан Республикасының Заңының 4-бабы, 2-тармағына сәйкес,  жеке кәсіпкерлікті  мемлекеттік реттеу ұстанымдары болып төмендегілер саналады:

1. Жеке  кәсіпкерлік еркіндігіне кепілдік  және оны қорғау мен қолдауды  қамтамасыз ету;

2. Кәсіпкерлік  қызметті жүзеге асыруға жеке  кәсіпкерліктің барлық субъектілерінің тең дәрежелілігі;

3. Жеке  меншікке (жеке кәсіпкерлік субъектілерінің меншігіне) қол сұқпауға және қорғауға кепілдік;

4. Қазақстан  Республикасындағы шағын кәсіпкерліктің  дамуының басымдылығы;

5. Жеке  кәсіпкерлік субъектілерінің жеке кәсіпкерлік мүдделеріне қатысты нормативтік-құқықтық актілер жобаларын сараптауға қатысты.

   Осы берілген тізімдемеден кәсіпкерлік  құқық ұстанымдары ретінде тек  жеке кәсіпкерлік еркіндігі және  оның қорғауды қамтамасыз ету  ұстанымын және шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау ұстанымын атауға болады (өйткені субъектілер теңдігі және меншікке қол сұқпау ұстанымдары –бұл жоғарыда айтылғандай, азаматтық құқық ұстанымдары). Сонымен қатар кәсіпкерлік құқықтың тағы 2 ұстанымын атап айтуға болады: ол кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеу ұстанымы және бәсекелестік еркіндігі және монополиялық қызметті шектеу ұстанымы.

   Жеке кәсіпкерлік еркіндігі және оның қорғауды қамтамасыз ету мен шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау ұстанымы Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде және басқа да кәсіпкерлік қатынастарды реттейтін нормативтік актілерде бекітілген.

   Сонымен, Қазақстан Республикасының  Азаматтық кодексінің 10-бабына сәйкес, мемлекет кәсіпкерлік еркіндігіне кепілдік береді және оны қорғау және қолдауды қамтамасыз етеді. Сонымен бірге кәсіпкерлік қызметтің еркіндігі даусыз емес және қоғамдық мүдделер үшін заңмен шектелуі мүмкін. Атап айтқанда, заң актілері арқылы жеке кәсіпкерлік үшін тыйым салынған тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің тізімдемесі белгіленуі немесе экспорт пен импортқа шектеу қойылуы мүмкін. Алайда Жеке кәсіпкерлік туралы Заңның 3-бабы, 1-тармағында көрсетілгендей, жеке кәсіпкерлік тек Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тағайындалған негіздемелер бойынша ғана шектелуі мүмкін.

   Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау деп жеке  кәсіпкерліктің дамуын ынталандыру және Қазақстанда кәсіпкерлік бастамашылықты іске асыру (Жеке кәсіпкерлік туралы Заңның 1-бабы, 3-тармағы) үшін қолайлы құқықтық, экономикалық және әлеуметтік шарттар құру бойынша бірқатар мемлекеттік кешенді шаралар саналады.

Қызмет  жеке кәсіпкерлік  субъектілері жеке тұлға және  мемлекеттік емес заңды тұлға бола алады. Жеке кәсіпкерлік субъектілері –шағын кәсіп субъектісі заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын ортаға жылдық 50 адаммен қызмет атқаратын жеке кәсіпкер  және 50 адамнан аспайтын және орташа жылдық активтер  құны 60 000  айлық есептік көрсеткіш көп емес кәсіптік қызметпен айналысатын заңды тұлға.

   Жеке кәсіпкерліктің түрлеріне тоқталар болсам, төмендегідей болып бөлінеді:

1) өзіндік  жеке кәсіпкерлік; 

2) бірлескен  жеке кәсіпкерлік.

Жеке  кәсіпкерлік ерікті және еріксіз негізде тоқтатылады, яғни:

   Ерікті негізде: банкрот ден тану (кәсіпкердің өзі талап арыз берсе); кәсіпкердің өзінің шешімі бойынша; қайта ұйымдастыру кезінде .

   Еріксіз негізде: банкрот деп тану (кредит берушілер талап арыз берсе); қайтыс болу; лицензиялауға жататын  кәсіпкерлікті лицензиясыз, мерзім аяқталған лицензиямен жүзеге асырылады; заң актілерінде тыйым салынған кәсіпкерлікпен айналысса; басқа да жағдайларда (тіркеу кезінде жіберілген, жойылмайтын сипаттағы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтарына байланысты дара кәіспкерді тіркеу жарамсыз деп танылған қызметін күнтізбелік жыл жеке кәсіпкерлік ішінде заңды  бірнеше рет өрескел бұзса).

     Сонымен, жеке кәсіпкерлік ұғымы– жеке тұлғаның бастамасымен пайда табуға  бағытталған жеке тұлға меншігіне негізделген  және жеке тұлға атынан  олардың тәуекелімен олардың мүлкін жауапкершілігмен жүзеге асыруы болып таблады. Ал қызметтік жеке кәсіпкерлік  субъектісі жеке тұлға және  мемлекеттік емес заңды тұлға болып есептеледі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Глоссарий 

    Жеке кәсіпкерлік –жеке кәсіпкерлік субъектілернің кіріс алуға бағытталған, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің өздерінің меншігіне негізделген және жеке кәсіпкерлік субъектілернің атынан олардың тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылтын бастамашылық қызметі;

   Жеке  кәсіпкерлікті мемлекеттік  бақылау –Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік бастаманы іске асыру үшін жеке кәсіпкерлікті дамытуды ынталандыру, қолайлы құқықтық, экономикалық және әлеуметтік жағдайлар жасау жөніндегі мемлекеттік шаралар кешені;

   Дара  кәсіпкерлік –жеке тұлғалардың кіріс алыға бағытталған, жеке тұлғалардың өздерініңменшігіне негізделген және жеке тұлғалардың атынан олардың тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігіменжүзеге асырылатын бастамашылық қызметі;

   Коммерциялық  құпия –жеке кәсіпкерлік субъектісі айқындайтын және қорғайтын, заңды негізде еркін қол жеткізуге адамдардың шектеулі тобы ие болатын, жариялануы, алынуы, пайдалануы оның мүдделеріне залал келтіруі мүмкін ақпарат;

    Тұтынушы –жеке өзі тұтыну немесе жеке меншік шаруашылықты пайдалану мақсатында тауар сатып алатын және жұмыстар мен қызметтертерді пайдаланылатын азамат;

    Сатушы –тауарларды сатып алу- сату шарты бойынша өткізетін кәсіпорын, ұйым, мекеме немесе азамат;

    Өндірістік кооператив –азаматтардың бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік негізде, олардың жеке еңбегімен қатысуына және мүшелерінің мүліктік жарналарын (пайларын) біріктіруіне негізделген ерікті бірлестігі;

    Акционерлік қоғам -өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарату мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлға;

    Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік –қатысушылары серіктестік міндеттемелері бойынша жарғылық капиталға қосқан өздерінің салымдарымен, ал бұл сомалар жеткіліксіз болған жағдайда өздері енгізген салымдарын еселеген мөлшерде өздеріне тиесілі қосымша мүлікпен жауап беретін серіктестік;

    Сенім серіктестігі –серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен (толық серіктестіктермен) ортақтасып жауап беретін бір немесе одан да көп қатысушылармен қатар, жауапкершілігі серіктестіктің (салымшылардың) жарғылық капиталына өздері салған салым сомасымен шектелетін және серіктестіктің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруына қатыспайтын бір немесе одан да көп қатысушылардан тұратын шаруашылық серіктестігі;

    Толық серіктестік –толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда қатысушылары оның міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлкімен ортақтастырып жауап беретін шаруашылық серіктестігі;

    Шаруа (фермер) қожалығы –бір шаңырақта бірлесіп еңбек етіп, ауылшаруашылығына арналған жерді игеріп одан өнім алуға өңдеуге пайдалануға байланысты іс қимыл  әрекеті болып табылады;

    Лицензия –жеке немесе  заңды тұлғаға белгілі бір қызмет түрімен айналысуға немесе белгілі бір іс-әрекет (операциялар) жасауға тиісті уәкілетті мемлекеттік орган беретін рұқсат;

    Лицензиар –лицензияны беретін, қайта рәсімдейтін, оның қолданылуын тоқтата тұратын және ұзартатын тиісті уәкілеті мемлекеттік орган;