Қаржылық жағдайды талдаудың әдістері мен ақпараттық қамсыздандыру

Қаржылық жағдайды талдаудың әдістері мен ақпараттық қамсыздандыру

 

Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау негізгі көрсеткіштер арасында өзара байланысты құрылымдандыруға мүмкіндік беретін әдістер мен  амалдар жиынтығы көмегімен жүргізіледі. 
Абсолюттік көрсеткіштерді талдау – бұл бухгалтерлік есептілікте көрсетілген берілгендерді танып білу: кәсіпорын мүлігінің құрамы қаржлық салымдардың құрылымы, меншікті капиталдың қалыптасуы көздері, қарызға алынатын қаражаттар мөлшері, өткізуден түскен түсүм көлемі, пайда мөлшері анықталады. 
Көлденең (уақыттық) талдау – бүл өткен кезеңмен өткізуден есеп берудің арбір айқындамасын салыстыру, ал ол баланс баптарының және олардың топтарының өзгеру бағытын айқындауға және оның негізінде базистік өсу қарқындарын есептеуге мүмкіндік береді. 
Тікесінен (құрылымдық) талдау қортындылық қаржылық көрсеткіштер құрылымын анықтау, яғни жалпы натижелік көрсеткіштері есеп беру дегі жеке баптардың үлес салмағын айқындау мақсатында жүргізіледі. 
Тренділік (динамикалық) талдау бір қатар жылдарға есептіліктің әрбір айқындамасын салыстыруға және трендіні анықтауға негізделген. 
Тренді көмегімен келешектік, болжамдық талдау жүргізіледі. Қаржылық-экономикалық талдаудың басты әдісі қаржылық (аналитикалық) коэфициенттерді есептеу болып табылады. 
Қаржылық коэффициенттер пайдаланушылардың әр түрлі топтарына: акционерлерге, менеджерлерге, талдаушыларға қажет. Мұндай коэффициенттерді талдау – бұл есептің жеке айқындамалары немесе есептіліктің әр түрлі нысандары айқындамалары арасында арақатысты есептеу, олардың өз ара байланысын анықтау. 
 
Ондаған салыстырмалы көрсеткіштер белгілі, бірақ қолайлы болу үшін олар бірнеше топтарға біріктірілген:  
\ өтімділік; 
\ төлемқабілеттілік; 
\ қаржылық орнықтылық; 
\ мүлік құрылымының сипаттамасы. 
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын алдын ала бағалау үшін жоғарыда келтірілген көрсеткіштер топтары өз араларында сапалық айырмашылықтары бар бірінші және екінші сыныптарға бөлінеді. Көрсеткіштер тобының екі сыныпқа бөлінуі елеулі шамада қарастырылып отырған талдаушылық құралдың жеткіліксіз дамығандығының салдары. 
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдауды жүргізу үшін ақпараттық база болып бухгалтрлік есептілік (есеп беру) қызмет етеді. Ұйымның (шаруашылық субьектінің) есеп берушілігі – бүл натижелерді сипаттайтын және өткен уақытқа оның жұмысының жағдайын бейнелейтін көрсеткіштер жүйесі. 
Есеп берушілікке ағымдағы есептің барлық түрлері кірістірілген. 
Соның арқасында есеп беруде кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметінің барлық түрлерін бейнелеу мүмкіндігі қамтамасыз етіледі. 
Есептерді құрайтын мәліметтер сипаты бойынша басқарушылық (ішкі) және қаржылық (сыртқы) есеп беру етіп бөледі. 
Қаржылық есеп беруге бір қатар талаптар қойылады, олардың негізгілері: 
\ ақпараттардың орындылығы мен дұрыстығы; 
\ берілген есеп берудің мәнділігі. 
Жоғарыда айтылып кеткенде, кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау негізінен қаржылық бухгалтерлік есеп беруіне сүйінеді. 
Қаржылық бухгалтерлік есеп беру бірнеше құраушы бырынғай тұтас есеп құжаттарынан тұрады: 
\ бухгалтерлік баланс; 
\ пайда және зиян шегу туралы есеп; 
\ капитал қозғалысы; 
\ ақша қаражаттары қозғалысы туралы есеп; бухгалтерлік балансқа жалғама. 
Кәсіпорын жыл қорытындысы бойынша жоғарыда аталған құжаттардан басқа, аудиторлар пікірінен, қаржылық есеп берулерге ескертулерден түратын құжаттар қосымша ақпараттарды ұсынуға тиісті. Атап өткен жөн, аудиторлар қаржылық есеп берулердің дәлділігін растамайды, тек есеп берудің белгіленген ережелерге сайкес құрылғаны туралы касіби түйін жасайды. 
Қаржылық есеп беру-бүл ұйымның откен белгілі бір кезеңге қызмет нәтижелерін көрсететін құжат болғандықтан, сыртқы талдаушылардың ескірген мәліметтерге сүйеніп сол кездегі жағдайын бағалағаннан басқа амалы жоқ. 
Кәсіпорынның қызметі туралы көп түрлі экономикалық ақпарат және сол қызметті талдаудың көптеген тәсілдері бар. 
Сыртқы қаржылық есеп берудің берілгендері бойынша кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың класикалық тәсілі болып табылады. Оның жүргізілуі келесі сатылардан тұрады: 
1. Ақпараттарды жинақтау және оның дұрыстығын бағалау, талап етілетін уақыт кезеңіне бухгалтерлік есеп беру нысанынан берілгендерді іріктеу. Бухгалтерлік есеп берудің типтік нысандарының аналитикалық нысанға өзгеруі. 
1. Есеп құрылымы мен көрсеткіштер өзгерісінің сипаттамасы. 
2. Талдаудың негізгі бағыттары бойынша көрсеткіштерді есептеу және топтау. 
3. Зерттелінетін кезеңге көрсеткіштер топтарын айқындау және өзгерту. 
4. Негізгі зерттелінетін көрсеткіштер мен нәтижелер дәйектемесі арасында өзара байланысты белгілеу. 
5. Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайы туралы түйінді дайындау. 
6. «Тар орындарды айқындау және резервтерді іздестіру. 
7. Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу. 
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау құрылымы бас негізгі блок параметрлерді бағалаудаан тұрады: 
1. Баланстың құрамы мен құрлымын; 
2. Кәсіпорын қаржылық орнықтылығын; 
3. Кәсіпорын өтімділігі мен төлемқабілеттілігін;  
4. Рентабелділігін;  
5. Іскерлік белсенділікті; 
Өзара байланысты бұл блоктар кәсіпорынның ағымдағы экономикалық жағдайының ең дәл және объективтік бейнесін бепетін көрсеткіштерді есептеу мен топтауды жүргізуге негіз болатын талдау құрылымын білдіреді. 
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау қажетті мәліметтер болғанда күрделі емес.

 

 

Өндірістік  қызметті және кәсіпкерлік белсенділікті  шектейтін факторлар 

2011 жылғы  ІV тоқсанда сұралған ауыл шаруашылығы  құралымдарының қызметін шектейтін  факторлар ішіндегі басым фактор, бұрынғысынша, «қаржы қаражатының  жеткіліксіздігі», «материалдық-техникалық  базаның тозуы» және «сатып  алудың өнімге төмен бағасы»  болды.

Кәсіпорындардың 20%-ның қызметін «кредит бойынша  жоғары мөлшерлемер» шектеді.

Кәсіпорындардың 27%-ның қызметіне, олардың басшыларының бағалауы бойынша, ешқандай да шектейтін  факторлар әсер етпейді.

 

жауаптардың жалпы санына %-бен

1.2. Кәсіпорынның  қаржылық жағдайын талдаудың  ақпараттық негізі.  
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп беру 
ҚР Президентінің 1995 жылғы 26 желтоқсандағы №2732 "Бухгалтерлік есеп 
1) бухгалтерлік баланс;  
2) қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп;  
3) ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.  
Онда сонымен қатар түсіндірме хат болады, сондай-ақ қаржылық есеп 
Субъектілерге қаржылық есепті бухгалтерлік есеп стандартында анықталған жеңілдетілген түрде 
1) зейнетақыны, жәрдем ақша және басқа әлеуметтік төлемдерді есептеу, 
3) активтердің жалпы құны 60000 еселік есептік көрсеткіштен аспайды. 
ҚР-да бухгалтерлік есепті реформалау процесі барысында есеп беруді құру 
Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп шаруашылық субъектіле-рінің қызметі жөнінде 
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржы-лық 
Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктесі 
Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол 
1997 жылға дейін бухгалтерлік баланс екі бөліктен: актив және 
Мүліктің түрлері және олардың қалыптасу көздері сапалық біркелкі белгіле-рі 
Баланстың актив бөлімінің құрылымына сай ерекшелік - бұл яғни 
Баланс пассивінің бөлімдері мен баптары төлем мерзімінің жеделдік дәреже-сіне 
Бухгалтерлік стандарттың іске қосылуынан бастап бухгалтерлік баланс жа-ңаша анықталады 
Олардың түсіндірмесі нарықтық экономикасы дамыған елдердің бухгалтер-лік есеп және 
Осыған орай ағылшын тілінен орыс тіліне аударылған оқулықтардың және 
Жоғары оқу орындарында экономикалық мамандық алатын студенттерге, бизнес мектептер 
Активтер дегеніміз бұл кәсіпорын нені иеленеді және ол нені 
Ағылшын ғалымдары шығарған "Бухгалтерлік іске кіріспе" деген оқу құра-лында 
Әрі қарай олар баланстың негізгі элементтерін келесідей сипаттайды: Актив-тер-бұл 
Капитал - пассивтердің арнайы түрі.  
Капитал алғашқы капитал мен қызметте қалдырылған табысты қоса алғанда-ғы 
Әлемдік банк өңдеп шығарған "Қаржылық есеп, аудит, есеп беру 
Аталған оқулықта бухгалтерлік баланстың бөлімдері (жақтары) мен эле-менттері келесідей 
«Актив дегеніміз - бұл өткен жағдайлардың нәтижесінде кәсіпорынмен ба-қыланатын 
Пассив - бұл өткен жағдайлардан пайда болған кәсіпорынның ағымдағы 
Оны өтеу экономикалық табыс алумен байланысты кәсіпорын ресурстары-ның шығынына 
Капитал - бұл пассивтерді активтерден алып тастағандағы кәсіпорынның өзіндік 
Көріп отырғанымыздай, бухгалтерлік баланс және оның элементтері туралы бұл 
«Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорыннын мүлкі, мүліктік, 
Міндеттеме - бұл тұлғаның (қарыз адамның) белгілі бір әрекетті 
Меншіктік капитал - бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастаған-нан 
Баланс бухгалтерлік есептің "Бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп беру-дегі 
Баланста ұзақ мерзімді және ағымдағы міндеттемелердің жиынтық сомасы анықталады. 
Пайдаланушылар үшін қаржылық есептің өте пайдалы екендігіне БЕС–2-нің 7-пунктінде 
БЕС-2 және қаржылық есепті жасаудың әдістемелік нұсқаулары негізінде құрастырылған 
Алайда айта кеткен жөн, балансты құрудың түрін таңдау (көлденең, 
Баланс активі мен пассивін құру принциптері бұрынғы қалпында қалып 
Тікелей түрде құрастырылған баланс 5 бөлімнен тұрады:  
1) ұзақ мерзімді активтер;  
2) ағымдағы активтер;  
3) меншікті капитал;  
4) ұзақ мерзімді міндеттемелер;  
5) ағымдағы міндеттемелер.  
Баланс қаржылық есеп беруде үш элементті сипаттайды: активтер, меншікті 
Қаржылық жағдайды талдау барысында тек бухгалтерлік баланс мәліметте-ріне ғана 
1.Баланс табиғаты жағынан тарихи сипатта болады. Баланста келтірілген мә-ліметтер 
2.Баланс кәсіпорын қаржысында және міндеттемелеріңде статус-квоны си-паттайды, яғни пайдаланылып 
3.Баланста салыстырмалы шаруашылық аралық талдау жүргізу үшін қажетті база 
4. Баланста кәсіпорынның қаражаттарының айналымы туралы мәлімет жоқ. Баланстың 
5.Баланс есепті кезеңнің басы мен соңындағы мезгілдік мәліметтердің жиын-тығы 
операцияларының жиынтығы жазылып отырады. Ол кәсіпорынның есепті кезең ішіндегі 
кесте-1  
БЕС - 2 негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс.  
Мысалы, жыл соңында қолда бар өнім қорларының үлес салмағының 
6.Баланста кәсіпорынның активтерін сатып алуда тарихи бағаны коддану принципі 
Баланс жиыны кәсіпорын активтері мен оны жабу көздерінің есептік 
7.Баланс және қаржылық есеп берудің басқа да нысандары шаруашылық 
Осы шектеулерге қарамастан, бухгалтерлік баланс кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауды 
Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргізгенде баланс көр-сеткіштерімен қатар 
Субъект қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп бухгалтерлік есептің №3 
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтен-ше 
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату да субъектінің жұмы-сының 
Бұл есептің жасалуы №3 бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес келесідей 
Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп  
Бұрынғыға қарағанда бұл едәуір оңайлатылған. Мұнда табысты пайдалану-ды, бюджетке 
Есепті кезеңде табылған табыстар мен шығындардың барлық баптары есепті 
Табыстар мен шығындар баптарынын арасына койылған шектеулер тәжіри-беде жалпы 
№3 "Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі" ҚР шаруашылық субъектілерінің 
Ақша қаражаттары - бұл кассадағы және банк шоттарындағы қолма-қол 
Операциялық қызмет деп субъектің табыс алу жөніндегі негізгі қызметін, 
Инвестициялық қызмет дегеніміз - бұл ұзақ мерзімді активтерді сатып 
Қаржылық қызмет, бұл нәтижесінде меншікті капитал мен қарыз қаражатта-рының 
Сонымен, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаған кезде тек бухгалтерлік баланс 
Қаржылық есеп берудің жаңа түрі, кәсіпорынның коммерциялық құпиясы болып

 

 

 

 

ТАБЫСТЫЛЫҚТЫҢ АБСОЛЮТТІ КӨРСЕТКІШТЕРШ ТАЛДАУ

Нарықтық экономика  жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі және түпкі мақсаты табыс алу болғандықтан, барлық назарды осы көрсеткішті талдауға аудару керек.

Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден алынатын табыс болып табылады  Ол қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есепте қосымша құн салығы, акциздер және т.с.с. салықтар мен міндетті төлемдер, сондай-ақ қайтарылған тауарлардың құны, сату шегерімдері және баға шегерімдері алынып тасталып көрсетіледі.

Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есептің осы бабы бойынша негізгі қызметтен түсетін табыс көрсетіледі.

Табыс құрылымында ең үлкен  үлес салмақты өнімдер мен тауарларды өткізуден түсетін табыс алады, оның мөлшері өнім өндіру деңгейімен, оның сапасымен және төменде қарастырылатын басқа да факторлармен анықталады

Әнім өткізуден түсетін табыс  сомасына қоймадағы өтпеген бұйымдар қалдықтарының және сатып алушының жауапты сақталуындағы тиеліп жіберілген тауарлардың өзгерістері белгілі бір әсер етеді. Тауарлы-мате-риалдық құндылықтардың азаюы немесе керісінше өсуі бірінші жағдайда өткізуден түсетін табыс сомасының өсуіне, екіншіде - азаюына әсер етеді.[

   Кәсіпорында өнімді  өікізуден түскен табыс жоспарланған тауар өндірісінен және бұйьшдардың (дайын әнімдер, сатып алушының жауапты сақталуындағы гауарлар) өтпеген бөлігінің қалдықтарының өзгерісінен шығуы керек. Бірақ өнімді өткізуден түсетін табыс өлемі    жоспарының    төмендеуі,    ауыспалы    тауарлы-материалдық   қорлардын, < тым   артуы   есебінен   болатын жағдайлар да кездеседі

-   Табыстыльщтың  абсолютті көрсеткіші -жалпы табыс. Ол  өнімді өткізудің қаржылық нәтижесін білдіреді және негізгі қызмет нәтижесінде өнімді өткізуден түскен табыс пен өткізілген өнімнің өндірістік өзіндік құны арасындағы айырма ретінде анықталады

Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор өндірістік өзіндік құн, сондықтан оның төмендеуі оның көлеміне көп әсерін тигізеді

Көптеген кәсіпорындарда өзіндік құнды баптар бойынша талдаумен айналысатын, оны төмендету жол-дарын іздестіретін экономикалық қызметтің бөлімшелері болады. Бірақ белгілі бір мөлшерде бұл жұмыс, инфляциясының әсері және шикізат пен отын-энергетика ресурстарында бағаның өсуімен өзінің маңызын төмен-детеді. Бағаның күрт өсуі және кәсіпорынның меншікті айналым қаражаттарының жетіспеуі жағдайында өзіндік құнның төмендеуі нәтижесінде табыстың өсімі мүмкін емес.

Шаруашылық жүргізудің түрақты экономикалық жағдайында жалпы табыстың өсуінің негізгі жолы материалды  шығындар  бөлігінде  өзіндік  құнды  төмендету. Бұл, әсіресе шикізат құнының үлес салмағы өнімнің өзіндік құнында өте жоғары болып келетін өңдеу және қайта өңдеу салаларында (машина жасау және металл өңдеу, металлургия, мұнай-химия, тігін, тамақ және т.б.) қызмет жасайтын кәсіпорындар үшін өте маңызды.

Шығарушы салаларда табиғи себептерге байланысты табыс есімін пайдалы қазбаларды шығарудың өзіндік құнын төмендету нәтижесінде қамтамасыз ету өте қиын. Бұл негізінде шығару көлемін өсіру арқылы болуы мүмкін.

Соңғы тұтынушыға бағытталған  салаларда сұраныс, өзіндік құн  деңгейімен анықталатын өндіріс  және өнімді өткізу көлемі шешуші мәнділікке ие болады.

Заттай түрде өнімді өткізу көлемінің есуі табыстың өсуіне әкеледі. Сұранысқа ие өнімдерді өндірудің өспелі көлеміне күрделі салымдар көмегімен қол жеткізуге болады, бұл табыстың әлдеқайда өнімді жабдықтарды сатып алуға, жаңа технологияны игеруге, өндірісті кеңейтуге бағытталуын талап етеді. Бұл жол, қазіргі кезде көптеген кәсіпорындардың инфляция, бағаның өсуі және ұзақ мерзімді несиелерге қол жетіспеушілігіне байланысты қиын немесе мүлде мүмкін емес. Күрделі капитал салымдарын жүргізуге қаржылары мен мүмкіндіктері бар кәсіпорындар, егер инвестиция рентабельділігін инфляция қарқынынан жоғары ұстаса, онда бұл кәсіпорын өз табысын нақты өсіре алады.

Өндіріс және өнім өткізу көлемін өсіруге әкелетін айналым қаражаттарының айналымдылығын жылдамдату күрделі шығындарды талап етпейді. Инфляция айналым қаражаттарын өте тез құнсыздандырады. Кәсіпорын-дардың шикізат пен отын-энергетика ресурстарын сатып алуына олардың көп бөлігі бағытталады. Сатып алушылардың төлемеушілігі және де талап етілетін алдын ала төлем жүргізу кәсіпорынның қаржысының көп бөлігін айналымнан  тыс  әкетеді.  Төлем  жүргізбеудің  себептері тек айналым қаражаттарының жетіспеуі ғана емес, сонымен бірге төмен қаржылық есептік тәртіп, банк жүйесі жұмысындағы кемшіліктер және де вексельдік айналымның дамымауы да болып табылады.

 Кәсіпорын табысы  бағаның өсуі есебінен жоғары  қарқынмен өседі. Бағаның өсуі өзінше теріс фактор болып табылмайды. Егер өнімге деген сұраныстың өсуі мен шығарылатын өнімнің техника-экономикалық пара-метрлердің және тұтынушылық қасиетінің жақсаруымен байланысты болса, онда ол дәлелді болады.

Табыстылықтың келесі абсолютті көрсеткіші -негізгі қызметтен алынған (түскеи) табыс. Ол сальдоланған қаржылық нәтижені білдіреді және жалпы табыс пен кезең шығындары арасындағы айырма ретінде мына формула бойынша анықталады:

Д" =Д^Ж-Р^К.

Мұндағы: Д^н  - негізгі қызметтен алынған табыс; Д^ж - жалпы табыс;

Р^к - кезең шығындары.

Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің өндірістік өзіндік құнына кірмейтін тұрақты шығындарды білдіретін кезең шығындары қаншалықты аз болса, негізгі қызметтен алынатын табыс соншалықты жоғары болады. Сондықтан да негізгі қызметтен алынатын табысқа жүргізілетін талдауды жоғарыда аталған көрсеткіштермен, сондай-ақ маржи-налды табыспен үздіксіз байланыста жүргізу қажет.

Өндірістік өзіндік  құнның калькуляция баптары бойынша мәліметтері коммерциялық құпия болып саналатындықтан және де сыртқы пайдаланушылар шығындарды түрақты және айнымалы шығындарға дәл бөле алмайтынына байланысты, жалпы табыс көлемін маржи-налды табыс көлемімен теңестіруге және оны талдау-дың прогрессивті әдісін қолдануға болады.

Келесі тақырыпта біз, бұл көрсеткіштің мәнін оның нарықтық экономикадағы ролін қарастырамыз және мар-жиналды (жалпы) табысты прогрессивті әдіс арқылы талдай отырып, негізгі қызметтен алынатын табыстың өзгеруіне әр түрлі факторлардың тигізетін әсерін анықтаймыз.

 

ТАБЫСТЫЛЫҚТЫҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕРШ ТАЛДАУ

Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржы-лық қызмет жасау, қаржыландыру көздерін ынталандыру және оларды тиімді пайдалану сияқты мүмкіндіктерін анықтайтын, осы кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштері жатады. Олар кәсіпорын қызметін түрлі бағытта белгілейді және олар экономикалық процеске қатысушылардың мүдделеріне сай топ-тастырылады. Табыстылық коэффиценттері салыстырма-лы талдау мен кәсіпорынның қаржы жағдайын баға-лау-дың міндетті элементтері болып табылады, өйткені олар кәсіпорын табысын қалыптастырудың факторлық ортасын сипаттайтын маңызды көрсеткіштер.

Табыстылық  көрсеткіштері 3 топқа бөлінеді:

1) жалпы активтер (авансталған,  жиынтық капитал) және олардың жекелеген элементтері;

ә) өнімдер;

б) ақша қаражаттарының таза ағымы (немесе түсімі) негізінде есептелетін табыстылық көрсеткіштері.

Кәсіпорын активтерін (мүлкін) пайдалану тиімділігі — берілген кәсіпорынға қаражаттар салудың дұрыстығы туралы шешімдер қабылдауда қажетті әрі маңызды бел-гілердің бірі болып саналады.

Кәсіпорын мүліктерінің (активтерінің) тиімділігін өлшеудің бірден-бір дұрыс, танылған әрі кең тараған қорытындылаушы көрсеткіштерінің бірі - табыстылық коэффициенті, ол таза табыстың жалпы активтерге (авансталған капиталға) қатынасын көрсетеді. Активтер-дің табыстылық деңгейін капиталды пайдаланудың таңдау жолдарымен, мысалы, кәсіпорынның алған табысымен салыстырған жөн.

Табыстылық  коэффициентіне талдау жүргізушілер:

•   басқару тиімділігінің  көрсеткіштері;

• кәсшорынның инвестициялау мақсатында қажетті табысты жеткілікті түрде  ала  алу  қабілетін  көрсететін өлшеуіш;табысты болжау әдісі;
• шешім   қабылдау   және   бақылау   құралы   ретінде пайдаланады.

Басқару тиімділігінің  көрсеткіші ретінде, авансталған капиталдың табыстылық деңгейі оның сапасының  индикаторы болып табылады. Кәсіпорынның инвестициялау-ға қажетті табысты жеткілікті көлемде алу мүмкіндігін білдіретін өлшеуіш ретінде, авансталған (жалпы) капи-талдың табыстылық деңгейі кәсіпорынның ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылығының сенімді көрсеткіші болып саналады. Осыған байланысты ол, инвесторлар мен ұзақ мерзімді несиелер, заем берушілердің үлкен назарына ие болады.