Багалы кагаздар

Бағалы қағаздар нарығы қағаздарды шығару және айналысқа түсіру бойынша оған қатысушылар арасында туындайтын экономикалық  қатынастар жиынтығы деп қарастырады. Кез –  келген нарық сияқты бағалы қағаздар нарығы — оның субъектісі және олардың арасындағы қатынастардың бірлігі. Бұл нарықтың объектісі — бағалы қағаздар, ал субъектісі — нарыққа қатысушылар.

Өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағаздар қаржы институттары, қаржы  нарығы және оларды реттейтін құқықтық ережелермен қатар мемлекеттің қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды. Мұндай жүйе біздің мемлекетімізде  нарық қатынастарын қалпына келтіру қажеттілігі туындаған кезде, яғни 90-шы жылдары егемендік алғаннан кейін құрыла бастады.

Бағалы қағаздар — акциялар, облигациялар, вексельдер және басқа да түрлерінде көрінетін капитал.

Акция қоғам шығаратын және олардың түрлері мен категорияларына қарай акционерлердің дивидент алуға, қоғамды басқаруға қатысуға және қоғам таратылған жағдайда оның қалған мүліктерінің бір бөлігін иемдену құқығын куәландыратын бағалы қағаз.

Облигация деп — эмитенттің оны ұсынушыға белгілі бір  уақытта облигацияда көрсетілген құнды және осы құннан белгіленген процентті алуға құқық беретін эмиссиялық бағалы қағаз.

Вексель — шаруашылықта қолданылған бағалы қағаздардың ең алғашқы формасы. Ертеден вексель есеп айырысуда ең қолайлы құрал ретінде, төлем құралы және тауарды қарызға қарызға сатып алғанда несие алу құралы ретінде қолданылған.

Қорыта айтқанда, бағалы қағаздарды жоғарыда келтірілген суреттердегідей жіктеу қазіргі нарықта олардың сан алуан түрлерінің бар екенін білуге мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп оқулық/ Назарова В.Л; ҚР Білім және Ғылым Министрлігі, Т. Рысқұлов атындағы қазақ экономикалық университеті; ред. басқарған Н.Қ. Мамыров. –Алматы: Экономика, 2005.–310б.
2. Көшенова Б. Бағалы қағаздар нарығы  және биржа ісі: оқу құралы/ Б. Көшенова. – Алматы, 2007.–347б.
3. Мұханалиева И.С. Бағалы қағаздардың әлеуметтік – экономикалық басымдылығы және оларды нарықтық қатынастарда мемлекеттік реттеудің маңыздылығы: экономика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты/ Мұханалиева  И.С.– Алматы: Б.ж.,2006.–29б.
4. Мырзалиева Б.С. Әбдішүкіров Р.С. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру; оқу құралы. – Алматы: Заң әдебиеті, 2006.–163б.
5. Тәуелбекова А. Коммерциялық банктер бағалы қағаздар нарығының кәсіпқой қатысушысы/ А. Тәуелбекова// Экономика негіздері – Основы экономики. 2007.–N4–Б.21–25.

 

 

 

 

 

 

 

ҚОСЫМША А

 

 

ҚОСЫМША Б  1.2.Сурет. Өркениетті елдердегі бағалы қағаздардың түрлері

АҚШ	Батыс Еуропа елдері	Жапония
Жеке фирмалардың  облигациялары	Жеке фирмалардың  облигациялары	Жеке фирмалардың облигациялары
Корпоративтік жеке акциялар	Кепілдікке  мүлік салу және комуналдық облигациялары	Жеке фирмалардың  акциялары
Бюджеттің кемшілігін жоюға арналған мемлекеттік облигациялар	Аралас меншік формасындағы кәсіпорындардың акциялары; Бюджеттің кемшілігін жою арналған мемлекеттік облигациялар	Аралас меншік формасындағы кәсіпорындардың акциялары; Бюджеттің кемшілігін жою арналған мемлекеттік облигациялар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОСЫМША С1.3. Сурет. Халықаралық бағалы қағаздар нарығындағы бағалы қағаздардын жіктелуі

Алғашқы БҚ-дар				Туынды БҚ-дар
Құжат формасында				Шотқа жазу түрінде
Үлесті				Меншік титулы
Қысқа мерзімді	Орта мерзімді	Ұзақ мерзімді	Мерзімсіз
Мемлекеттік		Мемлекеттік емес
Үкіметтік, министрліктердің, ведмстволардың	Муниципальдық	Корпоративтердің	Шетел имитенттерінің	Жеке
Банктік				Банктік емес
Айналыстағы		Айналыстағы емес		Айналысы  шектеулі
Атаулы		Ұсынушы		Ордерлі
Мерзімді				Мерзімі ұсыну  бойынша
Белгіленген табыспен				Өзгермелі табыспен
Қайтарылып  алынатын				Қайтарылып алынбайтын
Инвестициялық				Нарықтық (Саудалық)
Көрсетілген құны отандық валютамен		Көрсетілген құны шетел валютасымен		Көрсетілген құны отандық және шетел валютасымен

 

 

 

 

 

 

ҚОСЫМША Д

 

Жіктелу нышандары	Бағалы қағаздардың  түрлері
Қолдану мерзімі	Мерзімді, мерзімсіз
Пайда болуы	Алғашқы, екінші нарық
Қолдану формасы	Қағазды-құжатты; қағазсыз, құжатсыз
Ұлттық тиістілігі	Отандық, шетелдік
Пайдалану типі	Инвестициялық (капиталдық), инвестициялық емес
Иемдену тәртібі	Ұсынушы атаулы
Шығару формасы	Эмиссиялық, эмиссиялық емес
Меншік формасы	Мемлекеттік бағалы қағаздар, мемлекеттік емес бағалы қағаздар
Айналыс сипаты	Нарықтық, еркін  айналыстағы, нарықтық емес
Тәуекел деңгейі	Қауіпсіз, аз қауіпті, қауіпті
Табыстылығы	Табысты, табыссыз
Қаражат салу формасы	Қарызды, иеленушінікі, үлесті
Экономикалық  мәні (құқық түрі)	Акция, облигация, вексель және т.б.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

С.АМАНЖОЛОВ  АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК  УНИВЕРСИТЕТІ

С.З.ТАЙБАҒАРОВ АТЫНДАҒЫ КОЛЛЕДЖ

 

 

 

 

 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:               Бағалы қағаздар есебі

 

 

 

 

 

 

Қорғауға  жіберілді:

«             »                      2008ж

                      / Ерғали Д.Е.

 

 

Қорғалды:                                                       Орындаған: Жалбагаева Д.Е.

«            »                    2008ж                   Мамандық:Экономика     бухгалтерлік есеп және аудит

                                             

                              /Е рғали Д.Е

 

Өскемен, 2009 жыл.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¹ Назарова  В.Л. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп. Оқулық.

² Көшенова Б. Бағалы қағаздар нарығы және биржа ісі: оқу құралы

³ Мырзалиева Б.С. Әбдішүкіров Р.С. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру; оқу құралы

Тәуелбекова А. Коммерциялық банктер  бағалы қағаздар нарығының кәсіпқой қатысушысы/ Оқулық