Халыкаралык аудит стандарттары

Мазмұны

Кіріспе

I. Халықаралық аудит стандарттары

1.1 Халықаралық аудит стандарттарының мәні

1.2 Жалпы қабылданатын стандарттар

1.3 Жұмыс және есеп беру стандарттары

II. Аудиттің халықаралық стандарттарының құрылымы

2.1 Аудиттің халықаралық стандарттарының сипаттамасы

2.2 Кіріспе аспектілері, жауапкершілік және жоспарлау

2.3 Ішкі бақылау, аудиторлық дәлелдеулер және басқалардың жұмысын пайдалану стандарты

2.4 Аудиторлық іріктемелер мен есеп беруді ұсыну және мамандандырылған салалар

2.5 Ілеспе қызметтер және  өзіндік ерекшелігі бар стандарттар

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

                                     

                                

 

 

                            

                                      Кіріспе

Бұл курстық жұмыста, аудиттің халықаралық стандарттары мен олардың  құрамына сипаттама берілген.

Аудит стандарттарының ерекшелігі. Стандарттарды аудиттің теориясы мен іс - тәжірибесінде негізгі ережелер немесе аудиторлық процедураларының принциптері деп ұғуға болады. Әр елдің ұлттық стандарттары аудиттің жүргізілу жағдайына қарамастан міндетті түрде орындалуы керек. Олар халықаралық нормативтердің талаптарына жауап беретін тиісті деңгейдегі аудиторлық қызметке қолдау көрсетеді, аудиторларды өз білімдері мен біліктерін ұдайы жетілдіруге мәжбүрлейді, жекелеген аудиторлық ұйымдардың сапасын салыстыруды қамтамасыз етеді, аудиторлардың жұмысын жеңілдетеді, әрі оңтайландырады.

Аудиторлық стандарттар  әрбір тексеруші органға кәсіпорынның міндет жүктеушісі болып табылады, алайда олар ревизиялық іс тәжірибелерді  қорытындылаудан алынған іріктемелер  негізінде әзірленген.

Аудит стандарттары – аудитке қойылатын бірегей талаптарды және аудит өткізу тәртібін анықтаушы принциптерді белгілейтін нормативтік құжаттар.

Аудит стандарттары аудиторлар палатасының Республикалық конференциясында қабылданады және оларды мемлекеттік  өкілетті органдар бекітеді. 2000 жылғы  наурыз айында өткізілген аудиторлардың  бесінші Республикалық конференциясында Қазақстан аудитін халықаралық  стандарттарға көшіру және оларды ұлттық стандарттар ретінде қабылдау туралы шешім қабылданды. Ол стандарттар  аудит өткізудің жалпы тәсілдерін, аудиторлық тексеру жүргізудің ауқымын, аудиторлық қорытынды есептің түрлерін, аудит методологиясы мәселелерін, сондай - ақ аудиттің өткізілу шартына  қарамастан, осы кәсіптің барлық өкілдері қолдануға тиісті базалық принциптерді айқындайды.

Халықаралық  деңгейдегі кәсіби талаптарды әзірлеумен бірнеше  ұйым айналысады, оның ішінде 115 елдің 158 ұйымының өкілдерін қамтитын Халықаралық  бухгалтерлер федерециясы бар.

ХБФ аясында аудиторлық стандарттармен тұрақты дербес ұйымның құқығымен әрекет ететін Аудиторлық іс тәжірибе бойынша халықаралық  комитет тікелей айналысады. ХАС жалпы әлемдік деңгейден аудиттік деңгейі төмен елдердің бұл саладағы кәсібилігін дамытуға және халықаралық ауқымда аудиттің тәсілдерімен сәйкестендіруге ықпал етеді. ХБФ өткізілетін тәуелсіз аудиттің кез келген жағдайында қолдануға келседе, ол жергілікті жерде қолданылатын аудиттен асып кете алмайды, яғни одан басым түспейді.

 

I. Халықаралық аудит стандарттары

1.1 Халықаралық аудит стандарттарының  мәні 

Аудит стандарттары – аудитке қойылатын бірегей талаптарды және аудит өткізу тәртібін анықтаушы принциптерді белгілейтін нормативтік құжаттар.

Аудит стандарттары аудиторлар палатасының Республикалық конференциясында қабылданады және оларды мемлекеттік  өкілетті органдар бекітеді. 2000 жылғы  наурыз айында өткізілген аудиторлардың  бесінші Республикалық конференциясында Қазақстан аудитін халықаралық  стандарттарға көшіру және оларды ұлттық стандарттар ретінде қабылдау туралы шешім қабылданды. Ол стандарттар  аудит өткізудің жалпы тәсілдерін, аудиторлық тексеру жүргізудің ауқымын, аудиторлық қорытынды есептің түрлерін, аудит методологиясы мәселелерін, сондай - ақ аудиттің өткізілу шартына  қарамастан, осы кәсіптің барлық өкілдері қолдануға тиісті базалық принциптерді айқындайды.

Аудит стандарттарының ерекшелігі. Стандарттарды аудиттің теориясы мен іс тәжірибесінде негізгі ережелер немесе аудиторлық процедураларының принциптері деп ұғуға болады. Әр елдің ұлттық стандарттары аудиттің жүргізілу жағдайына қарамастан міндетті түрде орындалуы керек. Олар халықаралық нормативтердің талаптарына жауап беретін тиісті деңгейдегі аудиторлық қызметке қолдау көрсетеді, аудиторларды өз білімдері мен біліктерін ұдайы жетілдіруге мәжбүрлейді, жекелеген аудиторлық ұйымдардың сапасын салыстыруды қамтамасыз етеді, аудиторлардың жұмысын жеңілдетеді, әрі оңтайландырады.

Аудиторлық стандарттар  әрбір тексеруші органға кәсіпорынның міндет жүктеушісі болып табылады, алайда олар ревизиялық іс тәжірибелерді  қорытындылаудан алынған іріктемелер  негізінде әзірленген.

Стандарттардан айырмашылығы аудит нормалары негізгі принциптерді қарастырмайды, сөйтсе де мына жағдайларда  қолдануы мүмкін процедуралары бойынша  басшылықты қамтиды:

• өзіндік ерекшелігі бар мәселелерді тексеру
• жекелеген салаларды ревизиялау
• бейаудиторлық есеп берулерді дайындау және т.б.

 

Аудиторлық стандарттар  мен нормалар сияқты жарияланған  ресми құжаттарды мемлекеттік, бақылаушы, заңды және басқада өкілетті инстанциялар аудиторлар жұмысының құзыреттілігі  мен дұрыстығын қарастырғанда басшылыққа алып, пайдалануы мүмкін.

Аудит стандарттарының маңызын  айқындайды:

• жоғарғы сапалы аудиторлық тексеруді қамтамасыз етеді;
• аудит өткізудің барлық кезеңдері бойынша регламентті анықтайды;
• аудиторлық тексеру нәтижелері дұрыстығының құқықтық кепілдігін қамтамасыз етеді;
• Қазақстан аудитінің деңгейін көтереді және оны халықаралық экономикалық қатынастар саласында танымал етеді;
• аудит өткізу және оның нәтижелерін рәсімдеу мәселелеріне қатысты тәсілдерді, терминдерді, анықтамаларды, мәліметтерді бір ізге салу міндеттерін шешеді;
• аудиторлық тексеру жүргізу іс тәжірибесіне жаңа ғылыми жетістіктерді енгізуге ықпал етеді;
• ақпаратты пайдаланушыларға аудиторлық тексеру жүргізу процесін түсінуге көмектеседі;
• кәсіптің қоғамдық беделін құрайды;
• мемлекет тарапынан бақылауды жояды;
• аудиторға клиенттермен келіссөз жүргізуге көмектеседі;
• аудит өткізу процесінің жекелеген элементтерінің байланысын қамтамасыз етеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.2 Жалпы қабылданатын  стандарттар

Аудиторлық қызметтің  жалпы қабылданған стандарттары өзара байланысты төрт тізбекті бөлімнен тұрады:

1. Негізгі постулаттары.
2. Жалпы стандарттары.
3. Жұмыс стандарттары.
4. Есеп беру стандарттары.

 

Негізгі постулаттар –  бұл аудиторлық қызметтің жалпы стандарттарының негізін білдіретін қажетті шарттар мен логикалық принциптер, заңдылықтар. Олар аудиторға нақты стандарттардың белгілі бір  тұста қолдануға жарамайтын жағдайында есеп берулерді жасау пікірін қалыптастырудың схемасы ретінде қызмет етеді.

Олардың ішінде арнайы экономикалық әдебиеттерде ең маңызды делінетін  мынадай негізгі постулаттар  ұсынылады:

1. тексеруші орган өз қызметінде барлық мәселелер бойынша аудиторлық қызметтің стандартына сәйкес әрекет етуі керек.
2. Аудиторлық органның еш қоспасыз өз пікірі болы және тексеру барысында пайда болатын әр түрлі жағдайларды дербес бағалауы керек.
3. Қоғамдық сала өскенде қоғамдық қаражат сеніп тапсырылған жеке тұлғаны немесе ұйымды бақылауға талап күшейеді, олардың елдің көзінше, яғни көпшілік алдында есеп беруіне және қаржылық шаруашылық операцияларын дұрыс жүргізуіне қолдау көрсету.
4. Есеп берушілікті дамыту ақпаратты алу, бақылау жүйесінің  дұрыс жүргізілуімен жетілуіне ықпалын тигізуі керек. Қаржылық есеп берулер және басқа мәліметтер мазмұнының толық болуымен формасының дұрыс болуына кәсіпорын басшысы жауап береді.
5. Басшылықпен үкіметтің тиісті органдары қаржылық есеп берулердің стандартарын таратуға кепілдеме беруі керек.
6. Есеп берулердің стандарттарын дәйекі түрде, яғни тізбектілікпен қолдану қаржылық жағдай мен қызмет нәтижелері туралы дәл қорытынды жасауға өз септігін тигізу керек.
7. Ішкі бақылаудың барабарлық жүйесі болғанда ықтимал қателіктер мен бұрмаланушылық ең төменгі деңгейде азаяды. Осыған байланысты аудитор ішкі бақылау құралы қабылданған нормаларға сәйкес келмесе немесе ол мүлдем жоқ болған жағдайда  тексерілген бірлікке өз ұсынысын енгізеді.
8. Заң актілері бақылаудағы қызметтерді жан жақты бағалауда қажет болатын қолдағы бар ақпараттарға қол жеткізуді қамтамасыз ететін тексеруші органдарымен ревизия бірліктерінің ынтымақтастықта болуын мақсат етеді.
9. Барлық аудиторлық қызмет заң актілерімен, келісім шартпен және басқада нормативті құжаттармен белгіленетін өкілеттіліктің шегінен шықпауы тиіс.
10. Тексеруші органдар аудит технологиясын жетілдіруге және шаруашылық операцияларының заңды болуына ықпал етуі керек.
11. Тексеруші органдар аудитормен тексерілетін бірлік мүдделерінің қарама қайшы келуінен сақтануы, яғни олардың арасында жанжалға жол бермеуі керек.
12. Аудиторлық органдар зерттеу, бағалау және қаржылық есеп берудің жағдайы туралы қорытынды шығаруы жолымен тексерілетін ұйымның қаржылық қызметін аттестациядан өткізеді, шаруашылық қызметті оның қол жеткізген нәтижелерін жоспарланған межесімен салыстырып, барлық ресурс түрін пайдаланылғанын ескертіп, үнемдеу, өнімділік және тиімділік мәселелері бойынша тексеруден өткізеді.

Аудиторға қойылатын негізгі  талаптар:

- даярлығы

- құзіреттілігі

- тәуелсіздігі

- ақпаратты алуға, тексеруге  және оған баға беруге, есеп  берулерді жасауға, қорытынды  шығаруға, ұсыныс жаауды дайындауға  тиісті көңіл бөлу.

Жалпы стандарттар – аудитор  өзінің алдында тұрған міндеттерді  тиімді әрі кәсіби деңгейде орындауы үшін оның бойында болуға тиісті белгілі  бір қасиеттер мен кәсіптік дәреже (ол үшін әзірлік, кәсіби біліктілік, тәуелсіздік, әділдік, аудитті өткізу кезінде  тиісті көңіл бөлу талап етіледі).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.3 Жұмыс және есеп беру  стандарттары

Жұмыс стандарттары – бұл  қағидалар мен талаптар, мемлекеттік қызмет көрсетулердің сапа  және қолжетімділік көрсеткіштерінің нормативтік маңызын, жеке және заңды тұлғалармен өзара іс-қимыл тәртібін белгіленген сападағы мемлекеттік қызмет көрсетулерді алуға құқығын қамтамасыз ететін, орындалуы міндетті өзге де нормаларды белгілейтін нормативтік құқықтық акт, яғни тексеру міндетін орындауда аудитор басшылыққа алатын ережелер.

Олардың құрамына мыналар  кіреді:

- аудиторлық тексеруге  дайындалу;

- қадағалауды жүзеге асыру;

- анық айғақтармен сенімді  мәліметтерді жинау;

- ішкі бақылаудың жағдайын  бағалау.

Есеп беру стандарттары –  қорытындылаушы кезеңде қолданылады, әрі аудиторлық тексерудің нәтижелері бойынша материалдарды беруге, орналастыруға және оның формасымен мазмұнына қатысты ережені білдіреді.

Мақсаттарымен салаларына қарай  аудиторлық есеп берулер мына фирмаларда жасалады:

• қорытынды – қаржылық тексерулердің нәтижелері бойынша аудитордың тұжырымы.
• есеп беру –  шаруашылық қызматтерін тексеру бойынша аудитордың тұжырымы.
• Хат – ұйым басқарушылары үшін.

ескерту  –  шағандау фирмалармен кәсіпорындардың дирекциясы үшін.

 

Есеп берулердің мақсаты  – елеулі қателіктерге ықтимал есеп және бақылау жүйесіндегі кемшіліктердің болуына түсініктеме беру, құрылымдық кеңестер беру, болашақта аудиторлық тексерулер қандай мәнге ие болатынын  анықтау.

Есеп берулерде келтірілген  ақпаратар дәл әрі анық, сенімді  әрі құзіретті, тәуелсіз әрі обьективті және сындарлы болып, басшылықты іс қимылмен қамтамасыз етілуі керек.

Форма бойынша есеп беруде немесе қорытынды шығаруда мекен  жай, негізгі мазмұн, қойылатын қол, мөр және күні көрсетілуі қажет. Есеп берудің мазмұнында аудиттің уақытылы өткізілуі стандарттарға сәйкес келуі, заңдық негізі, мәні, сипаты, мақсатарымен ауқымы көрініс табуы қажет.