Комерциялық банктердің дәстүрлі емес операциялары

Клиент  келісімшартқа сәйкес немесе сенімхат негізінде коммерциялық банкке, өзінің атынан агенттік қызметті жүзеге асыруды тапсырады. Ол үшін банктің мынадай құқықтары болуға тиіс:

• клиент атынан келісімшарт жасау;
• акциялар мен облигацияларды беру;
• ссуда алу;
• чек жазу;
• вексельді аударып жазу;

Траст операциясын жасау үшін, ең бастысы, сенім білдірген банк пен ұйымның  арасында жасалатын келісімшарт  болуы қажет.Осы келісімшарт негізінде  мынадай қызметтерді атқарады:

• бағалы қағаздарға деген меншік құқығын беру;
• бағалы қағаздарды ұстаушылар, эмиттер және өзге де ұйымдар үшін шоттарды жүргізеді;
• пайыздарды төлеу, қарыздарды өтеу және т.б;
• облигациялық займдар бойынша қарызды өтеу қорларын иемдену;
• мүлікті кепілдіктен босату;
• корпорациялардың (зейнетақы қорларының) және т.б. қорларын басқару;
• сенімхатқа сәйкес бір бағалы қағазды алып, бағасын беру, яғни бағалы қағаздарды айырбастауға байланысты қызметті жүзеге асыру;
• акционерлік қоғамдардың акциялар бойынша дивиденттер төлеу. 

Банктің траст қызметін көрсетудің басты  шеңберін жеке тұлғалар, үкімет органдары, іскер кәсіпорындар үшін агенттік қызметті атқару құрайды.

Банк  көрсеткен траст қызметі үшін комиссиондық сыйақы алады.   

                                        Қорытынды.  

        Коммерциялық банк - бұл ерекше өнім шығару мен айналысатын кәсіп орын немесе қолма-қол  және қолма-қолсыз ақшада төлем айналысын реттеуді жүзеге асыратын ақша несие институты болып табылады.

          «Коммерциялық банк» термині банк ісінің ертеректегі даму кезеңінде, банктердің сауда, тауар айырбасы операциялары мен төлемдеріне қызмет көрсетуі барысында пайда болды.

Коммерциялық  банктердің дәстүрлі емес қызметтеріне яғни лизингтік, форфейтенгтік, факторингтіәк, траст оқызметтері жатады. Яғни банктегі игере бастаған қатынастың жаңа формаларының біріне лизинг операциясы жатады. Инфляция қарқынының жоғары болуы, салық заңының тұрақсыздығы, лизингтік операцияларды реттейтін нормаривтік актілердің болмауы –осылардың соңғысы өте қатерлі сипатта болғандықтан, бұл Қазақстандық қаржылық (капиталдық) лизингтің дамуына кедергі келтіреді. Көптеген коммерциялық банктер лизингілік келісімшарттарды алға тартып, табысы жоғары тауарлардың (ЭЕМ, бейнетехника, автокөлік құралдары) сатылуы бойынша мәліметтерді жасырады. Коммерциялық банктердің лизингке өзге қызмет түрлерін жатқызуы секілді тенденция байқалады. Мұны құрылымы жағынан ең күрделі қаржылық операция болып табылатын лизинг бойынша операцияның ерекшеліктерін олардың жете білмеуімен байланыстырып түсіндіруге болады.    Бүгінгі таңда нарықтық экономикасы дамыған елдердегі шаруашылық жүргізуші субъектілерге арналған лизингтік операция өндірісті техникалық жағынан қайта жарақтандыруда артықшылыққа ие операция болып табылады.

             Фактоинг компаниялар мен банктердің  фактор бөлімдерінің қызметі  жабдықтаушылар сатып алушылар арасындағы қатынастарға тәуекелдер мен төлемдер мерзімдеріне байланысты мәселелерді шешуге бағытталған. Нарық экономикасы дамыған елдерде факторингтік компаниялардың көбіне еншілес фирмалары ірі банктермен бірігіп жұмыс жасайды. Факторинг операциясы бүгінгі танда, отандық ақша нарығында дами алмай отыр.  Қорытындылай келе акторингтің мақсаты- кез келген несиелік операциялардың ажырамас бөлігі болып табылатын тәуекелді қалпына келтіру. 

             Форфейтинг сатылған тауарлар  мен қазметтерге деген құқықтарын сату арқылы алынған ақша қаражаттарын қарызға алумен байланысты бірақ рет жасалатын операцияны айтады. Оның мерзімі небәрі 6 айдан аспауы тиім. Форфейтингтік мәміле бірнеше қатысушыдан тұрады: экспортер, импортер, форфейтор. Біздің елімізде форфейтинг операциясының маңызы болмаған.

           Траст сенім деген мағынаны  білдіргендіктен яғни өз клиентінің  сенімді тұлғасы ретінде клиенттің  мүлкін басқаруға және оның  тапсырмасы бойынша қызметтерін  көрсетуге байланысты операциялар.  Траст операциясы маңызды қызметі атқарады яғни жылжымайтын мүліктер мен жылжитын мүліктерді басқарады. Траст операциясын қалыптастыру үшін ең маңыздысы банк пен ұйымның арасындағы келісімшарт жасалуы тиіс.

                   Қазіргі нарықтық экономикада коммерциялық банктердің атқаратын рөлі зор. Коммерциялық банктер өзінің әр түрлі  қызметтерін жүзеге асыру арқылы өз клиенттеріне қызмет атқарады. 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Пайдаланылған әдебиеттер 

    1. С.Б.Мақыш, А.Ә.Ілиас «Банк ісі»// оқу құралы, Алматы «Эканомика»2004 жыл

    2 Б.А.Көшенова «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары »// оқу құралы, Алматы, «Эканомика» 2000 жыл  

    3. Ғ.С.Сейітқасымов «Ақша, несие,  банктер»// оқу құралы Алматы «Эканомика»2001

    4. «Ұлттық банкінің 2007-2009 жылға арналған ақша-несие саясатының көрсеткіштерінің болжамы» // Егемен Қақақстан, 25 сәуір, 2009 жыл

    5. №017 Баспасөз реализі «Инфляция» // Банки Каахстана, №8, 2008 жыл

    6. Қ. Жарылқасынов «ҚР Ұлттық банкінің сыртқы саясаты туралы» // «Қаржы және қаражат»№7, 2008 жыл

      7. Г.Н. Белоглазова, Л.Т. Кроливецкий «Банковское дело». М.; ФиС.; 2003 ж.

    47-48 бет.

    8. О.И. Лаврушин «Банковское дело». М.; ФиС.; 2003 ж. 18 бет.