Тауарлы материалдық босалқылар

Кіріс бөлімінде есеп беру әрбір кіріс құжатының әр бөлек  жолда сол күнде жасалған операцияларға  сәйкес пайда болу көздерімен түсуі, нөміріжәне құжат күні, нақты өзіндік  құн бойынша қабылданған тауарлар және қабылданған ыдыстарды әрбір  құжат бойынша. Барлық есеп беру мерзіміне  кіріс құжаттарын жазғаннан кейін  түскен тауарлар және түскен ыдыстар  саналады және оларды тауарлық септе  соңғы құжат түскенде береді.

Осылайша ,шығыс құжаттарда шыққан материалдардың мөлшері анықталады. Соңында тауар қалдығы есеп беру мерзімі аяғына бөлек есептеледі, бұл үшін есеп беру мерзім басындағы  қалдыққа қосамыз соңғы кіріс  сомасы және соңғы шығыс сомасын  алып тастаймыз.

Айтып кететін жайт, «Тауар»  мен «Ыдыстар» бөлімшелерінде түскен және шыққан тауарлар бағасы мекменің есеп саясатындағы бағамен жазылады.

 

2.3. Тауарлы-материалдық құндылықтарды түгендеу

Түгендеу-бұл меншіктің  сақталуын,материалдық құндылықтардың сапалы күйін,олардың қоймалық және бухгалтерлік есебін жүргізуді қамтамасыз ететін бақылау әдістерінің бірі.Оны меншік нысанына,қызмет түріне және жұмыс режиміне қарамастан барлық шаруашылық субьектілері жүргізеді. Құралдардың жағдайын жылдық есеп беруде  обьективті түрде көрсету үшін жылына кем дегенде бір рет жүргізеді.Бұған қоса,оны материалдық жауапты тұлға ауысқан кезде істі қабылдаған күні,құндылықтардың ұрлау,бүліну фактілері белгілі болғанда,өрт және табиғи  апаттардан  кейін жүргізіледі.

Түгендеудің негізгі мақсаты- тауарлы-материалдық құндылықтардың нақты қолда барын натуралды  және құндық өлшемдермен  айқындау.Түгендеу процесінде:тауарлы-материалдық құндылықтардың  сақталуын;олардың сақталуының,босатылуының,салмақ және өлшем құрал-саймандарының жағдайының дұрыстығы;тауарлы-материалдық қорлардың қозғалысы есебін жүргізудің тәртібі тексеріледі.Түгендеу тексерудің көлеміне қарай жалпылама және талдамалы, уақытына қарай –уақтылы және аяқасты болып бөлінеді.Кәсіпорынның басшысы,оның  орынбасары немесе бас бухгалтері түгендеуді ұйымдастырады және оның жүргізілуіне басшылық жасайды.Басшының бұйрығымен тағайындалған  өкілетті адамдардан  тұратын комиссия  түгендеу жүргізу жөніндегі жұмысты жүзеге асырады.Тауарлы-материалдық құндылықтардың  нақты қолда барын  тексеруді бастағанға дейін түгендеу комиссиясы:

1)тауарлы-материалдық   құндылықтар сақталатын қосалқы  үй-жайларды,жертөлелерді және жеке  кіріп-шығатын жері бар басқа да орындарды пломбалауға;

2)барлық салмақ өлшеу  құралдарның дұрыстығын және  оларды таңбалау мерзімерін сақтауды  тексеруге;

3)түгендеу сәтінде кіріс  және шығыс құжаттарының инвентарлық   тізімінің немесе тауарлы-материалдық   құндылықтардың қозғалысы туралы  есептемелердің  соңғыларын алуға  ;

4)түгендеу басталған кезде  барлық кіріс және шығыс құжаттарының  бухгалтерияға тапсырылғандығын,келіп  түскен барлық тауарлы материалдық  құндылықтар кіріске алынғандығы,ал  шығарылғандары  шығысқа есептен  шығарылғандығын растайтын  қолхатты  материалдық жауапты тұлғадан  алуға міндетті.Тауарлы-материалдық  құндылықтардың артықшылығы мен  кемшілігінің құнын бағалаумен  бірге есептік тіркелімдері келтіріледі.Тауарлы-материалдық  құндылықтарды сақтау кезіндегі барлық кемшіліктер мен артықшылықтар бойынша материалды жауапты адамның жазбаша түсініктемесі беріледі.Бұл түсініктемелер  түгендеу нәтижелері бойынша шешім қабылдаған кезде  мұқият тексеріледі.Жұмысты түгендеу комиссиясының отырысы хаттамамен рәсімделеді, онда қойма шаруашылығының жағдайын инвентарлық тексеру нәтижесі және  тауарлы-материалдық қорлардың сақталуын қамтамасыз ету жағдайы көрсетіледі.Тауарлы-материалдық құндылықтардың  бүлінуі себептері,пайдаланылмайтын және жарамсыздарының қалыптасуының себептері  келтіріледі,оған кінәлі адамдар көрсетіледі,сондай-ақ қорытынды жасалып,анықталған кемшіліктерді жою жөніндегі ұсыныстар жасалады.

 

 

 

 

 

 

ІІІ-Бөлім-Тауарлы  материалдық  қорларды рәсімдеу

 

3.1.     Кәсіпорының қоймасынан тауарлы – материалдық қордың шығуын құжаттық  рәсімдеу 

 

Кәсіпорын қоймасынан материалдар  өнімді әзірлеуге  және басқа да шаруашылық қажеттілігі үшін цехтарға, сондай – ақ сыртқа өңдеуге немесе артығынкезде пайдалынады. Тауарлы – матералды қорларды цехтан цехқа берілсе, онда оны өндірістің ішіндегі қозғалысы деп санайды, ал егер де орталық қоймадан цех қоймасына берілсе, онда ол өндіріс шығыны ретінде танылады.

Материалдардың шығысы мынадай  құжаттар бойынша рәсімделеді:

Лимиттік – жинақтама  картасы; материалдарды айырбастауға арналған талап –актісі; материалдарды  босатуға арналған талап накладнойы, накладной.

Жабдықтаушылар тауарларды босатқан кезде әрбір жіберілген бөлігіне 3 данада накладной жазады. Онда сенімхаттың нөмірі, күні көрсетіледі. 1- ші данасы тауарларды алушыда, ал екіншісі жіберушінің өзінде қалады, үшіншісі бухгалтерияға беріледі.Тауарларды босатып біткен соң ең соңғы партиясы құжаттарымен бірге сеніхатын да бухгалтерияға тапсырады.Материалдардың өндірістегі жұмсалуына алдын ала бақылау кезінде материалдарды өндіріске босату әзірленген лимиттер бойынша жүзеге асырылады.

Есепті айға материалдар  шығысының лимиті материалдардың жекелеген  түрлері бойынша белгіленген  шығыс  нормасын орындалған жұмыстардың  жоспарлы көлеміне көбейту жолымен  анықталады.Бұл орайда лимиттік-шектеу картасы толтырылады. Материалдарды  шектен тыс босату немесе материалдардың бір түрін басқасына алмастыру  жеке құжатпен,яғни жүкқұжатпен рәсімделеді.Материалдардың  өндірісте  пайдаланылуын одан әрі  бақылау үшін мынадай әдістер қолданылады:

1)нормадан ауытқуды рәсімдеу  құжаты;

2)топтамалар бойынша қаптау  есебі;

3)инвентарлық әдіс;

Лимиттік  - жинақтама картасы- өнімді дайындауда үздіксіз пайдалынатын құндылықтарды бостау, сондай – ақ өндіріс қажеттілігіне керек құндылықтарды босатудың белгіленген лимиттерін сақтауға, ағымдағы және қоймадағы материалдық қорларды бақылауға және олрады есептен шығаруға негіз бола алатын құжат.

Лимиттік жинақмата карталары  жабдықтау бөлімі немесе жоспарлау  бөлімі материалдардың бір түріне 2 дана етіп дайындалады. Бір данасы ай басталғанша цехқа қорды пайдаланушыға, 2-ші қоймаға немесе цехтың қоймасына  беріледі. Өндіріске қорлар қоймалардың, цех өкілдерінің лимиттік – жинақтама  картасы ұсынған кезде ғана босатылады. Қоймашы екі данаға да бостаылған қордың күні мен мөлшерін жазған соң, лимитте қалған қалдығы шығарылды.

Қоймашының лимиттік –  жинақтама картасын цех өкілі, ол цехтың лимиттік – жинақтама картасына  қоймашы қол қояды. Цех өнім қорларды алу кезінде тікелей материалдар  есебінің картотекасына қол қояды, ал қоймашы лимиттік – жинақтама  картаға қол қояды.

Материалдарды айырбастауға арналған талап – актісі.Бұл құжат қорлардың белгіленген  лимиттен артық босатылуын немесе олардың ауыстырылуын есепке алу үшін қолданылады, сондай –ақ қоймадан қорларды шығаруға негіз болып табылады. Ол екі дана етіп дайындалады: біріншісі алушыға, ал екінщісі – қоймаға. Қоймашы актінің екі данасына да босатылған қорлардың күні мен мөлшерін белгілеп, содан соң қалдығын шығарады. Алушының актісіне қойма меңгерушісі, ал қойма актісіне – алушының өкілі қол қояды.

Жинақтау ведомосы бухгалтерия  мен қойма есебінің деректерін салыстыру  үшін пайдаланылады.Қойма есебі  материалдардың талдамалы есебі  карточкаларында және қалдықтар  кітабында жүргізіледі.Қалдықтар  туралы деректер сәйкес келу керек,өйткені  қоймадағы жазулар бір ғана құжаттардың  негізінде жүргізілген.

Материалдарды босатуға арналған талап накладнойы. Босалқыларды субъектінің өз ішіндегі қозғалысына және олардың кәсіпорынның аумағынан тыс жердегі шаруашылықтарына, сондай – ақ басқа мекемелерге босатуды есепке алғанда пайдалынады.

Ол екі дана дайындалады. Материалдарды өз кәсіпорынының шаруашылықтарына босатқанда данасын алушыға, екіншісін – қоймаға, кейінірек бухгалтерияға өткізіледі. Бір данасы қоймаға, ал екіншісі цехқа құндылықтарды кіріске алуға негіз бола алады.

Кәсіпорынның аумағынан  тыс жерде орналасқан өз шаруашылықтарына немесе басқа мекемелерге материалдық құндылықтарды босатқан кезде талап – накладной келісімдердің, нарядтардың және басқа тиісті құжаттардың негізінде дайындалады. Бірінші данасы қоймаға материалды қоймаға босатуға негіз болады, ал екіншісі материалды қабылдап алушыға беріледі. Материалды босатқан кезде өзі алып кететін жағдай туса, алушы қол қойған талап-накладнойды, сондай-ақ егер қорлар кейін төленетін болып босатылып жатса, қоймашы есеп айырысу төлемдік құжаттарын толтыруға бухгалтерияға жібереді.

 

 

     3.2.Тауарлы –материалдық қорлар есебін жетілдіру жолдары 

 

Біріншіден ТМҚ есебін  жетілдіру мен қарастыруым бойынша бухгалтериялық есепті жүргізуде қолданылатын бағдарламаларды көрсетемін. Яғни, бухгалтерлік жұмысты жеңілдету, тездету және шығын аз келтіріп қызмет жүргізуді таңдаймын. Қазір мен ПК Компьютерленген бухгалтерия «Алтын» бағдарламасында, жабдықтаушылар мен жұмыс  жасау және тауарлы – материалдық қорларды қоймаға қабылдау жөнінде айтып кетемін.

Негізгі жұмыс «Қойма»  есебінде жүргізіледі, «Алтын» бағдарламасында  аналитика қандай да болмасын балансттық шотта бес баспалдақты болады. «Қойма» есебінде келесі функциялар жүзеге асады:

-өндірілген цех өнімдері, материалдар, тауарлар, дайын өнімдер қоймаға түскенде бірінші ретті құжаттар өңделеді, жабдықтаушылардан қабылданған қызметтер құжаттамасы өңделеді,олар шығыс қа апарылады, ал ҚҚС олар бойынша есепке алынады;

-Тауарлы- материалдық қорларды ішкі қозғалысына накладной мөрмен рәсімделеді, мысалға өндіріске немесе сату нүктесіне;

-Материалдарды есептен шығару бойынша накладной мөрі және рәсімделуі;

-Шығу құжаттарды құру: қалдық есеп кітабы, материал қозғалысы бойынша айналым ведомосі, шығыс және кіріс ведомостарі, инвентарлық ведомостер;

-Автоматты  түрде ҚҚС-ң электронды салық есебі ақпараты құрылып, НК МФ програмасына аударылады.  

Сонда автоматты  түрде бухгалтерлік корреспонденция құрылып, «Балансқа» аударылады. Карточка қалдықты жыл басына көрсетеді және тауарлы – иатериалдық қорлардың  әрбір қозғалыс ерекшелігін көрсетеді.

·        Жинақтаушы мінездегі карточка..

Меню → Документы →  «Материалдарды қабылдау» мұнда  қоймадағы материалдар кірісі өңделеді. Бұл үшін кіріс құжатының келесі мәліметтері енгізіледі: нөмірі, күші, кіріс сомасының жиынтығын және корреспонденттік баланс шотын. Бұл кезде жабдықтаушы аты сұралады, бұған терезеде пайда болған жабдықтаушылар тізімінен керек атты таңдаймыз.

Егер біз тауарды бірінші  рет алып тұрсақ, оған карточка ашылу  тиіс. (Вставка → таза орынға атын жазу) және содан кейін оның аты жабдықтаушылар тізімінде болады. «Номенклатура» справочнигін қолданып, тауар атын таңдаймыз, тауар көлемін көрсетеміз, бұл тауар есептелетін және қойма нөмірі көрсетілетін баланстық шотты көрсетеміз.   

Бағдарламада тауарлы  –материалды қорлар есебі мен есепті шығару тәсілдері: Фифо,орташа өлшенген құнын анықтау,шығындарды ерекше  теңестіру немесе спецификалық теңестіру болып табылады. Бір накладной бойынша қабылданған тауарлар қоймада бөлек-бөлек қабылдануы мүмкін. Құжатты өңдегенде салық сомасы қосымша құнда ерекшеленеді, ол кіріс- счет фактура реестріне түседі.

Керек мәліметті енгізе отырып, біз автокөлік кәсіпорны бойынша  ақпарат аламыз.(журнал-ордерде 3310 шот), ал 8040 шотта 10000 теңге сомасына келесі шот шығыны көбейеді «көліктік шығын» және жаңа жол пайда болады 307.00

Салық есебіне керекті  счет-фактура реестрі электронды түрде құрылады, НК МФ программасында формат бойынша. Жабдықтаушы карточкасында  оның РНН және ҚҚС есеп қойылым  куәлігінің нөмірі болады. Олар 307.00 формасына түседі.

Тәжірибелік жұмыс барыснда бағдарламаны пайдалану тиімділігіне, сервистік мүмкінділіктеріне көз жеткіземіз. Бұл бағдарлама бухгалтерге өз жұмысын әрә тез әрі сапалы түрде жүргізуге көмектеседі.

Ендігі, бухгалтердің жұмысын  жеңілдететін программаларға 1С: «Бухгалтерия и оклад» бағдарламасы жайлы жазып  өтемін.

«Сату және қойма» бағдарламасында  біріктірілген тауарлар, ол туралы ақпараттар «Номенклатура» справочнигінде болады. Біріктірілгендердің тізімі, комплемент тұратын құрамы, қоластындағы справочникке «Комплемент құрамы» енгізіледі, онда «баға коэффициентіне» коэффициент енгізіледі.баға коэффициентін қолмен енгізуге болады немесе біріктірілгендердің бағасына сәйкесті қойылуы мүмкін. Біріктіру операциялары «Тауарлы – материалдық қорлардлың комплектациясы» құжатымен рәсімделеді,онда комплект атын таңдау және көлемін көрсетуден кейін кестелік бөлімін автоматты түрде толтыруға болады, соған байланысты комплемент құрамын оперативті құжат әзірлеу кезінде өзгертуге болады. Құжатты тіркегеннен кейін біріктірілгендер белгіленген қоймадан өзіндік құн бойынша шығарылып тасталады.

Ақпарат анализі «Сату  және қойма» көптеген  әртүрлі есеп берулерден тұрады, олар икемді құрылымдарға және мәліметті топтауға мүмкіндік береді. Сату – шаруашылық іс-әрекет нәтижелеріне анализ жасау үшін, сонымен қатар келешектегі операцияларды жоспарлау мен бақылау үшін аналитикалық есеп берудің кең спектрі қолданылады. Меню → отчеты → аналитикалық.