Тауарлы материалдық босалқылар

Жабдықтаушылар мен сатып  алушылардың тауарлар бойынша жинақталған ақпарат алу үшін (клиенттер бойынша есеп  беру) қолданылады. Ал сатып алушылардың проект жөніндегі өтініш бойынша ақпараттарды жабдықтаушыларға заказдар бойынша тауарлы материалдық қорлардың түсуі мен кетуін «Проект бойынша есеп беруде» топтастыруға болады.

«Сату динамикасы» анализ жасауға белгілі бір мерзімдегі таңдалған түрлі тауарлардың сату динамикасын есеп беру көмегімен жасауға болады.

«Айналым құралдардың  динамикасы» есеп беруі компанияның  активі мен пассивінің құрылымын  алуға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар олардың  өзгеру тенденцияларын көруге болады. Ал «Сату анализі» бойынша сату іс - әрекетінің пайдалылығын бағалауға болады. Егер тауарлар жақсы сатылған жабдықтаушыны анықтау керек болса, онда топтастыру тәртібін қою керек «Жабдықтаушы  - «Номенклатура», ал егерде жабдықтаушының тауарын алудан түскен максималды табысты анықтау керек болса, онда «Номенклатура» - «Жабдықтаушы» топтастырылып қою керек.

Материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу бойынша типтік құжаттар әзірленген.«Үлгі жоспар» справичнигі бухгалтерлік операцияларды шаруашылық іс - әрекет бойыншаь дұрыс қолдану үшін қолданылады. Бағдарлама, сонымен қатар, әрбір құжат құрылған бухгалтерлік проводкалар жөнінде мәлімет алуға мүмкіндік береді. Ал байланыстары белгілі мерзімдегі  шаруашылық операциялар бойынша  файлға апаруға болады. Сонымен қатар кассалық құжаттар ақпаратын, сату және сатып алу кітаптарындағы жазуларды жинақтап файлға апаруға болады. Осылайша, топтастырылған файлдар «1С: Бухгалтерия» бағдарламасына апарылады.

Сонымен, екі бағдарламаны қарастырып өттім. Екі бағдарламада да өз ерекшеліктері мен кемшіліктері болады. Әрбір ұйым өз қызметіне  байланысты, өзінеқажет, тиімді деген  бағдарламаны қолданады. Мысалға, «1С: бухгалтерия» бағдарламасы аз мөлшердегі қызметкерлер, қатысушылар саны аз болған кәсіпорындарда көбінесе қолданылады. Мысалға, Қарағанды Экономикалық университеті бағдарламасы Лука про бағдарламасы қолданылады. Себебі ол бағдарлама іс - әрекетті бухгалтерияда жасауға  ыңғайлы. Әр кәсіпорын өзіне ұнайтын  барлық жағынан жақсы бағдарламаны таңдап, соған сәйкес жұмыс атқарады.

Қазақстандық стандарт бухгалтерлік есеп жүргізудің бірдей принциптері  мен әдістеріне негізделген өтпелі кезең экономикасына бейімделген  болып саналады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Тауарлы – материалдық  қорлар есебін ұйымдастыру сұрақтарын қарастыру нәтижесінде мынадай  қорытындылар жасауға болады. Тауарлы  – материалдық қорлар қалдығын есептеу  әдісін дұрыс таңдау мен сатылған тауарлы – материалдық қорларының құнын дұрыс анықтау маңызды  болып табылады. «Тауарлы – материалдық  қорлар» бухгалтерлік есеп стандартына  келесі төрт әдістерін ұсынады: Ерекше ұқсастыру, Орта құн есептеу, Фифо әдісі  және Лифо әдісі.ХҚЕС сәйкес қор бағалау  кем дегенде екі көлемде өзіндік  құн немесе мүмкіндік сату бағасы бойынша жүзеге асады. Қордың өзіндік  құн орташа өлшенген құн бойынша  немесе Фифо, әдісі бойынша анықталады.  

 Ал біздің есеп саясатында  Фифо әдісі қолданылады. Тауарлы  – материалдық қорларды бағалау  дұрыс әдісін таңдау кәсіпорынның  таза табысын да, тұтас табысында,  қаржылық жағдайында да мәнді  әсер етеді. 

 Тауарлы – материалдық  қорлар сипаттауға алғашқы есеп  құжаттары негізіне кіріс және  шығыс, ал толтыру әдісі бойынша  есептеу техниксының көмегімен  және қолмен толтыру болып  бөлінеді. Толтырған құжаттар мен  олардың құжат айналымы данасының  санын субъектінің өзі субъектінің  сипатына, өндірісті ұйымдастыру  ерекшеліктеріне, материалдық, техникалық  жабдықталуына және есепті ұйымдастыру  жүйесіне байланысты бекітіледі.   

 Тауарлы – материалдық  қорлардың қоймаларға түсуін  әлде босатылуын ұйымда тағайындалған  құжаттар толтыру арқылы рәсімделеді.   

 Бастапқы құжаттар  санын азайту үшін түскен материалдардың  қорды құжатсыз толтыруға рұқсат  беріледі.Жабдықтаушылардан алынған  қажетті құжаттарда алшақтық  болмаған кезде, кіріс ордерінің негізгі реквизиттері мен арнайы штампы қойылып толтырылады. Ұйымды тауарлы – материалдық қорлармен прогрессивті жабдықтау үлгілерінің бірі – жабдықтаушылардың қоймасынан автокөлік пен орталықтандырылған жеткізіп беру, ол кезде тауарлық – көлік накладнойы 4 данада түзіледі:

1.сатып – алушыға  - кіріс ордері орнына материалды қабылдау үшін;

2.жабдықтаушыларға құндылықтарды  есептен шығару үшін;

3.автокөлік жүргізушілеріне  еңбек ақы есептеу үшін;

4.төлемді жүзеге асыру  үшін банке ұсыну. 

 Егер жабдықтаушылардан  келіп тауарлы –мсатериалдық  құндылықтарды сандық және сапалық  айырмашылығы болса немесе материалдардың  көлік құжатынсыз  келіп, түссе, қабылдау комиссиясы «Материалды қабылдау Актіні» 2 данада жазады. 

1-ші данасы бухгалтерияға,  ал 2-шісі маркетингтік бөлімге  тапсырылады. 

 Материалдардың қоймадан  жән еқойма цехынан босатылуын  құжаттау тәртібі олардың босатылуын  құжаттау тәртібі олардың босатылу  бағытына байланысты. Материалдар  шығынына дұрыс бақылауды іске  асыру үшін материалды талап  етуге құқы бар тұлғалардың  тізімі мен қолтаңбасының үлгісі әрбір қоймада бекітілуі тиіс. Бұл тізім бухгалтермен келісілген болуы тиіс. Өнім өндіруде жүйелі түрде қолданылған қорларды өндіріске босату кезіңде «Шектеулі алу» карталарын пайдалынған жөн. Шектеулі  карта өндірістік бөлімде толтырылады және маркетинг бөлімімен визаланады. Оның жоғарғы бөлімінде сол цехқа берілген материалдардың номенклатуралық нөмірлері мен  айлық шек көрсетіледі. 

 Шектеулі – алу  картасы екі данадан тұрады: бір  данасы ай басында цехқа беріледі, екіншісі қоймада қалдырылады.  Шектеулі  - алу карталарын пайдалану, біріншіден материалдарды босату үшін толтырылған құжаттар санын қысқартады, екіншіден шек шеңберінде босатылған материалдарға бақылауды күшейтеді. 

 Шекте көрсетілген  материалдарды алуы кезінде «Материалдарды  ауыстыру акт» талабы толтырылады,  ал талап бойынша алынған сан  шектеулі – алу картаға жазылады. «Материалдарды ауыстыру талап  акті» нормаларға біріктіріледі.Материалдық  қорлар  цехтар мен  күн сайын пайдалынбайтын болса, мұндай материалдарды босату үшін бір реттік «Талап» толтырылады. 

 Материалдардың қоймалардағы  қорлар есебін қойма меңгерушісі  жүргізуге міндетті. Бұл есеп  қоймасындағы материалдар туралы  сандық ақпарат қалыптастыру  үшін ұйымдасытруды жән есол  материалдардың номенклатуралық  нөмірлері бойынша түскенін, шыққанын  және қалдығын анықтайды.Материалдардың  түсуі мен есептен шығуына  толтырылған алғашқы құжаттар  негізінде қойма меңгерушісі  немесе қоймашылар жедел бухгалтерлік  шынайлылығы «Қойма есебінің  каточкаларында» жүргізіледі. 

 Бухгалтерия материалдарының  әрбір нменклатуралық нөмірлеріне  карточканы «құжаттарды тапсыру  - өткізу реестрінде» ашады да, олады қол қойғызып, қойма меңгерушісіне  береді. Материалды – жауапты  тұлға қойма есебінің карточкаларына  жазуды күн сайын кіріс және  шығыс құжаттары негізінде түсіреді  де , әрбір жазудан соң жаңа  қалдық шығарылып отырады. Материалды  жауапты тұлғалар кезең сайын  кіріс жән ешығыс құжаттарының  реестірін жасап, оларды субъект  бухгалтериясына береді. 

 Материалдардың синтетикалық  есебінің жинақ ведомосты негізінде  бухгалтерияда «Материалдардың  ақшалай түрдегі қозғалыс ведомосты»  жасалады. Егер берілген субъектіде  қалдық әдісі қолданбаса, жинақ  ведомосының орнына мәліметтерді  материалды –жауапты тұлға есеп  беруінен алады. Материалдардың  қозғалыс ведомосында есеп кезеңнің  басы мен аяғына қалдықтарды  көрсету, қойма немесе материалдарды  – жауапты тұлғалар бойынша  материалдардық қорлардың қозғалысын  көрсету қарастырылған. Сондай  – ақ онда көлікті– дайындау шығындарының орташа процентін есептейді.

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:  

 

1. Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңы

2. Ә.Әбдіманапов «Бухгалтерлік және қаржылық есеп  принциптері».

Оқулық.- Алматы 2006

3. Қ.К.Кеулімжаев, Н.А.Құдайбергенов. «Бухгалтерлік есеп теориясы мен негіздері». Оқулық.- Алматы: Экономика, 2006.

4. Мырзалиев Б.С., Әбдішүкіров Р.С. «Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру». Оқу құралы, Алматы. 2006.

5. В.Радостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин, В.В.Родостовец, О.И.Шмидт, «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы, 2003

6. Әбдіманапов Ә.«Бухгалтерлік мамандық және этикалық жауапкершілік» 2001жыл №3

7.Назарова «Бухгалтерлік есептегі шаруашылық».Оқу құралы.Алматы,2007жыл

8. Рахимбекова« Қаржылық есеп», Алматы-Экономика 2005жыл

9. Ә.Әжібаева,З.Н.Байболтаева ,Ж.Ғ.Жұмағалиева «Бухгалтерлік есеп »2001ж Алматы

10. Дүйсенов Ә.«Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау».Алматы,

Экономика 2001жыл

11. Ерназарова А.Қ.«Бухгалтерлік есеп »Алматы 2007 жыл