Батыс және Шығыстағы Ұлы географиялық ашылулар

Бальнеология - (бұл лат. Тілінен аударғанда balneum – шомылу), деген мағынаны береді, медицина ғылымының бөлімі шипалы сулардың физико-химиялық қасиеті мен оны емдік-профилактикалық мақсатта қолдану тәсілдері мен дәрігерлік көрсеткіштің ішкі және сыртқы оң мен кері әсерін көрсетеді

Балнеологияның құрамына балнетерапия балнеотехника балнеография (курорттардың жазба нұсқасынан) тұрады. Балнеология басқа да пәндер мен тығыз байланыста олар: физиотерапия, гидрогиология, метеорология, физика, химия, биология, физиология, клиникалық медицина және архитектура т.б. [9].  

Балнео емханалар: Егу жұмыстарын өткізуге арналған дәрігерлік орындардың бірі (мұрынды булауға іш құрылысын қалпына келтіру үшін) және т.б қолданылады, мұның басты қаруы шипалы су болып табылады. Өзіндік біріккен курорттық балнео емхана шомылу ғимаратында орналасқаны мен санаторий құрамындағы балнео емдік бөлімшелер жұмыс істеп тұр. Балнео емхананы қаражаттары толығымен талаптарына сай келетін аймаққа орналастырады.

Балнетехника: саласы техника мен балнеология және табиғи балнеологиялық ресурстарды қорғау мен айналысады, (шипалы сулар мен емдік батпақтар) одан басқа топырақтың ластануына жол бермейді. Балнеологияның негізгі тапсырмаларына кіретіндер: технологиялық рационалды кестенің жобасы шипалы судың шығу тегінің эксплуатациясы мен емдік батпақтың; каптажды жөндеп салу шипалы суды жоғарыға шығаратын сыртқы құбыр жүйесін тұтынушыларға тасымалдау үшін жөнделген шипалы су қалдығын тастап шомылу ғимараттарының ішкі құбырын емдік жұмыстарын өткізу мақсатында балнеологиялық жабдықтар мен шипалы суды сақтауға резервуарларды орнату қыздырылуын қадағалау емдік батпақтарды жоюға батпақ емханасында регенерациондық бассейндерді орнықтыру.

Минералды сулардың әр бір типі ағзаға  негізгі жағдайда талқыланған былайша айтқанда химиялық қоспалары бар иісті су болуы мүмкін. Ішкі ағза мен сыртқы денеге қолдану барысында ең негізгі рөлді мынадай факторлар атқарады ішке қолданатын оның түсі судың иісі және де науқастың қандай жағдайда балнетерапиялық емді қабылдауы маңызды болып келеді. 

Минералды сулар деп  мыналарды атайды: Құрамында жоғары дәрежелі қоспалардан құралған әр түрлі  минералды компоненттері немесе бір физикалық иісті қасиеті  мен (радиоактивтердің қысымы жоғары) осы сулардың арқасында адам ағзасына емдік шипасы қонатын су болып табылады. Әлемге танымал болған минералды сулар классификациясының құрамында иондық қоспалардың болуы үлкен рөл ойнауда.

Сыртқа қолдану барысында  теріге химиялық әсер етудің арқасында  функционалдық хал ахуалы өзгеріп оның рецеторлері және терідегі қысымның  пайда болуынан әр түрлә дәрі-дәрмек методикасы салдарынан оның температурасы өзгереді. [7].

ТМД аймағындағы балнеологиялық курорттардың көмірқышқыл сулары мен  кіретіндер: Арзни (Армения,) Дарасан (Кисловодск) Шиванда (Шмаковка), Ямаровка (Ресей). Суына көмір – қышқыл қосылған курорттар: Арчман (Туркменістан) Горячий ключ (Ейск), ключи (Пятигорск), Сочи – Мацеста Сергиевтік минералды сулар Усть-Качка (Ресей), Чимион (Өзбекстан) т.б.

Радондық суы бар курорттар: Белокуриха Пятигорск (Ресей) Цхалтубо (Гүлстан), Хмельник (Украина).

Ең әйгілі ішуге жарамды  суы бар курорттар: Сарыағаш (Қазақстан), Ессентуки (Ресей), Железноводск КАшин (Ресей), Пятигорск (Ресей),   Боржоми (Гүлстан), Саирме (Гүлстан), Джермук (Армения), Моршин (Украина).т.б.       

Бальнеотерапия –  (лат. тілінен balneum – шомылу және терапия), минералды сулар мен сыртқы жағынан емделу табиғи және жасанды жолмен дайындалатын минералды сулар тәжірибие мен әр түрлі ауруларды емдеуге және дәрігерлік толық тексерулерден өту үшін қолданылады. Балнеотерапияға тағы ішуге өт жолдары мен мұрынды булауға пайдаланады. Кей жағдайларда кейбір авторлар балнетерапияға қажеті жоқ батпақ пен емдеу теңіздегі шомылуды, лимон қышқылында шомылуды тұзды өзендерді кіргізіп жатады бұл дұрыс емес.

Балнеологияның одан ары шарықтай түсуінде ең маңызды рөл ойнайтындар  Ресей және Батыс елдеріндегі  ғылыми қоғамдық курортологтар, балнеологтар, физиотерапевтер: және Ресей қоғамындағы  физиотерапевтер курортологтар, Халықаралық курортология мен климаология федерациясы, (Швеция), Халықаралық қоғамындағы гидрология және климатология медицинасы, (Париж), Медицина гидрологиясының американдық қоғамы (Вашингтон), Халықаралық физикалық медицина ассоцациясы, (Лондон), Поляктардың бальнео-климаологиялық қоғамы (Познань), Болгарлардың физиотерапевтер қоғамы (Пловдив), Яна Пуркине атындағы чехословактық дәрігерлер қоғамы (Прага), физиотерапевтер секциясы.

Батпақ пен  емделу – емдік мақсатта қолданылатын батпақтың әр түрлі шығу тегі мен құрамына қарай илолық шым тезектік тікенек тектес және т.б пайдалана аламыз. Емдік батпақтар май тәріздес және тест түріндегі консистенциядан құралады. Ол жылуды көп уақыт сақтау мен қатар ағзаға тасымалдай алады. Бұл жәйт жылулық және емдік егу жұмыстарына жоғары температурада ал судың барысына келетін болсақ мұндай күшті ағза мүлдем көтере алмайды.» [5].

Батпақ пен емделу тамырлардың сырқаттанып ауруы  мен жүйке жүйесінде және жарақаттың шығу тегінен онан соң гинекологиялық аурулардың қатарынан көрінуде. Қазіргі заманғы методтар мен технологиялардың арқасында батпақ пен емделу жоғары деңгейдегі медициналық нәтижелерге жетуге және осы курорттардың әйгілі болуына құлшыныс береді.

Ең әйгілі деген батпақтық  курорттардың қатарына  кіретіндер: Бердянск, (Евпатория), Одестік лимандар, Сақтар, Көне Русь, Мулянды, Жаңақорған, Щучинск, (Қазақстан) және т.б.  Өсімдіктер әлемі – табиғаттың әсем бір құбылысы және өзіндік ем қабылдау орны болып табылады. Ормандар мен шабындықтарда демалу кезінде керемет әсер алып құлпыруға болады. [15].

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Бұл қортынды шараның  басты мақсаты – осы сияқты саяхаттарды әзірлеп  және өткізудің  тәжірибесін жинақтау алдағы уақытта  жою үшін кемшіліктерін анықтау.

Жорықтан кейін ең жақсысы бір жұма тынығып, күнделікті жорық жағдайынан, қалыпты күнделікті арнаға келу. Үй жағдайындағы белсенді тынығу күшті тез қалпына келтіріп, іштей және сырттай босаңсытады.

Үйдегі белсенді тынығудан  кейін бұл саяхатта талдау жасап  соңғы нүктесін қою үшін қайтадан жиналады.

Қойылған мақсатты орындаудағы жорықтың мазмұндылығына, жорықтың күрделілік дәрежесіне баға беріледі.

Жорық әзірлену оны өткізу уақытында қатысушылар әрекетінің жағымды теріс кезеңдері қорытындыланады.

Егер маршрут алғашқы  жүріп өткен табылса, онда маршрутты  өтудің тактикалық-техникалық мүмкіндіктері жөнінде оған құжат құру керек болып табылады.

Толық мәтінді есепті жекеленген туристердің күнделік жазбаларын пайдалана отырып жорықтағы жағдайды жақсы меңгерген бірнеше адам қосылып құрастырды.

Жорықты көрнекті насихаттауға көбіне маршрутқа тән фотоматериалдар басты роль атқаратынын ұмытуға болмайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Алиева.Ж.Н. Туризмология негіздері Алматы, 2004 жыл Қазақ университеті.
2. Алия Ж.Н. Экологический туризм. – Алматы, 2002.
3. Менеджмент туризма: Экономика туризма. – М. Финансы и статистика; 2001.
4. Энциклопедия туриста. – М.,1993.
5. Ердавлетов С.Р. География туризма: история, теория, методы, практика. – Алматы, 2000 жыл.
6. Рекреациялық географияның теориялық негізі / редакциялық коллегия  И.П.Герасимов, пен В.С.Преображенский – М.:Ғылым, 1975. – 221б.
7. Танымал медициналық энциклопедия /  ред. Бакулева А.Н., Петрова Ф.Н. – М.: Кеңестік энциклопедия, 1965.-1039б.
8. Ердаулетов С.Р. Туризм географиясы: тарихы теориясы қолдану әдісі практикасы – А.: «Атамура»,2000.- 336б
9. Курортология және курортлтерапия справочнигі редакторы проф Данилов Ю.Е. проф Царфис П.Г. – М.: «Медицина», 1973 – 647б 
10. 8 Курорттық рекреациялық шаруашылық (аудандық аспектілері) Гидбут А.В., Мезенцев А.Г.  – М.: Наука, 1991.- 91с.