Банктік пайыз

 

Кесте 6 – Банктің капиталының құрамы

 

Атауы	01.01.2010	01.01.2009	Өсу темпі
С1 - 1 деңгейлі капитал	6698792	5889117	113,75%
Жарғылық капитал	1022185	1022185	100,00%
С2 - 2 деңгейлі капитал	1695820	1725695	98,27%
Субординирленген  қарыз	0	0	0
С-3 - 3 деңгейлі капитал	8394612	7614812	110,24%
И - Инвестициялық  капитал	6550102	2008325	326,15%
Барлығы есепті меншікті капитал ЕМК= С1+С2+С3-И	10239122	13221299	77,44%

 

2010 жылдың басына  банктің барлық есепті меншікт  капиталы 10239122 мың теңгені құрады, ол алдыңғы жылмен салыстырғанда 22,56 % пайызға кеміді, яғни 13221299 мың теңгеге тең келді. 1 деңгейлі капитал 2009 жылдың басында 5889117 мың теңгеге тең болды, ағымдағы жылдың 1 қаңтарында 13,75 % артып, 6698792 мың теңгеге тең болды. 2 деңгейлі капитал 2010 жылы 1695820 мың теңге сомасы шегінде тоқтады, бұл базистік жылмен салыстырғанда 1,73 % кем. 2010 жылдың бірінші қаңтарында 3 деңгейлі капитал 8394612 мың теңгеге сәйкес келді, ал бұл сома былтырғы жылы 7614812 мың теңгені құраған еді. Бір жыл ішінде еселеп өскен инвестициялық капитал 2009-2010 жылдары сәйкесінше 2008325 мың тегені және 6550102 мың теңгені құрады.

Банктің қаржылық жоғалту тәуекелдігін бағалау үшін келесідей талдау жасалуы керек. Ол негізінен ссудалық портфельді зерттеуге  бағытталады. Ссудалық портфель – бұл банктердің берген несиелерінің жиынтығы және ол талданып отырған банк бойынша төмендегі 7-кестеде сипатталады.

 

Кесте 7 – 01.01.09-01.01.10 мерзімі аралығында тәуекел топтары бойынша ссудалардың сыныпталуы

 

Ссудалық портфель құрамы	01.01.2009		01.01.2010		Өзгеріс
	Сома, мың теңге	Үлес, %	Сома, мың теңге	Үлес, %	Сома, мың теңге	Пайызы, %
Барлығы ссудалық портфель	17 354 400	100,00	17 172 517	100,00	-181 883	-1,05
Стандартты	13 021 421	75,03	9 878 393	57,52	-3 143 028	-24,14
Күмәнді	4 085 956	23,54	4 473 038	26,05	387 082	9,47
1 категориялы  күмәнді	1 666 334	9,60	567 642	3,31	-1 098 692	-65,93
2 категориялы  күмәнді	1 089 495	6,28	1 198 140	6,98	108 645	9,97
3 категориялы  күмәнді	497 270	2,87	2 025 445	11,79	1 528 175	307,31
4 категориялы  күмәнді	329 165	1,90	159 343	0,93	-169 822	-51,59
5 категориялы  күмәнді	503 692	2,90	522 468	3,04	18 776	3,73
Үмітсіз	247 023	1,42	2 821 086	16,43	2 574 063	1042,00

 

«Эксим Банк « АҚ ссудалық портфелі 2009 жылдың бірінші қаңтарында 17354400 мың теңгені құрады. Оның ішінде стандартты ссудалардың көлемі 13021421 мың теңгені алады, ол барлық ссудалар көлемінің 75,3 % алады. Күмәнді ссудалар аталған жылы 4085956 мың теңгені құрады, оның үлесі 23,54 % тең. Ал үмітсіз қарыздар болса, барлық алынған қарыздар мөлшерінің 1,42 % алады, оның сомасы 247023 мың теңгеге тең. Аталған көрсеткіштерді 01.01.10 мерзімімен салыстыратын болсақ, олардың келесідей өзгерісін байқаймыз. Жалпы ссудалар портфелінің мөлшері 1,05 % немесе 181883 мың теңгеге кеміді. Стандарты қарыздардың да сомасы едеуір кеміді, 9878393 мың теңгені құрады. Ол осы жылдағы қарыздар порфелінің 57,52 % алды. Күмәнді ссудалар өзгерісі 9,47 % құрап, 4473038 мың теңгеге тең болды. оның алып жатқан орны 26,05 % сәйес келеді. Экономикалық хал-ахуалдың нашарлауына байланысты үмітсіз қарыздар көлемі еселеп өсті. Оның өзгеріс сомасы 2574063 теңге болды және қарыздар жиынының 16,43 % алды.

ҚҚА талаптарына  сай банк несие берер уақытта  міндетті түрде ссуда бойынша  болуы мүмкін жоғалтуларға резерв құрайды. Берілген резерв банкке қаржылық қызметінің тұрақты жағдайын қамтамасыз етеді және ссудалар бойынша жоғалтуларды есептен шығаруға байланысты кірістер көлемінің ауытқуын болдырмайды.

Банктің жеке және заңды тұлғаларға ұсынған несиелері  бойынша провизия мөлшері төмендегідей:

• стандартты қарыздар бойынша – 0 %;
• 1, 2, 3, 4, 5 категориялы күмәнді қарыздар бойынша – сәйкесінше 5 %, 10 %, 20 %, 25 % және 50 %.
• үмітсіз қарыздар бойынша – негізгі қарыздан 100 %

«Эксим Банк « АҚ провизиялар сомасы төмендегі8-кестеде берілген.

 

Кесте 8 – Ссудалық портфель бойынша қалыптасқан провизиялар

 

Ссудалық портфель құрамы	Про визия норма тиві	01.01.2009		01.01.2010		Өзгеріс
		Сома, мың теңге	Үлес, %	Сома, мың теңге	Үлес, %	Сома, мың теңге	Пайызы, %
Барлығы ссудалық портфель		872880,5	100,00	3675440,9	100,00	2802560,4	321,10
Стандартты	0	0,0	0,00	0,0	0,00	0,0	0,0
Күмәнді		625857,5	71,70	854354,9	23,24	228497,4	36,50
1 категориялы  күмәнді	5	83316,7	9,55	28382,1	0,77	-54934,6	-65,90
2 категориялы  күмәнді	10	108949,5	12,48	119814,0	3,26	10864,5	10,00
3 категориялы күмәнді	20	99454,0	11,39	405089,0	11,02	305635,0	307,30
4 категориялы  күмәнді	25	82291,3	9,43	39835,8	1,08	-42455,5	-51,60
5 категориялы  күмәнді	50	251846,0	28,85	261234,0	7,11	9388,0	3,70
Үмітсіз	100	247023,0	28,30	2821086,0	76,76	2574063,0	1042,00

 

2010 жылдың бірінші  қаңтарында берілген қарыздар  бойынша құрылған провизиялардың  сомасы 3675440,9 мың теңгені құрады. Бұл провизиялар алдындағы жылмен  салыстырғанда 2802560,4 мың теңге  немесе 321,10% артық. Оның ішінде  стандартты қарыздардың провизияларының үлесі 0 тең. Күмәнді қарыздар бойынша сақтық сомасы өткен жылы 625857,5 мың теңгені құрады, ол ағымдағы жылмен салыстырғанда 228497,4 мың теңгеге кем. 2009 жылдың бірінші қаңтарында үмітсіз қарыздар резервтері провизиялардың мөлшерінде 28,30 % үлесті алады, оның сомасы 247023,0 мың теңгеге тең. Ол алдыңғы жылмен салыстырғанда көп үлкен. Қаржылық дағдарыстың салдарынан пайда болған төлем қабілетсіздігі әсерінен 2010 жылдың басында осы провизиялар сомасы 2821086,0 мың теңгеге тең болды. Осының себебінен жалпы провизиялардың сомасы да өсіп отыр.

2.2  «Эксим Банк» АҚ пруденциалды  нормативтерін орындауы

 

Сөзбе-сөз аударғанда пруденциалдық ережелер – қаржылық операцияларды жүзеге асыру кезінде  тиімді іс-әрекеттің, қадағалаудың және сенімділіктің ережелері. Пруденциалдық  реттеудің жалпы мақсаттары болып  келесілер табылады:

• бір қаржылық мекеменің тұрақсыздығы төлемдердің жүйелі дағдарысының пайда болуына әкелген кездегі жағдайды алдын алу мақсатымен мемлекеттің қаржылық жүйесін қорғау;
• мекемелердің қаржылық сенімділігін өз бетімен бағалай алмайтын салымшыларды қорғау.

Пруденциалдық нормативтер қаржы нарығын және ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөніндегі Қазақстан Республикасының агенттігімен әзірленеді және барлық екінші деңгейлі банктер орындауға тиісті Ереже болып табылады.

Пруденциалдық нормативтерді сақталуын бақылау, сонымен қатар тұрақтылық  кепілдіктері туралы, салымшылардың қаржылық мүдделерін қорғау туралы, міндеттемелерді орындау ресурстары туралы ақпараттар беріп отыру азаматтардың банкіге деген сенім дәрежесін жоғарылатады. Ол өз кезегінде ақша қаражаттарының келуін тұрақты түрде қамтамасыз етеді. Талданып отырған банктің аталған ережелерді орындауы туралы мәліметтер төмендегі 9-кестеде беріледі.

 

Кесте 9 – 2009-2010 жж. аралығындағы «Эксим Банк « АҚ пруденциалдық нормативтерді орындауы

 

Атауы	01.01.2009	01.01.2010		Өзгеріс
1	2	3		5
Жарғылық капитал, мың теңге	1022185	1022185		0
Меншікті капиталдың жеткіліктілік коэффициенті(k1)	0,196	0,146		-0,05
Меншікті капиталдың жеткіліктілік коэффициенті(k2)	0,377	0,268		-0,109
Банкпен ерекше қатынаспен байланысты емес бір заемшыға келетін тәуекелдің барынша жоғары мөлшерінің коэффициенті (k3)	0,218	0,227		0,009
Банкпен ерекше қатынаспен байланысты бір заемшыға келетін тәуекелдің барынша жоғары мөлшерінің коэффициенті (k3`)	0,100	0,083		-0,017
Ағымдағы өтімділік  коэффициенті(k4)		1,505
Мерзімді өтімділік  коэффициенті(k4-1)	20,129	3,589		-16,54
Мерзімді өтімділік  коэффициенті(k4-2)	13,081	4,062		-9,019
Мерзімді өтімділік  коэффициенті(k4-3)	9,534	2,921		-6,613
Мерзімді валюталық  өтімділік коэффициенті k4-4:
«А»-дан төмен  емес тәуелсiз рейтингi бар елдердiң  шетел валюталары, және «Eypo» валютасы бойынша	21,020	21,444		0,424
Ресей рублі	10,527	9,461		-1,066
Мерзімді валюталық  өтімділік коэффициенті k4-5:
«А»-дан төмен  емес тәуелсiз рейтингi бар елдердiң  шетел валюталары, және «Eypo» валютасы бойынша	15,312	13,976		-1,336
Ресей рублі	23,967	11,639	-12,328
Мерзімді валюталық  өтімділік коэффициенті k4-6:
«А»-дан төмен  емес тәуелсiз рейтингi бар елдердiң  шетел валюталары, және «Eypo» валютасы бойынша	8,408	2,934	-5,474
Ресей рублі	26,402	10,19	-16,212
Банк инвестицияларының барынша жоғары мөлшерінің коэффициенті(k6)	0,118	0,106	-0,012
ҚР резидент еместер алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің барынша жоғары шегінің  коэффициенті (k7)	0,056	0,125	0,069
ҚР резидент еместер алдындағы міндеттемелерге  банк капиталдандыруының коэффициенті (k8)	0,109	0,146	0,037
ҚР резидент еместер алдындағы міндеттемелерге  банк капиталдандыруының коэффициенті (k9)	0,109	0,146	0,037
Валюталық позицияны  орындау  (Иә/Жоқ)	Иә	Иә	-
Пруденциалдық нормативтерді орындау (Иә/Жоқ)	Иә	Иә	-

 

«Эксим Банк»  АҚ Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттiгi Басқармасының 2005 жылғы 30 қыркүйектегi N 358 қаулысында көрсетілген Ереже талаптарды орындады. Пруденциялық нормативтер туралы Ережелердің бөлімдері бойынша толығырақ айта кететін болсақ, банктің жарғылық капиталы қаулыда көрсетілген ең аз мөлшерден асады.

k1 және k2 коэффициенттері  бойынша 2009 жылдың басында сәйкесінше 0,196 және 0,377 мәндеріне тоқтады, ал 2010 жылы олар 0,146 және 0,268 мәндерін қабылдады. Осы көрсеткіштерді салыстыра отырып, олардың k1 коэффициенті бойынша 0,05 және k2 коэффициенті бойынша 0,109 азайғанын көреміз.

Бұл меншікті капиталдың азаюымен шартталады. Бір қарыз алушыға  келетін тәуекелдің жоғары мөлшері  коэффиценті 2009-2010 жылдардың басында сәйкесінше 0,218 және 0,227 мәндеріне ие болды. Олардың өзгеріс мәні 0,009 тең.

Ағымдағы өтімділік  коэффиценттері келесідей болды: k4-1 коэффиценті 2009 жылдың басында 20,129 болды  және келесі жылы 16,54 азайып, 3,589 болды. k4-2 коэффиценті 13,081 мәнінен 4,062 мәніне дейін азайды. k4-3 коэффициенті ағымдағы жылы 2,921 тең келді, оның өзгерісі -6,613 тең болды. Ашық валюталық позиция лимиті бойынша: k4-4 коэффициенті «А»-дан төмен емес тәуелсiз рейтингi бар елдердiң шетел валюталары, және «Eypo» валютасы бойынша 21,020 және «Ресей рублі» бойынша 10,527 құрады.

2010 жылдың басында  осы коэффициент сәйкесінше 21,444 және 9,461 сәйкес келді. бойынша  2009 жылдың басында 0,118 тең болған k6 коэффиценті ағымдағы жылы 0,012 азайып, 0,106 сәйкес келді. ҚР резидент еместер алдындағы қысқа мерзімді міндеттемелердің барынша жоғары шегінің коэффициенті k7 өткен жылы 0,056 болып, 2010 жылдың басында 0,125 дейін көтерілді. k8 және k9 коэффиенттері өзара тең болып келді, олардың мәні 2009-2010 жылдары сәйкесінше 0,109 және 0,146 сәйкес болды. Олардың өзгерісі 0,037 құрады

 

 

2.3  «Эксим Банк» АҚ пайыздық саясатын  талдау

 

Нарықтық құрылымдар жүйесінде коммерциялық банктер маңызды орынға ие. Олардын қызметінің дамуы нарықтық механизмді нақты құрудың қажетті жағдайы болып отыр. Экономикалық қайта құрулар процесі банк жүйесі қалыптасуымен басталып, бүгінгі күнге дейін де жалғастырып отыр. Қазіргі уақытта банктер тәуекелмен байланысты операцияларды атқарады. Сондықтан да тәуекелдер шектеулі, бағаланған және банктің қаржылық мүмкіндіктер шеңберінде болуы қажет.

Қазіргі уақыттағы  банктік нарықта тәуекелдің болмауы  мүмкін емес. Ол кез келген операцияларда  көрініс табады, бірақта ол әртүрлі  көлемде кездеседі. Сол себептен де банк қызметі үшін бастысы -тәуекелді мүлдем жою емес, оны болжау және ең төменгі деңгейіне жеткізу болып табылады. ҚР-да барлық қызметтер саласында экономикалық қайта құрулар процесі жүргізілуде.

Банк ісіндегі тәуекел - бұл банкті шығындарға және банкроттылыққа әкеп соқтыратын, банк кызметіне байланысты немесе байланысты емес жағымсыз жағдайлардын нәтижесінде мүмкін болатын шығындарды айтамыз.

Пайыз тәуекелі баска да тәуекелдер сияқты өзінің белгісіздігімен сипатталады. Бұл  жердегі белгісіздік пайыздық мөлшерлеменің  қозғалысы мен деңгейінің болашақтағы бағытымен байланысты болады.

Пайыздық мөлшерлеме өзгергенде банктің табыстары мен  шығындары, активтердің нарықтық құны пассивтер және баланстан тыс  шоттары да өзгереді. Бұл өзгерістердің  нәтижесі банктің пайдасы мен  капиталына әсер етеді. Өзінің табиғаты бойынша пайыздық тәуекелдер спекулятивті қаржылық тәуекел болып табылады. Пайыздық мөлшерлеменің өзгеруі пайдаға немесе шығындарға алып келеді. Пайыздық мөлшерлеменің өзгеруі экономикаға мемлекеттің араласуын төмендету және банктік өнімдердің санын ұлғайту пайыздық тәуекелдерді басқаруды банктің қызметінде маңызды салаға айналдырды.

Пайыздық тәуекелдерді басқаруда келесідей сақтандыру әдістері қолданылады:

• пайыздық мөлшерлеменің деңгейін болжау;
• қайтару         мерзімін        және         пайыздық  мөлшерлемені бекіту әдісі бойынша активтер мен пассивтердің үйлесімділігі;
• пайыздық своптарды  жүргізу;
• резервтерді және провизияларды құру;
• фьючерстер      және      опциондар       аркылы хелжирлеу<span class="dash0411_0435_0437_0020_0438_043d_0442_0435_0440