Кәспорын табысы

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 03 Декабря 2011 в 12:47, реферат

Описание

Ұлы жиын демекші, мәртебелі басқосудың соқталысы «ҚазЭнержи» Еуразиялық форумы өтті Астанада. Қуат көзі қашаннан тіршілік нәрі сияқты аса қат, аса құнды, қастерлі. Сондықтан ғой, «Қуатты қайдан аламыз?» деген асқан өзекжарды, тағдыршешті сауалға жауап іздеген кез-келген алка-қотан отырыстың орны ерек. Биыл алтыншы мәрте ұйымдастырылған жиында әлемге әмірін салып, билігін жүргізген 58 жуан компанияның белді-белді өкілдері бас қосты.

Скачать (79.72 Кб) Сколько стоит заказать работу?

Работа состоит из 1 файл

ернар материал.docx

— 82.14 Кб (Скачать документ)

«Ештен кеш жақсы» демейтін бе еді? Бүгінгідей бензин тапшылығына тап келмес үшін, қазақ Үкіметі төртінші мұнай өңдеу зауытын салмақшы. Кәсіпорынның нақты қай аймақта салынатыны белгісіз әзірге. Белгілісі – мерзімі. 2020 жылға қарай сәтін салса іске қосылса, елде бар ендігі 4 бірдей шикізат өңдейтін өнеркәсіп орындары ішкі нарықты 17 млн. 5 мың тонна бензинмен қамтамасыз етеді. Ол ашылғанша, қалған үш зауыт жаңартудан өтпек.

«ҚазЭнержи» Еуразиялық форумы әлемдік 58 алпауыт компанияның басын босқа қосып отырған жоқ. Мұнай мен газды өндіру және оны өңдеу, жаңа қуат көзін іздестіру, қауіпсіз атом энергиясын өндіру сияқты өзекті мәселенің бәрі осы форумда көтеріледі. Яғни, жаһандық мәселелер қамтылған. Сондықтан да бұл форумда шетелдік компаниялар белсенділік танытуда.

Гюнтер Оттингер, Еуропалық одақтың энергетика жөніндегі комиссары

Еуроодақ қазақ елін Транскаспийлік газқұбыры жобасына қатысуға шақырады. Мұндай ұсынысты Еуроодақ басқа елге бірінші рет жасап отыр. Оңтүстік коридорды дамыту бәріміз үшін тиімді. Еуропа елдеріне мұнай өнімдері тікелей жететін болады. Ал, қазақ елі үшін бұл құбыр жаңа нарық ашып бермек.

Екі күндік форумға қазақ елі де айрықша мән береді. Алқалы отырыстың ашылуына Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов, «Самұрық-Қазына қорының төрағасы Тимур Құлыбаев, мұнай және газ министрі Сауат Мыңбаев қатысты. Форумның алғашқы күні Еуразияның энергетикалық геосаясатына арналды. Мұнда әрине жанар-жағар май тапшылығы сөз болды.

Сауат Мыңбаев, ҚР мұнай және газ министрі

2001 жылға дейін мұнай өндіру саласы төмен еді. Кейіннен бұл көрсеткіш көтеріле түсті. Бұл, әрине, жаңадан ашылған мұнай көздерінің арқасы. Ол, ең әуелі Қашаған мен Теңіз кең орындары. Ресми деректерге қарағанда, мұнай қоры бойынша қазақ елі әлемде 9-шы орында тұр. Еліміз 20 жыл ішінде мұнай өндіруді 3 есеге, газ өндіруді 5 есеге арттырды.

Бір сөзбен айтқанда, шүкір мұнаймыз да, көгілдір отынымыз да жеткілікті. Алайда, бір абсурд бар. Мұнай мен газға бай қазақ елі биыл бензин тапшылығына тап болды. Мамандардың айтуынша, бұған ресейлік мұнай зауыттары кінәлі. Бағаны көтеріп, бензинді тығып отырған солар көрінеді. Ал, елде бар үш бірде мұнай өңдеуші зауыттар ішкі нарықты қанағаттандыра алмайды. Яғни, өз бензиніміз өзімізге жетпейді. Ендігі қызықты қараңыз. Осы тығырықтан шығу үшін Үкімет жақында Ресейден 50 мың тонна жоғарғы октанды бензин сатып алмақ.

Айдан Кәрібжанов, «Самұрық-Қазына» АҚ Ұлттық әл-ауқат қоры басқарма төрағасының орынбасары

Жанар-жағар май бағасы әлем бойынша көтеріліп жатқан шақта біздің бағаны ұстап тұруымыз мүмкін емес, әрине. Алайда, Ресей немесе басқа елдермен салыстырсақ, біздегі бензин бағасы әлдеқайда төмен. Бізде нарықтық экономика, кейбір қаулылармен бәрін шеше алмаймыз. Алайда, уақыт келе бәрі реттеледі деген ойдамыз.

«Жазда шанаңды, қыста арбаңды сайла» деген бар. Болашақта бензин тапшылығы қайталанбас үшін Үкімет тағы бір мұнай зауытын салмақ. Сауат Мыңбаевтың айтуынша, ол зауыттың құрылысы 2019-2020 жылдары басталуы тиіс. Ал, қазіргі 3 мұнай өңдеу зауыттары 2014 жылға дейін толық жаңартудан өткізіледі. Оған, 4 миллиард АҚШ доллары көлемінде қаржы бөлінеді. Бұл зауыттар ішкі нарыққа 17,5 млн. тонна бензин шығарады деген болжам бар.

Ал қазіргі бензин тапшылығы жуық арада шешілу керек. Павлодардағы мұнай өңдеу зауыты жақында өз жұмысын бастады. Жиында айтылған тағы бір жаңалық – Қашаған кен орнының 2012 жылдың аяғына қарай іске кірісетіндігі. Ол, мұнай тасымалын 40 миллион тоннадан арттыра түспек. «Теңіз» мұнай-газ кен орнын кеңейту мәселесі де қарастырып жатыр.

«Атом электр стансасы керек пе?» деген сұраққа келгенде, шетелдік жәні отандық сарапшылар көп дауласты. Кейбір мамандардың айтуынша, атом энергиясы – өте қауіпті әрі зиянды қуат. Бұл электр энергиясы тұтынушыларға арзан тигенімен, қоршаған ортаға және адамзаттың өміріне өте қауіпті. Бұған Украинаның Черноблі мен Жапонияның Фукусимасы куә. Осыны жетік білген Еуропа елдері бірінен соң бірі атом электр стансаларын жаппай жауып жатыр. Ал, енді бір сарапшылардың келтірген деректеріне қарағанда, шылым шегіп, ішімдікке салынғандар және жол апатынан зардап шеккен қатары әлдеқайда көп. Яғни, атом энергиясынан да қауіпті мысалдар жеткілікті. «Тәуекелге бел буып, арзан қуат өндіретін атом электр стансасын салу керек», - дейді кейбір мамандар.

Жанболат Сәрсенов, «Kazenergy» қауымдастығының бас директоры

Менің ойымша, ол, әрине, салынуы керек. Неге десеңіз, уран шығарудан біздің ел алдыңғы орында тұр. Біріншіден, ол қуат көзі технолгия әкеледі. Жалпы жоспарланып отыр. Бұл мәселе кеше айтылып кетті. Бірақ ол әлі зерттелуде.

«ҚазЭнержидің» VI Еуразиялық форумына көптеген елдің алпауыт компаниялары үлкен қызығушылық танытқанын айттық. Бұл жиынға шетелдік ақпарат құралдары да назар аударды. Дәл осы форумға келген 20-ға тарта шетелдік журналистермен бүгін мұнай және газ министрі Сауат Мыңбаев пен «Самұрық-Қазына» қорының басқарма төрағасы Тимур Құлыбаев кездесті. Кездесу баспасөз мәслихаты ретінде емес, дастархан басындағы әңгіме дүкені ретінде өтті. Шетелдік тілшілерді Тәуелсіздігіне 20 жыл ғана толған қазақ еліндегі жетістіктер қызықтырды. Олар сондай-ақ біздің елдегі инвестициялық климат жағдайын, мұнай мен газ экспортын және ұлттық компания акцияларының халыққа да сатылатын сұрап білді.

Тимур Құлыбаев, «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қорының басқарма төрағасы

Бұл бағдарламаның мақсаты – біздің ел азаматтарын нарық қорына кеңінен қатыстыру. Осының арқасында қазақ халқы тұрақты даму жолына түскен ұлттық компаниялардың акциясын сатып ала алады. Яғни, халық құнды қағаздар саудасына қатысып, ақша табатын болады. Әрине, біз алдымен халықтың бұл нарықтағы сауатын арттыруымыз керек. Ұлттық банк осы бағытта жұмыс істеп жатыр.

Қауіпсіз атом энергиясы мен жаңа қуат көздері мәселесі де кеңінен талқыланды. Қазақ елі атом энергиясын, балама қуат көздерін және дәстүрлі жылу электр қуатын дамытуға мүдделі. 2015 жылға қарай елімізде 100 миллиард киловатт сағатты құрайтын электр қуаты өндірілетін болады. Бұл энергия 500-ге тарта зауытты тұрақты қуатпен қамтамасыз ете алады. Осы бағыттағы бағдарламаға 5 миллиард АҚШ доллар көлемінде қаражат ескерілген.

Үкімет мұнай өнімдері бағасын реттеп отыратын болады

Оның баяндауынша, аталмыш құжатта өкілетті ұйымдардың функциялары барынша нақтыланып, реттеліпті. Бұл мұнай өнімдерінің өндірісі мен оның айналымы саласындағы мемлекеттік басқару жүйесін тәртіпке келтіруге мүмкіндік беретін көрінеді. Екіншіден, мұнай өнімдерінің бөлшек саудадағы бағаларын мемлекеттік реттеу тетігін құру көзделіп отыр. Осыған байланысты заң жобасының өлшемдерін іске асыру мақсатында «Табиғи монополиялар және реттелетін нарық туралы» заңға өзгеріс енгізілді.Үшіншіден, көтерме сауда нарығына енуі үшін қажет біліктілік талаптарын бекіту арқылы мұнай өнімдері нарығын тәртіпке келтіру қарастырылды. Осыған орай, заң жобасына мұнай өнімдерін жеткізушілерді аккредиттеу рәсімі енгізіліп отыр. Министр мұны нарықтағы бәсекелестікті дамытуға кері әсерін тигізетін делдалдық құрылымдарды нарықтан кетірудің тиімді жолы деп атап көрсетті. Төртіншіден, заң жобасында мұнай өңдеу зауыттарына тауар жеткізушілердің бірдей деңгейде қол жеткізуіне мүмкіндік беретін бірқатар өзгертулер бар. Бесіншіден, мұнай өнімдерінің өндірісі мен оның айналымын реттеу тетігі еліміздің аймақтарына отандық мұнай өңдеу зауыттарында өңделген мұнай өнімдерінің кепілді түрде жеткізілуін қамтамасыз етеді. Алтыншыдан, Қаржы министрлігі арқылы мұнай өнімдері айналымына жүйелі бақылау жүргізілетін болады. Бұл мұнай өнімдері айналымы бойынша декларациялардың, ілеспе жүк құжаттарының және есептік бақылау құралдарының мәліметтерін талдауға жол ашады. Мұның нәтижесінде мемлекеттік тараптардың мұнай өнімдері айналымын бақылау жеңілдейді. Жетіншіден, мұнай өнімдерінің барлық түрін ішкі нарықта толық көлемде қамтамасыз ету және олардың сапасын ең үздік әлемдік стандарттарға жеткізуге мүмкіндік беретін технологиялық қондырғыларды енгізуді жүзеге асыратын жекелеген мұнай өнімдерін өндірушілерді елеулі ынталандыруға қатысты жаңа өлшемдер бар. Сонымен қатар, құжат мұнай өндіру зауыттарына мұнай жеткізуден бастап, дайын өнімді тұтынушыға жеткізгенге дейінгі аралықтағы жұмыстың мониторингін жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде өніммен республиканың барлық өңірлерін тиісті деңгейде қамтамасыз етуге жағдай туғызады
Заң жобасына жанармай бекеттерінде ғана емес, сонымен қатар, мұнай өнімдері базалары резервуарларында өнімдерді көпшілікке сатуға жол ашатын жаңа ереже енгізілді. Бұл дегеніміз, ірі өнеркәсіптік кәсіпорындар және тұтынушылар өз жеке қажеттіліктері үшін мұнай өнімдерін қоймадан және резервуарлардан ала алады деген сөз. Сауат Мыңбаев бұл өлшемнің депутаттар ұсынысымен енгізілгенін айтты. Жалпы, депутаттар тарапынан заң жобасына үш жүзге жуық өзгерістер жасалыпты. Осы ретте министр «олардың бәрі заң жобасының мазмұнын жақсартты» деген пікірін жеткізді.
Жалпы, мұнай – қай кезде болмасын экономиканың жанды жері. Әсіресе, шетке осы қара алтыннан басқа шығаратын өнімі жоққа тән, бюджетінің дені мұнайдан түсетін табыстан құралатын Қазақстан үшін бұл тақырып қашан да көкейкесті мәселе. Оның үстіне, қымбаттап бара жатқан халық тұтынатын тауарлардың құны тікелей мұнайдан шығатын өнім, нақтылап айтқанда, жанар-жағармайға тәуелді болғандықтан, оның төңірегінде айтылатын әңгіме өзекті өртейді. Мұны өз кезегінде заң жобасына қатысты сауал тастаған, пікір білдірген депутаттар да атап көрсетті. Алдымен сөз алған депутат Владимир Нехорошев тәуелсіздік алғанымызға жиырма жыл толса да, жеріміздің асты толған қара алтын болса да арзан да сапалы жанар-жағармайға жарымай отырғанымызды бір түйреп өтті. 2009 жылға дейін мұнай өнімдерін өндіруді ойламаған бейғамдығымыз салдарынан осы уақыт ішінде мұнай өңдейтін тым болмаса тағы екі зауыт сала алмағанымыз өте өкінішті-ақ. Біздің еліміз, шетелдіктер үшін орасан мүмкіндіктер мекені болып отырғанымен, мұнда тұратын халық жеріміздегі байлықтан пайда көрмей отырғанын айтты осы ретте депутат. Сосын, жуырда қабылданған «Сауда қызметі туралы» заңда белгіленген өлшемдер бойынша азық-түлік бағасы үкімет тарапынан реттеліп отыру керектігін, алайда, бүгінгі қымбатшылыққа қарап, оның құр сөз болып қалғанына тоқтала келіп, қаралып отырған заң жобасының сапалы да арзан жанармайды тұтынуға қаншалықты ықпал ететінін сұраған. Сонымен қатар, Владимир Анфианович министрдің соңғы кезде жиі айтып жүрген Ресейдегі мұнай өнімдері бағасының біздегі бағаға әсер ету заңдылығына қатысты пікірін дәйектеуді өтінген.
Министр бұл жолы да жанармайға қатысты жасап жүрген мәлімдемесін қайталады. Оның айтуынша, Кеден одағы жағдайында Ресей нарығындағы бағаға орай бейімделу жүзеге асыралытынын атап көрсетті. Өйткені, ішкі нарықты мұнай өнімдерімен қамтамасыз етіп отырған шикізаттың жартысы Ресейден алынып отыр. Сонымен қатар, сапалы бензин мен авиакеросиннің жиырма пайызын осы көршімізден импорттап отырмыз. Бұл жағдай тек өз ішкі нарығымызды өзіміз толық қамтамасыз еткен кезде ғана реттелетін болады.
Депутат Зейнолла Алшынбаев еліміздегі мұнай өңдейтін үш зауыттың әлі күнге толық жаңартылмай, технологиялық дайындықтан өтпей отырғанына алаңдаушылық білдірді. Сонымен қатар, депутат шағын мұнай өңдеуші зауыттарды іске қосу ішкі нарықты сапалы да арзан өніммен қамтамасыз етудің бір мүмкіндігі болатындығын айтып, осы тұрғыда министрлікте қандай бағыт барлығын сұраған. Бұл тұрғыда министрдің жауабы 2015 жылға қарай мұнай өнімдерін өндіру стандартын Еуро-5-ке жеткізу қажеттігі, сондықтан, аталмыш үш зауытты қалай да жетілдіруді аяқтауға күш салынып жатқанын айтумен шектелді. Ал, кіші зауыттар құру жайы олардың тиісті талап деңгейінде өнім өндіру мүмкіндігіне қарай шешілмек.Елімізде жұмыс істеп тұрған отыз екі осындай өндірістердің Еуро-2-ні өңдеуге мүмкіндігі жоқ. Сондықтан, министрлік қазіргі таңда бар күшті мұнай өңдеп тұрған үш зауытты жаңартуға жұмсап жатыр.
Министрден, сонымен қатар, соңғы кезде «Павлодардағы мұнай өңдеу зауыты Ресейге сатылады» деген алыпқашпа сөздің ақиқаты сұралды. Ол бұл өндірістің «ҚазМұнай» компаниясына тиесілі екендігін айтып, бұл қауесетті жоққа шығарды. Депутат Кенжеғали Әбенов «мұнай өңдейтін зауыттардың неге осынша уақыт тиісті талаптарға сай келтірілмей жүру себебі қаржы тапшылығында ма, технология жоқтығында ма, әлде сұраныстың болмауында ма?» деген сауалын қоя келе, «егер барлығы ақшаға тірелсе, неге қайтарымы бар бұл салаға коммерциялық банк депозиттерінде жатқан 13 млрд теңгені, зейнетақы қорларындағы қаржыны салуға болмайды?» деген сауал қойып еді, министрдің жауабы қысқа болды. Ол бұл ретте Атырау мен Шымкенттегі зауытты Қытай мемлекетінің қаржыландырғанын, ал, Павлодардағы зауытқа қажет қаражат жыл аяғына дейін шешілетінін айтты. Өз сауалдарына осындай жауаптар алған халық қалаулылары ақыры заң жобасын тұтастай мақұлдап, Сенаттың қарауына жіберді.

Жанармай бағасының тұрақтылығы неге байланысты?

01.09.11.
Жуырда қарапайым бір ауыл тұрғыны: «Елімізде үш үлкен мұнай өңдеу зауыты бар. Бірақ Павлодар мұнай өңдеу зауыты тек қана орыс мұнайын өңдейді екен» демесі бар ма. Бұл жанармай мәселесі бүгін бір саланы ғана емес, бүкіл елді алаңдататын үлкен мәселеге айналып отырғанын көрсетеді. Қазақстан бір қарағанда мұнайлы ел. Жылына 80 миллион тонна төңірегінде бүкіл экономиканың тамырларына жан беретін осынау бағалы көмірсутек өнімін өндіреді.

Бұл өзімізді жанар-жағармаймен толық қамтамасыз етуге ғана емес, оларды мол көлемде сыртқа сатуға да мүмкіндік беретін мөлшер. Өйткені ішкі тұтынуға бар-жоғы 14-15 миллион тонна ғана шикі мұнай жұмсалады. Демек, біз ел қажетінен алты есе артық мұнай өндіріп отырмыз. Оның үстіне өз мұнайымыздың 85-90 пайызын сыртқа шығара отырып, 6 миллион тоннадай мұнайды Ресейден сатып аламыз. Ендеше, неге ішкі нарықта жанармай қатшылығы орын алып, баға тұрақталмай тұр?
Байқасаңыздар, бұл сұрақтарға еліміздің Мұнай және газ министрі Сауат Мыңбаев мырза «Қазақпарат» агенттігі арқылы жан-жақты жауап берді. Мысалы, 2010 жылы Қазақстанда 79,6 миллион тонна мұнай өндіріліп, 6 миллион тонна сырттан сатып алынған. Біздің сыртқы нарыққа шығарған мұнайымыз 71,3 миллион тоннаны құрайды. Ішкі нарыққа 14,3 миллион тонна шикі мұнай жұмсалыпты. Қажетті мөлшерден бірнеше есе артық өндірсек те, сырттан мұнай сатып алуымыздың себебі неде? Біріншіден, Павлодар мұнай өңдеу зауытына шикізат тек Омск-Павлодар құбыры арқылы ғана жеткізіледі. Бұл МӨЗ еліміздің мұнай өндірісі шоғырланған Батыс Қазақстанның құбырлар жүйесіне қосылмаған. ПМӨЗ-ге қазақ мұнайын жеткізудің техникалық мүмкіндіктері Қазақстан-Қытай құбырын салудың нәтижесінде пайда болғанымен, өнім мөлшері қазірше жылына 2 миллион тоннамен шектеліп тұр. Оны ұлғайту қосымша инвестиция талап етеді. Екіншіден, Қазақстанға ресей мұнайының жеткізілуі бюджеттік түсімдер тұрғысынан тиімді. Өйткені ол біздің елімізге экспорттық баж алымынсыз жеткізіледі. Ал Қазақстан өзінің артық өнімін экспортқа шығара отырып, ол үшін белгіленген салық мөлшері ішкі нарыққа салыстырғанда жоғары болғандықтан, жыл сайын ел қазынасы мен Ұлттық қорға 1,5 миллиард АҚШ доллары көлемінде қосымша қаржы түсіреді. Ресей жағы мұны жақсы түсінеді, сол себепті де бірнеше рет Қазақстанға тасымалданатын мұнай үшін экспорттық кеден салығын енгізуді немесе Омск-Павлодар құбыры арқылы жеткізілетін мұнайды Атырау-Самара құбыры арқылы Ресейге Қазақстаннан жеткізу арқылы өтеуді де ұсынды. Алайда Бірыңғай экономикалық кеңістік құру бойынша жүргізілген кешенді келіссөздердің нәтижесінде ПМӨЗ-ге мұнай жеткізудің қалыптасқан қазіргі тәртібін 2014 жылға дейін сақтап қалуға қол жетті. Ал ресей мұнайынан бас тарту қазақ қазынасы үшін қомақты жоғалтуларға алып келуі мүмкін.
Енді «мұнайды мол өндіре тұра, неге ішкі нарықты отандық жанармаймен қамтамасыз ете алмай отырмыз?» деген сұрақты талдап көрейік. Баршаға белгілі, мұнай әлі ақырғы дайын өнім емес. Шикізат бензин немесе дизель отынына айналуы керек. Республикамыздағы Атырау, Шымкент, Павлодардағы үш МӨЗ-дің жалпы жылдық қуаты 13,7 миллион тонна. Басқа шағын зауыттар 1 миллион тоннадай мұнай өңдегенімен, олардың сапасы еліміздегі жанар-жағармай өнімдеріне қойылатын талаптарға жауап бермейтін аралық өнімдер. Сондықтан бұл өнімдер сыртқы нарыққа сатылады. Ең қиыны, үлкен үш зауытты жаңғырту жұмыстары кештеу қолға алынды. 2015 жылға қарай олардың жалпы қуатын жылына 17,5 миллион тоннаға жеткізу жоспарланғанымен, бұл кәсіпорындар толық жаңғыртылмайынша евро-4; 5 стандарттарына сай өнім шығара алмайды. 2010 жылы отандық зауыттар 13,7 миллион тонна мұнай өңдеп, 2,9 миллион тонна бензин, 4,1 миллион тонна дизель отынын, 3,8 миллион тонна мазут, 2,9 миллион тонна басқа да әртүрлі мұнай өнімдерін өндірген. Бұл жалпы ішкі сұраныс көлеміне жетерліктей өнім болып, дизель отынымен өзімізді-өзіміз толық қамтамасыз еткенімізбен, оған кететін мұнайдың тең жартысы Ресейден тасымалданады. Бензин мәселесінде жағдай анағұрлым күрделі. Біз тек АИ-80 жанармайымен ғана ішкі сұранысты толық қамтамасыз етеміз. Ал АИ-92 бензинінің 35 пайызы, АИ-95, АИ-98 бензиндері мен авиакеросиннің одан да көп бөлігі сырттан импортталады. Бұл нені көрсетеді? Демек, отандық мұнай өңдеу кәсіпорындарының қуаты әлі ішкі нарық сұранысын өтейтіндей деңгейде өнім шығара алмайды. Ең азы 35-40 пайыз жоғары сапалы бензинді сырттан сатып алып отырмыз. Және бұл өз зауыттарымыздың қуаты ғана емес, олардың жоғары октанды сапалы өнім шығару мүмкіндігі сұранысты толық өтейтіндей деңгейге жеткенше жалғаса береді деген сөз. Ол өз кезегінде жанармай бағасына да тура әсер етіп, бензин бағасының ауытқуы да жалғаса беруі әбден мүмкін.
Әрине, ел Үкіметі жанар-жағармай өнімдерінің бағасын тұрақтандыру бойынша бірқатар шаралар көріп жатыр. Оны келтірілген сызбалардан көруге болады. Бұдан байқағаныңыздай, екі елдегі жанармай бағаларының айырмашылығы әлі де айтарлықтай. Бұл қалай десек те тиісті министрліктер жұмысының нәтижесі екенін де мойындауымыз керек.
Кезегімен, соңғы бірнеше ай бойы қалың жұрттың қабырғасына батып тұрған бензин бағасына келейік. Жоғарыда айтылғандардан шығатын қорытынды, Қазақстан қазірше өзін-өзі жоғары октанды сапалы бензинмен 60-65 пайыз ғана қамтамасыз етіп отыр. Қалғанын сырттан сатып аламыз. Демек, жанармай бағасының өсуі тек ішкі жағдайға ғана байланысты емес. Оның бірнеше себебі бар. Біріншіден, МӨЗ-дерді толық өз мұнайымызбен қамтыған күннің өзінде сырттан сапалы жанармай алуға мәжбүрміз. Екіншіден, ресей мұнайы жеткізілмейтін болса, қазынамыз бен Ұлттық қор да 220 миллиард теңге төңірегінде қомақты қаржыдан қағылады. Қазіргідей бүкіл әлем қаржылық дағдарысты бастан кешіп жатқанда бұл аз ақша емес. Бұған қаншама мектеп, аурухана сияқты әлеуметтік маңызды нысандар салуға болады. Ал бұл қаржыны инвестицияға шөліркеп отырған ауылға салсаңыз, ол қаншама өнім, табыс, жұмыс орындары болып халыққа қайта оралады.
Үшіншіден, биылғы жылдың 1 шілдесінен бастап болашақ Бірыңғай экономикалық кеңістіктің алғашқы басқышы ретінде Кедендік одақ құрылғанын да ұмытпайық. Соның нәтижесінде қазір Ресей мен Қазақстан арасында тауарлар еркін айналып жүр. Мұндай жағдайда шекара маңындағы бағалар бір-бірінен арзан болғаны аса тиімді емес. Қай жерде баға қымбаттау болса, тауар солай қарай ағылады. Жаз күндері біздегі жанармай бағасының күрт көтерілуі де екі елдегі бензин құны арасындағы айтарлықтай айырмашылықтың себебінен болды. Сонда «Кедендік одақ пен келешекте өмірге келетін Бірыңғай экономикалық кеңістіктің біз үшін пайдасы неде?» деген қарапайым да заңды сұрақ туындайтыны тұрған сөз. Оны да талдап көрейік.
Бұл - экономиканың барлық салаларын қамтитын кешенді шешім. Басқаша айтқанда, БЭК-ке кіру-кірмеудің тиімділігі жөнінде тек бір салаға қатысты ғана тұжырым жасауға болмайды. Біздің еліміз тиімді тарифтер негізінде тұрақты тасымал қызметін атқаруға мүдделі. БЭК-ке мүше болу арқылы біз тасымалдаушылар үшін ресейлік экспортерлерге төленетін тарифтер негізінде төлем талап етудің ұзақ мерзімді құқығын заңды түрде рәсімдеп аламыз. Ал біздің тауарларымыз үшін соңғы тұтынушыға дейінгі арақашықтық болса өте үлкен. Тиісінше, жоғары тариф жағдайында жоғалтулар да өте аз болуы мүмкін. Тауар транзиті жөнінде мәселе туындайтын болса, жақсы емес. Мұны Ресей мен Украина арасындағы «көгілдір отын қақтығысынан» көрдік. Сондықтан БЭК аясындағы ынтымақтас елдің құбырлары арқылы көмірсутектерінің транзиті еліміздің келешек даму тұрғысынан өте маңызды әрі экономикалық тұрғыдан аса тиімді екенін дәлелдеп жатудың өзі артық. Оның үстіне біз Ресейге жыл сайын 9 миллиард текшеметр көгілдір отын сатамыз. Келешекте бұл көрсеткіш тағы да өсе түседі. Біздегі бұл өндірістің бір ерекшелігі, 90 пайыз газ ілеспе жолмен өндіріледі. Бұл дегеніңіз, егер газ қабылдау мөлшері төмендейтін болса, онда мұнай өндіру де өз-өзінен азаяды деген сөз. Ал жеріміз кең, халқымыздың тығыздығы сирек болғандықтан, соншама газды ел ішінде сыйдыру оңай емес. Сондықтан да Қазақстан БЭК-ке мүше елдермен тұрақты, ұзақ мерзімді қарым-қатынастар орнатуға мүдделі.

Информация о работе Кәспорын табысы