Кәсіпорынның бағалық саясатының маңызы

АЛМАТЫ  ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

АҚПАРАТТЫҚ  ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТІ

Экономика, өндірісті ұйымдастыру және басқару кафедрасы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Экономика және өндірісті ұйымдастыру пәні бойынша

Тақырып: «Кәсіпорынның бағалық саясатының маңызы»

           
 
 
 
 
 
 
 

Орындаған БВТк-08-1 тобының   

студенті  Досыбаев Б.Е.

Шифр:083260

      Қабылдаған доцент Түзелбаев Б. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Алматы 2011

     Мазмұны 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

       Кіріспе 

     Мемлекет  экономикасының нарықтық қатынастарға өтуімен бірге кәсіпорындардың  өздігінен жұмыс істеуі, сонымен  қатар олардың экономикалық және заңгерлік жауапкершіліктері  артуда. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық тұрақтылығының мәні, сонымен  қатар олардың бәсекеге қабілеттілігі  жылдам артады. Шарушылықты тиімді жүргізе білу кәсіпорынның бәсекелестік жағдайында алға шығу шарты болып  табылады.

     Еліміздегі  тарифтік саясат әр салаларда жүргізілуде. Бағдарламаны табысты іске асыру мақсатында қазіргі күні қолданыстағы тарифтерді жасанды ұстап тұрудан бас тартып, табиғи монополиялар сала сына барлық қатысушыларына-субъектілердің өздері мен олардың қызмет көрсетуін тұтынушылар мүдделері теңдестіруге қол жеткізуге бағытталған икемді тарифтік реттеу саясаты жүргізілуде.

     Бүгінгі күні экономиканы дамыту инфрақұрылымы  болып табылатын табиғи монополия  саласының қарқынды өсуінсіз өнеркәсіп  кешенін дамыту мүмкін емес.

     Бүгін тарифтік реттеу әдістері табиғи монополия  саласына инвестицияларды тартуға  қолайлы жағдайлар жасауды және өндірісті жаңғыртуға негізделген, аталған экономика секторының басып  озатын қарқынына қол жеткізуді  қамтамасыз ету қажет. Сондықтан, индустрияның тұрақты дамытуын қамтамасыз ету, олар көрсететін қызметтер сапасын жақсарту, өзіндік құнды төмендету мен  қызмет көрсетулерге тариф деңгейлерінің  тұрақтылығы үшін тарифтік саясатты:

     -инвестицияларды  ынталандыратын және орта мерзімді  кезеңде тарифтердің тұрақтылығын  қамтамасыз ететін тарифті қалыптастырудың  жаңа әдістерін енгізу;

     -есептеудің  халықаралық  стандарттарын және  тиісті қызметтер көрсету түрлері  мен шығындар элементтері бойынша  шығындарды бөлек есептеу әдістерін  енгізу;

     -табиғи  монополиялардың тұтынушыларға  әсерін талдау үшін ақпараттық  мәліметтер базасын жасау арқылы  одан әрі жетілдіру қажет. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Кәсіпорынның тиімді  баға стратегиясын  қалыптастыру 

     Баға стратегиясы  дегеніміз – бұл кәсіпорын  үшін барынша үлкен табысты қамтамасыз етуге бағытталған бірнеше баға нұсқаларынан тиімді бағаны таңдап алуын  айтамыз. Баға қалыптасуының қазіргі  таңдағы тәжірибесінде баға стратегияларының тармақталған жүйесі қолданылады. Оның жалпы бейнесі 2.1-суретте берілген. 

    Нарықтық  шегерімдер стратегиясы мәмілеге байланысты айнымалы және тұрақты шығындармен  байланысты болады. Кәсіпорын тауарды  сатуға байланысты мүмкін болатын шығындарды қарастыра отырып, тұтынушыларды  тарту мақсатында нарықта әр түрлі  баға шегерімде қолдана алады.

    Мезеттік  шегерімдер стратегиясы тұтынушылардың түрлі категорияларының сұраныстарына  негізделе отырып қалыптасады. Мәселен, компьютерлік қызметтерді тұтынушы тұлға осы қызметтің лицензияланған немесе лицензияланбаған екендігіне қарап  әр түрлі баға береді. Кәсіпорын  мұндай жағдайларда қызметтің екі  нұсқасы бойынша түрлі шерерімдер ұсына алады.

    Кездейсоқ шегерімдер стратегиясын ресми түрде  анықтау және болжамдау өте қиын. Мұндай шегерімдер көп жағдайларда  кезеңдік тауарларға (мысалға, қысқы  және жазғы киімдерге) немесе халықтың қазіргі жағдайдағы сән үлгісінде  пайдаланатын тауарларына қолданылады.

    Нарыққа ену стратегиясы өндіріс көлемін  арттыру арқылы қаражаттар үнемдеуге  негізделеді. Кәсіпорын нарыққа  жаңа енген сәтте тұтышыларды  тарту үшін төмен бағалар ұсынып, нарықты игерген сайын өндіріс көлемін арттырып, баға қалыптасу саясатына өзгерістер енгізіп отырады.

    Тәжірибеге  сай стратегия кәсіпорынның өзінің бәсекелестерімен салыстырғанда жинақталған  тәжірибесінің артықшылықтарын  қолданумен сипатталады. Кәсіпорын  басқа тауар өндірушілермен салыстырғанда  нарықтағы өзгерістерді бағалауға, соған сәйкес шешімдер қабылдауға аз шығындар жұмсап, тимімді баға саясатын қалыптастыра алады.

    Бағалармен  белгі беру стратегиясы өндірушінің  өзге бәсекелестер қалыптастырған баға механизміне тұтынушың сенімін  пайдаланумен түсіндіріледі. Кәсіпорын  нарықтағы басқа өндірушілер  қалыптастырған бағадан төмен немесе жоғары баға белгілеп, тұтынушылардың көзқарасын байқап алады, содан кейін  қорытынды шешімдер қабылдайды.

    Аталған және басқа да баға стратегиялары  кәсіпорынның нарықтағы өз орнын  табуға септігін тигізеді. Қаржы менеджерлері осы нұсқалардың ішінен кәсіпорын  қызметінің мақсаттарына сай келетін  бір стратегияны немесе бірнеше  стратрегияларды таңдап алып, оңтайлы  баға стратегиясын қалыптастырады.

    Баға  стратегиясын таңдау – бұл кәсіпорын  қызметінің өзекті мақсаттарын бағалауға  негізінде баға қалыптасуының стратегияларын таңдау. Жоғарыда келтірілген мәліметтерден  байқағанымыздай, кез-келген кәсіпорын  нарық жағдайларында баға стратегияларын таңдаудың үлкен мүмкіндігіне ие. Кәсіпорынның баға стратегиясының жүйесін  қалыптастыратын негізгі екі  көрсеткіш – бұл кәсіпорынның мақсаты мен тұтынушылардың сипаттамасы (1-кесте). 

1-кесте

     Кәсіпорынның  баға стратегиясының жүйесі 

      

    Нақты бір стратегиялық шешімдер қабылдау, әрине, қиын. Әсер етуші факторлардың кейбірлері (іздестіру шығындары, тауардың пайдалылығын бағалау ерекшеліктері) бір мезгілде пайда болуы мүмкін, сол себепті тәжірибеде кәсіпорындар аталған стратегиялардың түрлі байланысын қолдана алады.

    Баға  стратегиясын таңдау, сонымен қатар, заңнамалық негіздерге де байланысты болып келеді. Бәсекелестік деңгейі  төмен кәсіпорындарға немесе нарықтағы  ақпараттардан бейхабар тұтынушыларға  қарсы бағалық қасақана заңсыз әрекеттерді  болдырмау үшін көптеген елдерде  кәсіпорындардың баға стратегиясын реттейтін заңдар қабылданған. Бұл  заңдар, әдетте, бәсекелестер арасындағы қақтығыстарға және тұтынушыларды  кемсіту секілді әрекеттерге  бөгет болады. Кейбір заңдарда тіпті  баға стратегиясының нақты нұсқалары  да белгіленген. Сонымен қатар, ешқандай баға стратегиясы бәсеклестіктің әсерін төмендетпеуі тиіс. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Салалардағы тарифтік жүйелер 

     Бағдарламаны  табысты іске асыру мақсатында қазіргі  күні қолданыста ғы тарифтерді жасанды  ұстап тұрудан бас тартып, табиғи монополиялар сала сына барлық қатысушыларына-субъектілердің өздері мен олардың қызмет көрсетуін тұтынушылар мүдделері теңдестіруге қол жеткізуге бағытталған икемді тарифтік реттеу саясаты жүргізілуде.

     Бүгінгі күні экономиканы дамыту инфрақұрылымы  болып табылатын табиғи монополия  саласының қарқынды өсуінсіз өнеркәсіп  кешенін дамыту мүмкін емес.

     Табиғи  монополиялардың қазіргі жағдайы  негізгі құралдар мен жабдықтардың тозу деңгейінің жоғарылығымен сипатталады.

     Іс  жүзінде оның барлық салалардағы  сапалы, табиғи тозу деңгейі сындарлы шекке жетті.

     Сапалық жағынан тозған жабдықты пайдалану  ұсынылатын қызмет көрсетулер көлемінің  азаюына, сапасының нашарлауына  және апатты жағдайлардың туындауына әкеледі.

     Бұдан өзге, жеке айналым қаражаттарының жеткіліксіздігі жабдықты ауыстыруға бағытталған капитал салымдарын (инвестицияларды) жүзеге асыруға мүмкіндік  бермейді. Негізгі қорларды жаңарту оларды пайдалану тиімділігін, көрсетілетін қызметтердің сапалық сипаттамаларын жақсартудың және түптеп келгенде, экономикалық өсім мен ел индустриясын тұрақты дамытудың басты факторларының бірі болып табылады.

     Аталған іс-шараларды кең ауқымды іске асыру және тарифтерді белгілеудің  жаңа әдістерін енгізу табиғи монополия  саласында жұмыс істейтін кәсіпорындарды жаңғырту әрі ресурстарды сақтайтын  және шығыны аз жаңа технологияларды  енгізу үшін, олардың қайтарымдылығы мен бес жылға дейінгі болашақта  тарифтердің тұрақтылығын қамтамасыз етуі тиіс.   

     Ұялы байланыс жүйесіндегі тарифтер  саясаты

    Баға  – бұл тұтынушының тауарды  сатып алар кезіндегі ең бірінші  көңіл аударатын қасиеті десек  те болады. Тұтынушы ең алдымен тауардың бағасын, содан кейін оның басқа  параметрлеріне (сапасына, техникалық көрсеткіштеріне) назар аударады. Сол  себепті тауар өндірушілер бәсекелестік күресте оң нәтижелі жетістіктерге  жету мақсатында өздерінің баға саясатына  көп көңіл бөледі. Қазақстандағы  баға бәсекелестігінің мысалы ретінде  ұялы байланыс нарығындағы компаниялардың баға саясатын қарастыруға болады. Әрбір компанияның өз өнімінің бағасы соғылған қоңыраудың түріне және уақытына байланысты.