Мемлекеттiк басқарудағы ақпарттық жүйе жене оны жетiлдiру қажеттiлiгi

Мемлекеттiк  басқарудағы ақпарттық жүйе жене оны жетiлдiру қажеттiлiгi

 

 

 

 

Мазмұны

 

Кіріспе………………………………………………………………………………3

 

І - тарау. Жергілікті басқарудың мәні мен теориялық негіздері

1. Жергілікті мемлекеттік басқарудың мәні мен мазмұны…………5
2. Жергілікті басқарудың экономикалық механизмдері……………8
3. Жергілікті басқарудағы ақпараттық технологиялар…………….12

 

ІІ – тарау. Жергілікті басқарудың ағымдық жағдайы және оны жетілдіру жолдары

2.1. Оңтүстік Қазақстан  облысындағы жергілікті басқару  саясатын 

       жетілдіру концепциясы……………………………………………...17

2.2. Оңтүстік Қазақстан  облысындағы жергілікті басқаруды  жетілдіру 

       жолдары………………………………………………………………23

Қорытынды……………………………………………………………………...26

Пайдаланған әдебиеттер………………………………………………………..27

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Тақырыптың өзектілігі: Нарықтық экономика құрудың стратегиялық мiндеттерi мемлекеттiк басқарудың барлық деңгейлерiн демократиялық құрылысын талап етедi, өйткенi демократиялық тетiктерсiз және басқару органдарының жұмысын бақылаусыз әдiлеттi нарықтық бәсекелестiк жағдай туғызу мүмкiн емес.

 

Екiншi жағынан, нарықтық экономика шешiм қабылдау жүйесiнде  шектен тыс орталықтандыруға көнбейдi және экономикалық, әлеуметтiк өмiрдiң  субъектiлерiмен тiкелей жанасатын  жергiлiктi органдарға белгiлi бiр билiк  пен қаржы өкiлеттiгiн бекiтiп берудi талап етедi.

Қазіргі таңда еліміздің  мемлекеттік  құрылысын жетілдіру, оның ішінде билік құзырларының әр деңгейі арасында нақты бөлінуі  мен халық билігінің маңызды  элементі болып табылатын жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін ендіру өте өзекті мәселелердің қатарында. Бұл биліктің бөлінуі шеңберінде қарастырылатын мәселе отандық басқару жүйесін анықтайтын демократиялық нышандардың бірден-бірі.

Бірақ бұл бағытты  абсолют ретінде қабылдап, бүкіл  қоғам проблемаларын шешеді деп  қараудан да сақтанған дұрыс. Сонымен қатар күшті орталықтандырылған мемлекет белгілі кезеңде өзінің ішкі тұрақтылығын қамтамасыз ете алады, бірақ оның ұзақ уақытқа созылуы  саяси жағдайдың тұрақсыздануына алып келуі  мүмкін. Ал ішкі саясатта тұрақтылықты қамтамасыз ету саяси режимді орталықсыздандыру, жергілікті өзін-өзі баскаруды дамыту сияқты басқа да шараларды жүзеге асыруды талап етеді.

"Қазақстан - 2030" Стратегиясында қазіргі заманғы мемлекеттік  қызмет пен мемлекеттік басқару құрылымын құру мемлекеттің ең шешуші міндеттерінің бірі ретінде белгіленген. Осы құжатта атап көрсетілгендей, мемлекеттік басқару біртіндеп орталықсыздандырылып, үкімет ықшам әрі кәсіби деңгейде болып, неғұрлым маңызды міндеттерді шешуге қарай жұмылдырылады. Әрбір министрлік пен ведомство өздеріне тән емес қызметтерді орталықтан аймақтарға және мемлекеттен жеке секторға бере отырып, олардан арылады. Бірақ ол қызметтерді жергілікті жағдайда іске асыру экономикалық механизмдерді қолдануға бағытталуы тиіс.

Курстық жұмыстың негізгі мақсаты мен міндеттері: Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару органдарының қазіргі кездегі негізгі мәселелерін қарастыра отырып, жергілікті мемлекеттік басқаруды жетілдіру жолдарын зерттеу.

Осы мақсатты жүзеге асыру  барысында мемлекеттік басқаруды жетілдірудің ең басты жолы билікті орталықсыздандырудың себептерін қарастырдым:

Біріншіден, мемлекеттің  қоғам өмірінің барлық салаларына ықпал  ету деңгейінің үнемі өсуіне жауап  ретінде орталықсыздандыру жүргізу.

Екіншіден, қоғамдық деңгейде қабылданатын шешімдерде көптеген жергілікті факторлар ескерілмей қалу қауіпі болды. Сондықтан да шешімдер мемлекеттік мекемелерден гөрі, сайланбалы тұлғалар іс жүргізуді қалайтын азаматтардың мүддесіне және шындыққа сыймайтын. Бұл орайда орталықсыздандыру — демократия дамуының қажетті талабы.

Үшіншіден, азаматтың  өзін айқындау құқығын тану және олар өз дегенімен ұжымдарға бірігу қажеттілігі  туындайды. Ғалымдардың пікірі бойынша  орталықсыздандыру осындай қажеттіліктердің жүзеге асырылуы мен жергілікті ерекшеліктердің  ескерілуін қамтамасыз етеді.

Курстық жұмыстағы негізгі  материалдар отандық және Рессейлік экономикалық журналдардан, статистикалық басылымдардан, Қазақстан Республикасының Үкіметінің ресми Web-сайтынан және Оңтүстік қазақстан облысының ресми Web-сайтынан алынған.

Курстық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды, пайдаланған  әдебиеттер тізімі және қосымшалардан  тұрады.

 

 

І - тарау.    Жергілікті басқарудың мәні мен теориялық  негіздері

1. Жергілікті мемлекеттік басқарудың мәні мен мазмұны

Жергілікті мемлекеттік  басқару саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейтін жергілікті өкілді және атқарушы органның құзыретін, қызметінің ұйымдастырылуы мен тәртібін, сондай-ақ, маслихаттар депутаттарының құқықтық жағдайларын белгілейтін нормативтік құқықтық актілерді қалайтын Қазақстан Республикасының Конституциясы болып табылады. Конституцияның 8-ші бөлімінің 85 бабында жазылған жергілікті мемлекеттік басқару тиісті аумақтағы істің жай - күйіне жауапты жергілікті өкілдікті және атқарушы органдар жүзеге асырады.

Жергілікті мемлекеттік басқару дегеніміз - бұл заң актілерінде белгіленген құзырет шегінде жергілікті өкілді және атқару органдарының тиісті аумақта мемлекеттік саясатты жүргізуді, оны дамыту мақсатында жүзеге асыратын және тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты болып табылатын қызмет.

Жергілікті мемлекеттік  басқару жүйесінде әкімшілік-аумақтық бөліністің әр қилылығы көрініс табады. Оның қызметінің экономикалық және қаржылық негіздерін жергілікті бюджет, коммуналдық, заңды тұлғаларға  бекітілген мүлік  құрайды. Мәслихаттар мен әкімшіліктерге міндеттер, талаптар және шектеулер қойылады. Олардың негізгілеріне келесілер жатады:

1. Қызметінің қоғамдық маңызы бар салаларында бекітілген жалпы мемлекеттік стандартты ұстану.
2. Жалпы  мемлекеттің сыртқы және ішкі саясатына сәйкес келмейтін шешімдердің қабылдануына жол бермеу.
3. Азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуын қамтамасыз ету.

4. Ұлттық қауіпсіздікті  қамтамасыз етуде Қазақстан Республикасының  мүдделерін сақтау.

Аймақты дамытуға байланысты мәслихаттар мен әкімшіліктердің қолданатын жоспарлары елдің стратегиялық даму жоспарына сәйкес келуі тиіс және оларға бірыңғай еңбек нарығын, капиталды, қаржыны қалыптастыруға, тауарлар мен қызметтер көрсетуді еркін алмасуға кедергі келтіретін шешімдер қабылдауға тыйым салынады.

Жергілікті өкілді орган мәслихат халықтың, өкілдік бірыңғай жүйелерінің ажырамас бөлігі бола отырып, осы жүйеге тән белгілерін өз бойына сіңірген.

Қазақстан Республикасының "Жергілікті мемлекеттік басқару  туралы" заңында жазылған: "Жергілікті өкілді орган - мәслихат - бұл облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың халқы сайлайтын, халықтың еркін білдіретін және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес оны іске асыру үшін қажетті шараларды белгілейтін және жүзеге асырылуын бақылайтын сайланбалы орган".

Жергілікті өкілді органның өзіндік ерешеліктері. Мәслихат өзінің қызметтік сипаты жағынан жергілікті тұрғындардың мұң-мұқтажына байланысты мәселелерді шешуге құқылы халықтың кең тараған өкілді органы. Мәслихаттар күнделікті қызметтерінде шаруашылық, тұрмыстық, мәдени, меншікті, қоғамдық тәртіпті, заңдылықты, азаматтардың заңды құқықтарын қорғау, еліміздің қауіпсіздігін күшейту мәселелерімен айналысады. Сөйтіп, Қазақстан Республикасының мемлекеттік функциясын іс жүзіне асыруға халықты кеңінен қатыстырушы әкімшілік-аумақтық бөліністердегі өкілді орган болып табылады.

Мәслихат аппараты дегеніміз - бұл тиісті мәслихаттың, оның органдары  мен депутаттарының қызметін қамтамасыз ететін, әрі жергілікті бюджет есебінен ұсталынатын мемлекеттік мекеме.

Қазақстан Республикасында  мемлекеттік басқарудың қызметтері:

1. Негізгі өкілеттікті анықтайтын жалпы мәселелер:

• тиісті аумақты дамытудың жоспарлары, әлеуметтік және экономикалық бағдарламаларын жергілікті бюджеттік және олардың атқарылуы туралы есептерді бекіту.

• Тиісті аумақтарда қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану жөніндегі бағдарламаларды және қоршаған ортаны қорғау, сауықтыру жөніндегі шығыстарды бекіту және осы мәселеге қатысты өзге де жағдайларды шешу.
• әкімшілік ұсынысы бойынша әкімшілік-аумақтық бөліністі басқару схемасын бекіту.
• әкімшілік ұсынысы бойынша мәслихат сессиясының шешімімен тиісті әкімшіліктің дербес құрылымын бекіту.
• Халықты жұмыспен қамтылуына жәрдемдесу және кедейлікпен күрес бағдарламасын бекіту.

2. Мәлихаттың айрықша өкілеттігі:

• өздерінің қарауына жатқызылған әкімшілік-аумақтық құрылыс және жергілікті қауымдастық ұғымының шекараларының айқындау мәселелерін шешу.
• Атқарушы органдар басшыларының есептерін қарау және тиісті органдарға мәслихат шешімдерінің орындалмағаны үшін мемлекеттік органдардың лауазымды адамдардың және ұйымдарды жауапқа тарту туралы ұсыныстар енгізу.
• Қазақстан Республикасының әкімішілік-құқық бұзушылық туралы кодексіне сәйкес әкімшілік құқықты бұзғаны үшін әкімшілік жауаптылық белгіленген ережелерді бекіту.
• Тиісті әкімшілік-аумақтық бөліністі дамыту жоспарларының экономикалық және әлеуметтік бағдарламалардың жергілікті бюджеттің атқарылуына бақылау жасау.
• Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі өкілеттіктерді жүзеге асыру.
• Маслихаттың тұрақты комиссияларымен өзге де органдарын құру, олардың қызметтері туралы есептерді тыңдау тағы да басқа мәселелер.

Жергілікті атқарушы органдары келесі мәселелерді қарастырады:

- аумақты дамыту жоспарларын, экономикасын жергілікті атқарушы органдардың және әлеуметтік бағдарламаларын, жергілікті басшыларын қызметке тағайындау бюджетті әзірлеу және қызметтен босату, жергілікті қамтамасыз ету.

- жергілікті атқарушы  органдардың басшыларын қызметке тағайындау және қызметтен босату, жергілікті атқарушы органдардың жұмысын ұйымдастыруға байланысты өзге де мәселелерді шешу.

• коммуналдық меншікті басқару.
• жергілікті мемлекеттік басқару мүддесіне сай республика

заңдарымен жергілікті атқару органдарға жүктелетін өзге өкілеттіктерді жүзеге асыру.

 Көптеген елдерде жергілікті өкілетті органдарға жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі бірігіп кеткен. Қазақстан Республикасының Ата заңына сәйкес жергілікті өзін-өзі басқару халықтың жергілікті маңызы бар мәселелерді өзі шешуін қамтамасыз етеді. Жергілікті өзін-өзі басқаруды тұрғын халық тікелей сайлау жолымен, сондай-ақ халық топтары жинақы тұратын аумақты қамтитын селолық және қалалық жергілікті қауымдастықтардағы сайланбалы және басқа жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырады.

Жергілікті әкімшілік-территориялық  бөліктерде биліктің екі түрі жүзеге асуы мүмкін. Олар: жергілікті мемлекеттік  басқару жергілікті өзін-өзі басқару.

Жергілікті мемлекеттік  басқару дегеніміз жергілікті әкімшілік- территориялық жердегі Орталық өкіметтің атынан немесе жоғары тұрған     әкімішліктің     атынан    жүргізілетін    биліктің бір түрі.

Жергілікті мемлекеттік  басқаруды жүзеге асыратын адамдарды  деңгейі жоғары тұрған әкімшілік  орындары тағайындайды. (Мысалы, ауылдың әкімін аудан әкімі тағайындаса, аудан әкімін тағайындау облыс әкімінің қолында).

 

 

 

 

1.2. Жергілікті  басқарудың экономикалық механизмдері

Мемлекетті экономикалық, әлеуметтік және саяси жағынан одан әрі демократияландыруда жергілікті шаруашылықты басқаруды жетілдіруде әкімшілік - экономикалық механизмдердің алатын орны бөлек. Мемлекеттің негізгі қызметті ұлттық егемендікті, меншік құқын, заңды және тәртіп сақтауды қорғау және ақша айналысын, сыртқы сауданы реттеу және тағы да басқалай болып келсе, жергілікті шаруашылықты басқару аясына жергілікті бюджетті бекіту, жергілікті салықтарды белгілеу, жергілікті халыққа білім беру мен денсаулық сақтау, әлеуметтік көмек беру, ауылды көгалдандыру, тазалық жұмыстарын жүргізу сияқты барлық қызмет түрлерімен қамтамасыз ету және т.б. кіреді.

 Қазақстан Республикасының  Президентінің биылғы жылғы халыққа  Жолдауында тұрғын - үй құрылысының  жаңа саясаты тұрғысында "құрылысты  арзандату мақсатында тұрғын-үй  инфрақұрылымын қаржыландыруды  өз мойнына жергілікті билік  алуы тиіс" дей келе, "облыстарды дамытудың барлық бюджеттері тек қана білім беру, дансаулық сақтау, сумен қамтамасыз ету жүйелерін дамыту мақсаттары мен тұрғын үй құрылысы инфрақұрылымына пайдаланылуы тиіс" деп нақты әрі ашық міндеттерді алға тартты.