Меншікті табыс салығы

Меншікті қапитал  қалыптасуы, түсінігі. Төленбеген капитал.

     Меншікті  капитал - бүл міндеттемелерді шегеріп тастағаннан кейінгі активтер. Меншікті капитал құрылымы шаруашылық жүргізуші ұйымдардың ұйымдық – қүқықтық  формаларына қатысты ажыратылады. Акционерлік қоғамдар мен серіктестіктердің меншікті капитал қүрылымдарын айырмашылықтар байқалады.

     Ұйымдардың  жарғылық капиталын калыптастыру тәртібі  олардың ұйымдық – құқықтық формаларына  қатысты Қазақстан Республикасының  Азаматтық кодексімен белгіленген.

     Қазақстан Республикасындағы шаруашылық жүргізуші ұйымдардың түрлері :

     1. Шаруашылык серіктестіктер — бұл жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлестерінен қалыптасатын, негізгі қызмет нәтижесі бойынша алдын – ала пайда алуды мақсат ететін заңдытүлға болып саналатын коммерциялық ұйымдар.Жарғылық капитал тепе-тең құрылтайшылардың салымдарынан қалыптасады.

     Шаруашылық  серіктестіктері:

     •     толық серіктестік;

     •     коммандиттік серіктестік;

     •     жауапкершілігі шектеулі серіктестік;

     •     қосымша жауапкершілік жүктелген  серіктестік;

     • акционерлік коғам  формасында  құрылуы  мүмкін.     

     Құрылтайшылық  шарт(бір құрылтайшыдан құрылса), жарғымен шаруашылық жүргізуші серіктестіктің құрылтайшылық құжаты болып саналады. Егер шаруашылық серіктестігін құрған тұлға біреу болса, онда жарғы кұрылтайшылық құжат болып қызмет етеді.

           

     

     

     

     

     

     

     

     

       

     

       

       

     

        
 
 

                 Қазақстан Республикасы ұйымдарының түрлері мен формалары. 

     Толық серіктестік жарғылық капиталдың толық  емес жағдайында құрылтайшылар бірдей жауапты етеді (АК  1п. 63 тармағы).Толық серіктестіктің жарғылық капиталының Жарғылық капитал 25 АЕК мөлшерінен төмен болмау керек (ШС қаулының  1п. 13тармағы).

     Толық серіктестіктің жарғылық капиталын  азайтуға барлық кредиторларды хабардар еткеннен кейін ғана барып рұқсат етіледі, өйткені олардың мерзімінен бұрын тоқтауды немесе тиісті міндеттемелерді орындауды және оларға шығындарды өтеуді талап етуге құқығы бар.

               Серіктестіктің меншікті капитал құрылымы:

     

     

     

       

     

     

       

                   Серіктестіктің меншікті капиталы  

     Командиттік серіктестік құрылады (АК 1п.72т): 

     1) бір және бірнеше қатысушылардың  салымдар жауапкершіліктері салынған  үлес салым шегіне ғана жауапты  болып танылады және кәсіпкерлік  шаруашылыққа қатысты болмайды.

     Коммандиттік  серіктестіктің жарғылық капиталы (50 АЕК мөлшерінен төмен болмау керек) оның қатысушыларыньщ салымдарынан тұрады. Салымшылардың салымдарын есепке алусыз жарғылық капитал коммандиттік серіктестік мүлкіндегі толық серіктестердің үлесін анықтайды.

     Салымшылар  үлесінің жиынтық мөлшері коммандиттік серіктестіктің жарғылык капиталының 50% - дан аспайтын бөлігін құрауы мүмкін.

     Жауапкершілігі  шектеулі серіктестік. Қүрылтайшының жарылык капиталға салымдарды 100 АЕК төмен болмау керек тіркелу мерзімге.

     Серіктестік қатысушылары оның міндеттемелері бойынша  жарғылык капиталға өз салымдарымен, ал бұл сомалардың жеткіліксіздігі  жағдайында, оларға жататын мүлікпен косымша бірнеше рет салған салымдар мөлшерінде жауап беретін серіктестік  косымша жауапкершілік жүктелген серіктестік болып танылады. Қатысушылар жауапкершілігінің шекті мөлшері құрылтайшылық құжаттармен айқындалады.

     Жауапкершілігі  шектелген және косымша жауапкершілік  жүктелген серіктестіктердің қүқықтык жағдайлары, олардың қатысушыларының  қүқықтары мен міндеттері, серіктестікті құру, кызметін жүргізу кайта құру және тарату тәртіптерін Қазақстан Республикасының «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілік  жүктелген серіктестіктер туралы» Заңы айкындайды.

     Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексі және «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңға сәйкес, жарғылық капиталы салымдардың белгіленген тең акцияларының белгілі бір санына (үлестің номиналдық қүнына сәйкес) бөлінген серіктестік акционерлік қоғам болып танылады.

     Қоғам мүшелері (акционерлер) оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді, оларға жататын акциялар шегінде оның қызметімен байланысты шығындар тәуекелін көтереді. Акционерлік қоғам ашық және жабық болуы мүмкін.

     Ашық  акционерлік қоғам акционерлері басқа мүшелерінін келісімінсіз оларға жататын акцияларды иеліктен айыруга қүқығы бар.

     Жабық акционерлік қоғам акциялары оның құрылтайшылары арасында ғана немесе күні бұрын анықталып қойылған тұлғалар шеңбері арасында ғана таралады.

      Акцонерлік  қоғамның меншікті капиталының құрам ы

                               

     

     

     

       

       

     

     

  

       Акционерлік қоғамның жарғылық  капиталы шығарылған акциялардың  белгіленген құнының сомасына  тең, бірақта заңмен белгіленген  ең төменгі мөлшерден аз болмауы  тиіс.

       Акционерлік қоғамды құру кезінде  оның бүкіл акциялары құрылтайшылар арасында бөлінген болуы тиіс. Акцияларға ашық жазылуды жүргізуге жарғылық капиталды толық төлегенге дейін рұқсат етілмейді.

     Жарғылық  капиталды көбейту акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша:

     •     акциялардың нақтылы құнын өсіру;

     •      қосымша акциялар (косымша эмиссия) шығару жолымен жүзеге

            асырылуы мүмкін.

       Акционерлік қоғамның жарғылык  капиталын азайту акционерлердің  жалпы жиналысының шешімі негізінде:

     •      акциялардың нақтылы құнын төмен  түсіру;

     •   олардың жалпы санын қысқарту мақсатымен акциялардың бір бөлігін сатып алу және қайтарып алу жолымен жүзеге асырылуы мүмкін.

     Акционерлердің  құқығы айналымдағы ақциялардың көлемімен анықталады ,яғни сатыпалынған шығаруға рұқсат етілгенмен емес. Мысалы:

     АҚ-ға 100000акция шығаруға рұқсат етілді, ал 80000 ғана сатылды, сонда  80000сатылған акцияның иегерлері 100% активке ие деген сөз.

       Егер өзге (негізгі) шаруашылық  серікгестігі оның жарғылық капиталына  басым үлеспен қатысса немесе  олардың арасында жасалған шартқа  сәйкес немесе басқалай түрде осындай серіктестік қабылдайтын шешімдерді айқындау құқығына ие болса, мұндай шаруашылық серіктестік еншілес серіктестік деп танылады.

     Тәуелді серіктестік - өзге  (қатысушы, басым үлеспен каты-сушы) заңды тұлға 20% - дан артық оның акциялар дауысына ие болатын серіктестік. Бір-бірінің жарғылық капиталына акционерлік қоғамдардың өзара қатысуы әрбір жарғылық капиталдың 25% - дан артып кетпеуі тиіс.

     Заңды тұлға өндірістік кооператив формасында ұйымдастырылуы мүмкін. Олардың жеке еңбекпен катысуы және онын мүшелерінің мүліктік жарналарын (пайларын) біріктіруіне негізделген бірлескен кәсіпкерлік үшін мүшелік негізінде азаматтардың ерікті түрде бірігуі өндірістік кооператив болып танылады.

     Өндірістік  кооператив жарғысы заңды тұлға  жарғысьның жалпы ережелерінен өзге, кооператив мүшелерінің пайдалары туралы кооператив мүшелерінің кұрамы мен пайлар салу тәртібі туралы және пайлар салу бойынша міндеттемелерді бұзғаны үшін олардың жауапкершілігі туралы; кооператив қызметіне оның мүшелерінің еңбекпен қатысу тәртібі туралы; кооператив пайдаларын болу мен шығындарын (зияндарын) өтеу тәртібі туралы; кооперативті басқару органдарының қүрамы мен құзырлары туралы жағдайлардан тұруы тиіс. Салынған пай кооператив мүшесінің үлесі болып саналады.

Кооператив  пайдасы, егер кооператив жарғысында басқалай қаралмаған болса, олардың еңбектеріне сәйкес, кооператив мүшелері арасында бөлінеді.

       Мемлекеттік кәсіпорындарға:

     • шаруашылық жүргізу құқығымен құрылған мемлекеттік кәсіпорындар;

     •     жедел басқару (қазынашылық кәсіпорындар) құқығымен құрылған

            мемлекеттік кәсіпорындар жатады.

       Мемлекеттік кәсіпорынның мүлкі  мемлекетке жатады,  бөлінбейтін  болып саналады және салымдар (үлес, пай) бойынша, оның ішінде кәсіпорын жұмыскерлері арасында бөлінбейді.

     Мемлекеттік кәсіпорындар өкілетті мемлекеттік  органның шешімі бойынша құрылады. Мемлекет мемлекеттік кәсіпорынның құрылтайшысы болып қатысады. Жарғылық капитал мемлекет бөлген мүлік есебінен қалыптасады.

     Шаруашылық  жүргізу құқығымен құрылған мемлекеттік  кәсіпорынның өзгешелікті сипаты болып  мыналар саналады:

     •   өзіне жататын барлык мүлікке  өзінің міндеттемелері бойынша жауап  бере отырып, мемлекет міндеттемелері бойынша жауап бермейді;

     •    құрылтайшының әрекетінен туындай  отырып, оны банкрот деп  жариялағаннан басқа жағдайларда, мемлекет бұл кәсіпорынның міндеттемелері   бойынша   жауап бермейді. Егер кәсіпорынның кредиторларының талабын қанағаттандыру үшін қаржылары (құралдары) жеткіліксіз болғанда,  кәсіпорын  міндеттемелері бойынша мемлекет жауап береді.

     Мемлекеттік қазынашылық кәсіпорындар, оның міндетте-мелері бойынша құрылтайшылардың субсидиаларлы  жауапкершілік көтеретіндігімен сипатталады.

     Коммерциялық  емес сипаттағы басқарушылық, әлеуметтік - мәдени және өзге де міндеттерді жүзеге асыру үшін меншік иесі құрған және сол қаржыландыратын ұйым  - коммерциялық емес ұйым, яғни мекеме болып танылады.

     Коммерциялық  емес ұйымдар:

     •     қоғамдық бірлестіктер;

     •     қоғамдық қорлар;

     •     тұтыну кооперативтері;

     •      діни бірлестіктер;

     •  қауымдастықтар (одақтар) формасындағы заңды тұлғалардың бірлестіктері  жатады.