Меншікті табыс салығы

1.Таза табыс  құрылтайшылар арасында біркелкі (пропорционально)бөлінеді:

• тең;
• келісілген үлес бойынша;
• жылбасындағы бар капиталды  біркелкі; (пропорционально)
• сальдынған активтер орташа көлемі бойынша біркелкі (пропорционально).

2. Таза табыстан құрылтайшыларға  еңбекақы ретінде (сыйлықақы), одан қалғаны (алдындағы әдіспен).

Мысалы :

2005ж.қорытынды  бойынша таза табыс 80,0тг. болды.Екі  құрылтайшы.

1) таза табыс  тең бөлінсе  80,0 : 2  = 40,0теңгеден  болады.

2) бұреуінің  үлесі 60%, екіншінікі 40%, сонда 80,0 х 60% = 48,0;

                                                                                  80,0 х 40% = 32,0.

  3) бұреуінде  50,0тг., екіншіде 100,0тг.,сонда (80,0х  50,0) : 150,0 = 26667тг;

                                                                                 (80,0х100,0) : 150,0 = 53333тг.

4) бұл әдісте  әр құрылтайшыны инвестициялау мерзімі аталу керек.

Орташа көлемін  анықтау үшін капитал қалдығын осы  капитал неше айда өзгеріссіз қалып  отрыған айдын санына көбейту  керек.

Мысалы :  Бірінші  құрылтайшы:

                                    Сальдо     өзгеріссіз болды           сома

2005ж. 1.01.    50,0      50,0              6 ай                          300,0

2005ж. 1.07.   15,0      65,0               5ай                          325,0

2005ж. 1.12.   30,0      95,0               1ай                            95,0

     Барлығы                                       12ай                         720,0

 Екінші  құрылтайшы:

                                   

2005ж. 1.01.    100,0      100,0           3 ай                          300,0

2005ж.1.04.      17,0      117,0           4ай                           468,0

2005ж. 1.08.        3,0      120,0            5ай                          600,0

     Барлығы                                       12ай                        1368,0

 Сонда орташа  көлемі Бірінші құрылтайшы бойынша  720,0 : 12 = 60,0тг.

                                       Екінші  құрылтайшы бойынша: 1368,0 : 12 = 114,0тг.

 Кәсіпорынның  орташа капитал көлемі  174,0тг.

Кәсіпорынның  орташа капитал көлемінің коэффициенті : 

 Бірінші құрылтайшы  бойынша  60,0 : 174,0 = 0,345тг.немесе 34,5%

 Екінші  құрылтайшы  бойынша: 114,0 : 174,0 = 0,655тг.немесе 65,5%.

      Д 5610 – 80,0

      К  5020    27,6   ( 80,0 х 34,5%)

                       52,4  ( 80,0 х 65,5%).

3. Таза табыстан құрылтайшыларға  еңбекақы төленеді ,одан қалғаны  белгіленген ставка бойынша.

Мысалы : а) құрылтайшылар 6% жылдық  ақы алып отырады бастапқы салымдардан. 

Бірінші құрылтайшы: 2005ж. 1.01.    50,0

Екінші  құрылтайшы: 2005ж. 1.01.    100,0      таза пайда 80,0тг. сонда :

   Таза  пайда     80000тг.               Бірінші құрылтайшы Екінші  құрылтайшы

Салынған салым  үшін пайызы 6%:     3000(50,0х6%)             6000

 Еңбекақы                                              16000                            10000

 Қалдықты  үлестіру (80,0-9,0-26,0): 2  =22500                         22500

                       Барлығы                              41500                         38500

                   Б) егер кәсіпорында табыс жоқ,  бірақ құрылтайшылар еңбекақы  алды және пайыздарын алды:

    Шығын   20,0тг.  :

                                                 Бірінші құрылтайшы Екінші  құрылтайшы

Салынған салым  үшін пайызы 6%:     3000                              6000

 Еңбекақы                                              16000                            10000

 Қалдықты  үлестіру (20,0+9,0+26,0): 2=-27500                      -27500

                       Барлығы   (3,0+16,0-27,5) -8500                         -11500

 Д 5020    20,0

 К 5610    20,0

                        С) Таза табыстан құрылтайшылар  арасында улестіру барысында біреуінің капиталының көбейуі  екіншінікін азайтуы мүмкін.

Мысалы: кәсіпорынның есептік жыл бойынша 2800таза табыс  шықты

                                                                          таза пайда 2800тг. сонда :

   Таза пайда     80000тг.               Бірінші құрылтайшы Екінші  құрылтайшы

Салынған салым  үшін пайызы 6%:     3000                             6000

 Еңбекақы                                              16000                            10000

 Қалдықты  үлестіру (2,8 -9,0-26,0): 2  =-16100                       -16100

                       Барлығы                           2900                           -100

  Д 5610 2800

  Д 5020 (2-ші) 100

  К  5020 (1-ші) 2900

5. Құрылтайшылар құрамының  өзгеруі.

 Кәсіпорын  қызмет барысында бұрынғы құрылтайшылар келісімімен  жаңа құрылтайшылар кіруі және бұрынғылардың шығуы құқылы.

Мысалы екі  құрылтайшылар, олардың үлес көлемі 30,0 және 45,0тг.

Біреуінен үшінші адам үлестік құқысын сатып алады 100,0тг.

 Жаңа құрылтайшыны  алады егер ол 80,0тг. салса ғана:

 Д – 1030 80,0

 К – 5020 80,0

 Барлығы   Д 1040   К 5020   155,0. 

Бұрынғы қатысушыларға сыйақы төлемі:

Екі құрылтайшылар  арасында  60,0 және 85,0тг. үлесі бойынша  таза табыс 2:1 пропорциямен бөлінеді. Бұларға  үшінші адам 55,0 теңгемен қосылады. Сонда 1:4 улесі болады. Сонда ; 60,0; 85,0; 55,0- барлығы 200,0тг. оның ішінде үшінші адамның 200,0 : 4= 50,0тг. (1\4 бөлігі)

 Д 1030    55,0

 К 5020   50,0 (үшінші)

                  3,3 (біріншіге)         (2\5 5000нан )    2:5

                  1,7 (екіншіге)           (1\5 5000нан )    1:5 

 бұл деген  : үшінші қатысушы  салған ақшасы 55,0тг., оның капиталы 50,0тг.,  ал 5,0 бұрынғы құрылтайшыларға сыйлықақы  2:1 пропорциямен.

 Жаңа қатысушыға  сыйлықақы .

  Құрылтайшылар  өз арасына жаңа адам тарту құқылы және оған сыйлық ақы жасайалады.

Мысалы, екі құрылтайшы 80,0 және 50,0тг. капиталы бар. Таза табыс  араларында  3 : 2 пропорциямен бөлінеді. Қаржылық жағдайының қиындығымен үшінші адамды қабылдауға мәжбүр болып отыр, табыстың 1\4 бөлігімен бөлісуге егер ол 20000тг. салса. Сонда капиталдары болады 80,0; 50,0; 20,0тг. –барлығы 150,0тг. Бұл жерде үшінші адамның капиталы болады 37,5тг. (150000 : 4). Сонда Д 1030      20,0

                                              К 5020      біріншінікі   10500  (3\5 17500ден)  3:5

                                                                 екіншінікі    7000   (2\5 17500ден)  2:5

                                                                 үшіншінікі   37500

17500 сыйлықақы  3:2 пропорциямен бұрынғы құрылтайшыларға есептелді, енді жаңа кірген құрылтайшыға сыйлық ақы есептеу тәртібін қайта қарастырылу керек.

 Құрылтайшылықтан шығу.

Мысалы, құрылтайшы серіктестіктен шығарда өз салымын  баланстық құнмен қайтарып алады. Табыс  араларында 3:1:1 пропорциямен бөлінеді дейік.

                               Активтер                                          Капитал

 Қолмақол  ақша            30000                         Арман               50000

 Дебиторлар                  20000                          Женя                 30000

 Тауарлар                      40000                         Асель                 20000

 Жабдықтар                   50000

 Жабдықтардың  тозуы (40000)

 Барлығы                        100000                                                 100000

Дебиторлық борыштың біразы 500тг. күмәнді борыштар ретінде  есептен шығарыған. Тауарлар мен  жабдықтар қайта бағаланған: тауарлардың  құны 45000тг.,жабдықтар 54000тг. олардың  тозуы 42000тг. құрады. Сонда осы өзгерістер мына проводкалармен көрсетіледі:

Д 5020 Арманның капиталы  300

             Женя                            100

             Асель                           100                   К   1210        500

Д 1330   тауарлар                    5000

К         Арманның капиталы  3000

             Женя                            1000

             Асель                           1000               

Д 2410 жабдықтар                   4000  

К жиналған тозу сома            2000        К   Арманның капиталы   1200

                                                                        Женя                              400

                                                                        Асель                              400

 Осы өзгерістер  бухгалтерлік жазбаларда көрсетіледі:

                               Активтер                                          Капитал

 Қолмақол  ақша            30000                         Арман               53900

 Дебиторлар                  19500                          Женя                 31300

 Тауарлар                      45000                         Асель                 21300

 Жабдықтар                   54000

 Жабдықтардың  тозуы (42000)

 Барлығы                        106500                                                 106500

 Асель серіктестіктен  шығарда капиталы 21300тг.құрады, егер осы капиталды қолмақол ақшамен алса  болады Д 5020 К 1010 21300тг. 

Бақылау сұрақтары :

     1.Меншікті  капитал түсінігі

     2. Акция дегеніміз не

     3.Эмиссия,  эмитент.

     4.Құрылтайшылар  ( кәсіпорынға қатысы).

     5.ҚР-сында  шаруашылық жүргізуші формалары мен түрлері.

     6.Жарғылық  капитал.

     7.Резервтік  капитал.

     8. Меншікті капитал бөлімінің бухгалтерлік  есеп шоттары.

     9. Құрылтайшылардың салымдарының  синтетикалық есебі.

     10.Акционерлердің  үлеске кіру мен шығу есебі.

       Есептер

      1. АҚ 700000тг. жарияланған жарғысы (700штук акция 1000тг.);

     бірінші эмиссияда 500шт. 1000тг. шығарылды, акционерлер арасында 1200теңгеден орналастырылды.

     Сомаларын есептеп шот корреспонденциясын көрсету.

     2. Есеп

     «Инвест»  ЖШС 2005ж. 3 құрылтайшылардан құрылған :

     Арман   220,0м.тг.

     Алия     250,0 м.тг.

     Эдик     230,0м.тг.