Білім беру технологиялары

Сөз жарыс  жəрдемімен оған қатысушылар жаңа білімдерді игереді, өз пікірлерінің дұрыстығына  не қателігіне көзін жеткізеді, өз көзқарастарын  қорғап қалуға үйренеді, басқалар ой топшылауларымен  есептесу қажеттігін түсінеді.

Кітаппен (оқулықпен) жұмыс – кітап оқу  сөздік əдісінің аса маңызды түрлерінің бірі. Бұл əдістің тиімділігі –оқушы өзіне қолайлы жағдайда, өз түсініміне орай оқу материалын қалауынша қайталап игеруге мүмкіндік алады.

Баспа көздерімен оқу жұмысын атқарудың бірнеше  жолы бар:

- конспектілеу - оқылған ақпараттың қысқаша  жазбасы не баяны. Конспектілеу  түрлері- түгелдей көшіру, іріктеумен  таңдап жазу, толық не қысқа  конспект түзу. Оқушы конспектіні  үшінші тұлғаның атынан емес, өз атынан жасағаны жөн, осы  жағдайда оның дербес ойлау  қабілеті дамиды;

- тезистер  түзу - негізгі идеяларды белгілі  бірізділікпен қысқаша баяндау; 

- реферат  құрастыру – тақырып бойынша  бірнеше ақпарат көздеріне шолу  беріп, олардың мазмұны мен  формасына өз бағасын беру;

- мəтін  жоспарын жасау - мəтінді бөлімдерге  келтіріп, əрқайсысына атама беру; жоспар жай не күрделі болуы  мүмкін;

- сілтемелер  беру (цитирование)- мəтіннен өзгертілместен  бөліп алынған көшірме. Сілтемеге  байланысты қойылатын талаптар: əдептілік болуы, мағынаның өзгеріске  түспеуі, сілтеме алынған еңбектің  авторын, атамасын, баспа орыны  мен атын, жария жылын, бетін  дəл келтіру; 

- түсініктеме  беру (аннотация)- оқылғанның мəнді  тараптарын жойып алмастан, қысқа,  ықшам баяндау (ауызша не жазба);

- пікір  беру (рецензирование)- оқылған жөнінде  өз ойын білдіруге арналған  қысқаша ауызша не жазба баян.

- анықтама (справка) түзу –ізденіс нəтижесінде  жинақталған ақпарат бойынша  мəлімет. Анықтамалар түрі - өмірнамалық  дерек, сандық- статистикалық, жағрапиялық,  терминологиялық жəне т.б. 

- формальды  –қисынды модель жасау - оқылғанды  сөз-сүлбе (схема) күйінде жеткізу; 

- тақырыптық  тезаурус құрастыру - тақырып,  бөлім не түгелдей пəн бойынша  тірек ұғымдардың реттелген жиынтық  тізімін жасау; 

- идеялар  матрицасын жасау - біртекті заттар, құбылыстар жөнінде келтірілген  түрлі авторлар еңбектеріндегі  салыстырмалы сипаттамаларда кесте  формасына келтіру; 

- пиктографиялық  жазба –сөзсіз бейнелеу.

Білім көзіне орай топтастырудың жəне бір реті - бұл көрнекілік əдістер. Көрнекі  əдістерді пайдалану барысында  ақпараттық материалды игеру оқу  процесінде көрнекі құралдар сүлбе (схема), кесте, сурет, модельдер, приборлар, техникалық құралдарды тікелей қолдануға  тəуелді. Бұлардың бəрі оқушының сезім  тетіктеріне ықпал жасауға негізделіп, сөздік жəне практикалық əдістермен бірге пайдаланылады.

Оқудың  практикалық əдістері - оқушының іс-əрекетіне, оқу қызметтеріне негізделеді. Бұлардың басты міндеті –тəжірибелік ептіліктер мен дағдылар қалыптастыру. Мұндай топтастыруда жаттығу, лабораториялық жəне тəжірибелік əдістері бірігеді.

Жаттығулар  – материалды игеру не игерілгеннің сапасын көтеру мақсатында оқу əрекеттерін (ақыл не қызметтік) көп мəрте қайталаумен  орындау.

Жаттығулар  ауызша, жазба, графикалық жəне оқу-еңбектік болып ажыралады.

Ауызша  жаттығулар оқушылардың сөйлеу мəдениетінің, қисынды ойлау, ес, зейін, таным мүмкіндіктерінің дамуына ықпал жасайды.

Жазба жаттығулардың  басты міндеті игерілген білімді  бекіту жəне олар бойынша қажетті  ептіліктер мен дағдыларды қалыптастырып, қолдануға бейімдеу.

Оқу-еңбектік жаттығулар ерекше əдістер тобын  құрайды. Бұларды пайдалану нəтижесінде  оқушылар теориялық біліктерін еңбек  іс-əрекеттерінде қолдануға үйреніп, еңбек құрал-саймандарымен, лабораториялық жабдықтармен қатынас жасауға дағдыланады, құрастырушылық-техникалық ептіліктерін дамытады.

Оқушылардың өзіндік əрекеті мен дербес жұмыс  істеуіне байланысты қалаған жаттығу  қайта жасау, дағдылану, шығармашылдық  сипатына ие.

Оқу процесінің белсенділігін көтеру, оқу тапсырмаларының  сапалы орындалуына түсіндірмелі жаттығулардың  тиімділігі орасан. Бұлардың мəні –  оқушы орындап жатқан əрекетіне  сипаттама береді, осыдан жаттығу  ісі мен білімі көтеріңкі саналылықпен меңгеріледі.

Лабораториялық  жұмыстар əдіс ретінде оқушылардың  өз бетінше арнайы приборлар мен  құралдарды пайдалана отырып, тəжірибе не эксперимент жүргізуіне негізделген. Жұмыс дара не топта жүргізіледі. Бұл əдісті қолдану барысында оқушылар жоғары белсенділік жəне дербестікпен қатысып, зерттеу істеріне етене араласуға мүмкіндік алады.