Кәсіби оқытудың мазмұны мен жүйесі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 Кәсіби мектептерде «Радиотехника  және автоматика» курсын оқытуды  ұйымдастырудың әдістемелік  негіздері

 

 

2.1 Кәсіби мектептерде «Радиотехника  және автоматика» курсын оқытудың  мақсаты мен міндеті

 

Лабораториялық практикумда  қолданылатын электрлік тізбектердің және нақты құрылғылардың параметрлерін  өңдеу мен зерттелуі,сонымен қатар авариялық режимге әкеліп соғатын параметрлердің орналастыруымен, жалпы нақты эксперименте мүмкін емес өңдеулер. Бұл экспериментті компьютерлік сыныпта өткізу керек. Практикалық сабақтарды компьютерлік сыныпта өткізу керек (12.....15 жұмыс орын) типті тапсырмаларды орындағаннан кейін, әрбір оқушыға жеке тапсырма берілу керек. Практикалық сабақтарда топты екі топқа бөлу керек, себебі әр компьютерде бір студент жұмыс істеп отыру керек. Екі студент бірге жұмыс істейді тек қана уақытша және ерекше жағдайларда ғана рұқсат етіледі.

Сабақты өткізу барысында бағдарламалық  құралдарды қолдануды ұсынады, сол  сияқты ЖОО – ң оқытушылары   мен студенттердің басып шығараған  сертификатталған оқу – бағдарламалық  құралдарды қолдануды ұсынады. Кафедра  меңгерушісінің рұқсатымен бағдарламаларды  келешекте сертификаттау мақсатымен сертификатталмаған бағдарламаларды  қолдануға болады. 

Электрлі тізбектер мен құрылғыларды өңдеу, сонымен қатар арадағы  куртық жұмыстың тапсырмаларының есептеулерінің нәтижелері және есептеуіш – графикалық тапсырмаларды студенттерге үйге берілетін  бағдарлама бойынша өткізуді ұсынады.

Лабораторлық және практикалық  тапсырмаларды студенттердін дайындығын тексеру барысында, пәннің бөлімдері  бойынша білімді игерудін  рубеждік және аралық бақылаудын, сонымен бірге  семестр бойғы алған білімінің  деңгейін алдын ала тексеру үшін сертификатталған тесттер мен автоматты  өңделген тесттердің нәтижелерімен  компьютерлік сыныпта өткізуді ұсынады. Бағыты көретілген оқытудың жоспарында бір аптадағы пәнді игерудің сағат көлемі көрсетілген (оған қоса студенттің өзіндік жұмысы), сонымен қатар сабақтың түріне байланысты ЖОО – да жүзеге асырылатын бір аптада өткізілетін аудиторлық сабақтардың сағат саны.

Электроникадан сабақ  беру қазіргі заманғы элементті  базаға, аналогты және цифрлық құрылғыларға, интегралды микросхема мен микропроцессорлы техникаға сүйенуі тиіс. Кафедра лабораторлы – практикалық сабақтарды өткізудің жоспарын өңдейді, берілетін тапсырмалар мен мысалдардың мазмұны көрсетілетін, дәрістік сабақтардың мазмұны негізінде лабораторлық жұмыстардың методикасы, лабораторлы – практикалық сабақтардың типтік тематикасы, есептеуші – графикалық тапсырмалар немесе курстық жұмыстар.

Зерттеудің өзектілігін  алдын ала жаңа әлеуметтік – экономикалық  еңбек рыногында, өндірістік күштің дамуын талап ететін оқудың интенсивті жүйесі негізінде, жастардың жоғары кәсіби дайындықтарын қамтамасыз ететін, барлық потенциалдық мүмкіндіктер мен  жеке бастың қабілеттілігі болып  табылады. Елімізде экономикалық көтерілу мүмкін, егер техникамен және өндірістік процесстерде жаңашыл технолгиялармен  қаматамасыз етілсе, ЖОО орындарының  түлектеріне жұмыс берілуі тиіс, ол үшін жоғары білімділік пен дағдылардың  көлемнің көтерілуі керек.

ЖОО мамандарды кәсіби дайындау стерженін құрайтын жалпыинженерлік  және арнайы пәндер бойынша базалық  мәліметтің көлемі  осыған байланысты тез өседі. Басқа жағынан қарасақ, техникалық ЖОО -  да экономикалық және гуманитарлық дайындықты күшейту қажеттілігі уақыттың азаюымен жүзеге асырылады, жалпыинженер пәнінің оқу планының шетке алынуы жаңа эффективті педгогикалық өңдеу мен қажетті ізденіске әкеп соқтырады.  

Сайып келгенде,тақырыптың маңызды ерекшеліктеріинженерге әлеуметтік тапсырыс беру, техникалық прогресстерді  ұйымдастыру кезіндегі активті  қатысуға теориялық дайындығы  бар,  жаңа әлеуметтік – экономикалық жағдайларда  тиімді жұмыс істеуге қабілетті, күннен күнге көлемі үлкейіп отыратын мәліметтер мен берілген уақыттың тығыздығын жеңіп шығу арасындағы дифицитпен куресуі, жас мамандардың қазіргі заманғы  жағдайларда жалпы ғылыми құрылғылар және техникалық құралдардың іс - әрекеттері мен олардың функцияларымен жұмыс  атқаруына ынтасы, жас мамандардың  ғылыми – техникалық мәліметтердің  тез жаңаруы кезіндегі өзін өзі  қалыптастыруы мен өзін өзі дамыту қабілеттіліктерінің қажеттіліктері болып табылады.

Қарама қайшылық зат ретінде  курстың міндетті тенденциялар интеграциясы арасында және жалпыинженерлік пәндерді оқыту барысында уақыттың қысқаруы мен жаңа әлеуметтік – экономикалық жағдайлармен орналстырылады. Осындай  дайындықты келешек радиотехникалық  профильдің инженерлерінен  талап  етіледі. Олардың кәсіби білімінің  тек жоғары сапасын ғана қамтамасыз етіп қана емес, сонымен қатар жылдан жылға ауысып отыратын техника мен  технология жағдайларында шығармашылық жұмыс атқаруына мүмкіндік беру.

педагогикалық теория мен оны практикалық қолдану  арасындағы жетістіктері нақты анықталған.

Бұл қарама қайшылықтарды жеңіп шығу негізінен  нақты пәнді оқыту методикасында  оптималды талаптар мен қысқартылған мерзімде оқыту процесінен тиімді  нәтижені алу теоретикалық модельден  реалды педагогикалық технологияға ауысу жолдарымен қамтамасыз етеді.

Алынған нәтижелер мен бір ғана пәнді  оқыту процесін қолдануда көрсетілген  талаптар, соған сәйкес әйгілі педегогикалық  заңнамалармен қатар мамандарды дайындау кезіндегі  тиімділікті  арттыру.

Бұл оқыту әдістемесінің мақсаты  – ЖОО – ң студенттерінің кәсіби дайындықтарының сапасын жоғарлату  болып табылады.  Ол негізінен  «Тізбектер мен сигналдар теориясы»  курсының  системасы бойынша жүзеге асырылады. Зерттеудің болжамы- радиотехника мамандығын ЖОО-дағы студенттерді  «ТІзбектер мен сигналдар теориясы»  курсы бойынша жалпылама функциональды  негіздерде мәліметтерді қысқартуды ұйымдастыру, уақыт пен мәліметтердің көлемінің  өсуі арасындағы деформацияға қарама қайшылықты жою, курс студенттерінің білім  деңгейлерінің жоғарылауы , жиналған білімдер мен кәсіби жігерлілік және келешекте оқыту процестерінде  кеңінен қолдана білу қажеттілігі, егер оның жүйелік келушілік пен  политехнизм принципі негізінде  жобалау және жүзеге асыру. Сонымен  қатар  политехнизм принципінің  басқа дидактикалық принциптермен  өзара әрекеттесуі  де жатады,мысалы кәсіби бағыттылық, мирасқорлықтар, интеграциялар, оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі, оқыту мен еңбектің мотивациясы, ЖОО – да мамандарды дайындау барысында  барлық компоненттердін бағдарламалық  – мақсаттының қайта құрылуы (мақсаттары, мазмұны,оқыту әдістері, педагогтар мен студенттердің әрекеттері) политехнизм принциптерінің талаптарына  сәйкес және функциональды жалпылама  ойларымен жүзеге асуы, функциональды  жалпыламаның талаптарына сәйкес мәліметтің құрылымы мен жүйелілікьерінің тізімі, болашақ маманның жоғары политехникалық және шығармашылық дамуының қалыптасуы болып табылады.

Жұмыс процесі барысында практикалық  әдістермен қатар теориялық әдістерде  қолданылды: философиялық анализ, психологты – педагогикалық, әдебиеттер методикасы, тарихта бар теория мен практика  сұрақтарын оқу (оқу жоспарының құрылымын, бағдарлама мазмұны, оқулықтар,студенттерді бағалау деңгейі,  олардың сауалнамаға  жауаптары (анкета)  зерттеп білу), педагогикалық жобалаулар, педагогикалық  эксперименттерді ұйымдастыру, олардың  нәтижелерінің статикалық өңделуі, педагогикалық практикаға методикалық  және зерттеудің оң нәтижелерін нығайту.

Зерттеудің  ғылыми жаңалық және теориялық маңыздылығы. Функциональды жалпылама негізінде  «Тізбектер мен сигналдар теориясы»  интегративті курсы бойынша оқытудың педагогикалық жүйесі қалыптасқан, ғылыми қисынды әдiстемелiк және психология - педагогикалық алғышарттардың жиынтығы сияқты концептуалды жағдайлар  және дидактикалық шарттар,радиотехникалық  профиль мамандарын әзiрлеудiн сапасын  қамтамасыз ететiн әдістемелер: «Тізбектер мен сигналдар теориясы» курсын оқытудың теориялық моделінің жобалануы  және концептуальды қалып құрастырылған, ЖОО-ғы радиотехника мамандығы студенттер үшін негізінделген. Мақсаттардың түрленулері  анықталған және графикалық түрде көрсетілген   «Тізбектер мен сигналдар теориясы»  курсын оқытудың мазмұны мен әдістері политехнизм принципінің талаптарына және функциональды жалпылама ойларымен сәйкес жасалған. Сонымен қатар функциональды жалпылама негізінде мәліметті қысқартудың элементарлы актісі және алгоритмі өңделген, олар жаттығуларды орындау негіздеріне арналып жасалған. Жалпы студенттердің өз беттерімен тапсырмаларды орындау қабілеттіліктерін қалыптасуы.

Практикалық маңыздылығы. «Тізбектер мен сигналдар теориясы» курсының оқыту әдістемесін орындау кезінде  функциональды жалпылама негізінде  курс бойынша оқулық және жұмысшы  бағдарлама  өңделіп шығарылды, сонымен  қатар студенттер үшін курстық жобалардан оқу құралдарды, «Тізбектер мен сигналдар  теориясы» курсын оқудың әдістемелік  кітапшалар, дайын дәрістік таратылып  берілетін мәліметтер, курс бойынша  лабораторлық жұмыстар, басқа білім  беретін мекемелерде де қолдануға  болатын лабораторлық макет пен  стендтер шығарылды.  

Сенімділік пен нәтижелердің дәлелділігі  методологиялық, психологиялық және дидактикалық жүйенің жобалау негіздері  терең талқылаумен,  зерттеудің тапсырмалары мен зерттеу мақсаттарының арасындағы әдістердің сәйкестілігімен, «Тізбектер мен сигналдар теориясы» курсын оқыту барысында  теориялық зерттеудің практикамен тығыз байланыстылығымен, гипотезаға керекті толықтыру еңгізумен, курстың мазмұны, тәжірибиелі және экспериментальды жұмысты ұйымдастыру, алынған нәтижелерді сенімді  тексеру үшін математикалық статиканың әдістерін қолдану және көрсету.

Автордың келісімі бойынша компьютерлік технологиялады оқыту процесінде кірістіреді, электрондық кітапхана құрылады; пән бойынша рейтингтік бақылау  бекітілген. Қазіргі кезде қаланың  электротехника және радиотехника мұғалімдерінің арасында курсты оқытудың оңтайлы тәжірибесін  тарату бой ынша белсенді жұмыстар жүргізіліп жатыр. 

Функционалдық жалпылау негізінде  политехнизм принципін іске асырудың бірден бір маңызды бағыттары  оқу ақпаратын жинаудың стратегиясы  мен алгоритмі. Функционалдық жалпылау негізінде «Тізбектер мен сигналдар  теориясы» курсы бойынша студенттерді оқыту жүйесінің теориялық үлгісі мен концепциясы. Функционалдық  жалпылау негізінде «Тізбектер мен  сигналдар теориясы» курсында студенттерді оқыту тиімділігін арттыру бойынша  әдістемелік шарттардың жиынтығы.

Жалпы айтқанда «Тізбектер мен сигналдар теориясы» курсын оқытудағы функционалдық жалпылау идеяларының мәні материалды заттық-элеменнтік меңгеруден ақпараттың политехникалық анализіне ауысуында, ол өзінің мынадай үш өзара байланысқан компонеттерінің концентрациясы арқылы жүзеге асады: онда жүріп жатқан сигналға қарағандағы тізбек функциясы, берілген функцияны орындау сызбасы, бұл функцияның орындалған схемадағы жүзеге асу шарттары.

Студенттерде ақпаратты  функционалдық жалпылау арқылы жинау  қабілетін құру қабылдаушылық дамуында үш белсенділік деңгейлерінің негізінде  жүзеге асу керек, олар: өзбетті емес, жартылай өзбетті және өзбетті.

«Тізбектер мен сигналдар  теориясы» студенттерде функционалдық  жалпылау дағдысының қалыптасуына ықпал  ететін оқыту курсының құралдарының арасында көбінесе қолданылатыны мыналар: заттық-тілдік жүйелерді қолдану; зертханалық  практикумдегі деңгейге сәйкес күрделенетін техникалық нысан; тізбектегі қолданылатын сызбаларының вариативтілігіне арналған техникалық шарттарды құрау; жаңашыл  өлшеу аппаратын қолдану; зертханалық  практикумның құрылғыларының өзараауысымдылығы  мен өзара   толықтырушылығын кеңінен қолдану;студенттердің шығармашылық жұмыстарын ұйымдастыру процесінде мультимедия технологиясы мен компьютерлік техниканың қоланылуы; курс бойынша  электрондық кітапханасын құрғанда гипертекстік технологияны кірістіру.

 «Тізбектер мен сигналдар теориясы» оқыту курсының дайындалған әдістемесінің эксперименттік зерттеу тиімділігі функционалдық жалпылау негізінде екі деңгейден тұрды: эксперименттік және бақылау топтарының курс материалын меңгеру деңгейін салыстыру мен осы топтардың курсты меңгеру мотивтерінің даму деңгейін салыстыру жолдары арқылы дайындалған жүйенің жалпылама тиімділігін көрсету. «Тізбектер мен сигналдар» курсын оқытудың дәстүрлі әдісінде бақылау топтарының студенттерінің білімді меңгеру мен қолдану сапасы үшінші, яғни орташа деңгейге сәйкес келеді, ал математикалық көрсеткіш деңгейі 3,5 тен 4 аралығында жатыр. Эксперименттік әдісте білімді меңгеру және қолдану деңгейі төртінші, яғни жоғары деңгейге сәйкес келеді, ал математикалық көрсеткіш жатыр. Қалған статистикалық мәліметтер функционалдық жалпылау негізінде «Тізбектер мен сигналдар теориясы» курсын оқыту әдістемесі студенттердің материалды меңгеру және қолдану деңгейі дәстүрлі әдіске қарағанда едәуір жоғары екендігін көрсетті.

Экперименттік және бақылау  топтарындағы студенттердің «Тізбектермен  сигналдар теориясы» курсын меңгеру  мен мотивтердің даму деңгейлерін  сәйкестендіру жалпылама қабылданған  әдіске қарағанда диссертацияда  дайындалған әдістердің тиімділігін  көрсетті. Осыдан, егер бақылау топтарындағы студенттердің мотивтелу деңгейі  үш болса, онда эксперименттік топтардағы студенттерде төрт болады.

Телекоммуникация теле қатысым (латынша тele – қатынасу, байланысу, Автоматика және телекоммуникациялар институтының тарихы өткен жүзжылдықтың 60 - жылдарынан басталады. Республиканың әртүрлі салаларына, мысалы тау-кен, металлургиялық, энергетикалық жөне т.б. технологиялық процесстер және өндірістерді автоматтандыру жүйелерінің енуіне байланысты оларды жобалау, жасау, енгізу және қолдынуға бағытталған мамандардың қажеттігі көрінді. Осы қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін 1962 жылы Қазақ политехникалық институтында автоматика және есептеу техникасы факультеті ашылды. 
Біріншікездеоныңқұрамынаүш кафедра кірді: автоматика және телемеханика, есептеутехникасы, радиоэлектроника және электрондытехникасы. Олар автоматика жөне телемеханика, математикалықжөнесанап-шешетінприборлар мен құрылғылармамандықтарыбойыншаинженерлердідайындады.