Компютерлік желі

Компьютерлік желі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған  мәлімет

Желі (Network) - компьютерлер мен басқа да құрылғылар, мысалы, басып шығарғыштар мен мәтіналғылар тобы, олар барлық құрылғылардың бір бірімен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік беретін байланыс желілері арқылы қосылған. Желілер шағын немесе үлкен, тұрақты (кабельдердің көмегімен) немесе уақытша (телефон желілері немесе сымсыз арналар арқылы) жалғанған болуы мүмкін. Ең үлкен желі — әлемдік желілер тобы болып табылатын Интернет.

[өңдеу]Түрлері

• Ауыстырылатын желі (Коммутируемая линия; switched line) — компьютердің қашықтағы абонентпен байланыс желісі. Жалғастыру жалпы тағайындалған телефон арнасы арқылы абонент нөмірін телефондық нөмір теріп алу амалымен жүзеге асырылады. Мұнда уақытша 1 жалғастыру (сеанс уақытында) орындалады.
• Ауыстырылмайтын желі (Некоммутируемая линия; non-switched line) — терминалды компьютерге тұрақты түрде жалғастыруды жасақтайтын байланыс желісі.

 

КІРІСПЕ 

 

Дамыған елдердегі білім  беру жүйесінде ерекше маңызды болып  табылатын мәселелердің бірі – оқытуды  ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде  ақпараттық технологияларды пайдалану  болып табылады. Қазіргі таңда  елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құруға еніп, көкейтесті мәселе ретінде  күн тәртібінен түспей  отырғандығы мәлім. Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып, ақпарттық мәдениетті қалыптастыру, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылады.  

Қазіргі кездегі қоғам  индустриялдық кезеңнен кейінгі  дамудың ақпараттық кезеңіне аяқ  басты. Ақпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны  өзгеріп отыр. Оның басты сипаттарына  – ақпараттық технологияларды кеңінен  пайдалану адамдардың көптеген қызмет түрлерін компьютерлендіру, коммуникациялардың бірыңғай халықаралық жүйелерін  жасау істері жатады. Қазіргі кездегі  адамдар үшін «компьютерлік сауаттылық»  дегеніміз кешегі жай сауаттылық (оқып жаза білу) тәрізді міндетті түрде  іске асырылатын шара болып саналуы  тиіс.

Соңғы кезде біздің қоғамда  болып жатқан ауқымды өзгерістер білім саласында да біраз өзгерістердің  туындауына себепші болып отыр. Қазақстанда  жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Білім жүйесіндегі инновациялық өзгерістерге де презиндентіміз Н. Ә. Назарбаев  та назар аударып, ол Республикалық  мұғалімдер съезінде:«ХХ ғасырдың екінші жартысында белгілі болған нәрсе – ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының интеллектуалды және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын мектептер мен жоғары оқу орындарының ең тиімді жүйесін жасаған ел ғана көтеріле алады», - деген болатын.

Қазіргі кезеңде білім  жүйесінің барлық салаларын нақты  түрде ақпараттандырудың кешенді  жоспары жасалуда. Информатикадан мемлекеттік  білім стандартында көрсетілгендей бүгінгі таңда оқу мақсатын тек  компьютерлік сауаттылық шеңберінде ғана анықтау жеткіліксіз. Қазір «Интернет» желісіне ену қажеттігі туындап  отыр. Біздің елімізде барлық мектептер  компьютерлендіріліп жатыр. Әлеуметтік пенде болғандықтан адам әрқашанда  өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі Интернет желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі  кезде 18000 әр түрлі желілерді біріктіріп, күнбе күн жаңаларымен толықтырылуда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың  кез келген нүктесін бір-бірімен  бейнелі түрде байланыстыруда. Ақпараттардың  көзді тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа тез  үйренеді, қазір де Интернет жалпыға  бірдей ақпараттық қор тәрізді ертегідегі «ханшалардан» күнделікті «күніңізге»  айналып барады. 

 

Оның құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және қарапайым пайдаланушы адамдар  бар. Кейбір есептеулер бойынша екі миллиондай компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр. Интернет желісіне күніне 1000, кейде одан да көптеген компьютер қосылады екен.

Интернет желісін алғашқы  дүниеге келтіруге себеп болған 70 жылдар басында АҚШ қорғаныс министрлігінің  Apranet компьютерлік жүйесі болып саналады. Желі нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың бір-бірімен қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған бөліктері бұзылғанымен сау желілердің өзара байланысы жылдам қайта құрылып, қалыпты жағдайына келе алатыны айқындалды. Интернет көптеген байланыс желілерін бір-бірімен біріктіріп, дүниедегі ең үлкен компьютерлер торабын құрайды. Оның қарапайым желілік нүктелері үкімет мекемелерінде, университеттерде, коммерциялық фирмаларда, жергілікті кітапхана жүйелерінде, тіпті мектептерде де орналасқан.

Интернетке қосылу дегеніміз  – басқа жерлерде тұрған 1000-даған  компьютерлік жүйелермен байланысу  деген сөз. Желілердегі компьютерлерден  үкімет архивіндегі, университеттің мәлімет  базала-рындағы, жергілікті қорлар көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді, суреттерді, дыбыс клиптерін, бейнелерді, т.б. цифрлық түрге айнала алатын барлық ақпараттарды ала аласыз.

Курстық жұмыс мемлекеттік  білім стандартының 10-11 сыныптары  бағдарламасына сәйкес құрастырылған. Осы курстық  жұмыстың материалдарын игеру барысында оқытушыға сабақтың теориялық және практикалық материалдарын таңдауда және сабақты өткізу әдістемесінде біраз еркіндік беріледі. Біздің ойымызша, теория мен практика қатар жүргенде, яғни оқытушы теориялық материалды түсіндіргенде бір мезгілде оны компьютерде көрсетіп, оқушылар оқытушының іс-әрекетін қайталауы өте тиімді. Біздің бұл курстық жұмысты орындаудағы мақсатымыз – оқушыларға жұмыс істеу кезінде туындайтын нақты сұрақтарды шешу үшін компьютерлік желілермен жұмыс жасау технологиясы негіздерін үйрету.

Мақсаты:

˜  Әлемдік ақпараттық кеңістікке ену жағдайында компьютерлік желі технологиясын оқушыларға меңгертудің тиімді әдіс-тәсілдерін таңдау;

˜   Оқушыларға компьютерлік желі технологияларының топологиялық ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін көрсетудің қолданбалы бағытын игерту.         

Міндеті:

    Ақпараттық-коммуникациялық  технологияның мүмкіндіктерін үйрету арқылы оқушылардың қызығушылығын  арттыру.

    Компьютерлік желілердің құрылу және жұмыс істеу жолдары  жөнінде оқушылардың көзқарасын қалыптастыру.

    Компьютерлік желілердің түрлерін ажырата білуге, мүмкіншілігін  түсінуге, салыстыру арқылы оның артықшылығы  мен кемшіліктерін  білуге үйрету.

    Электрондық пошта жұмысымен  таныстыру, оны күнделікті өмірде қолдана  білуге  үйрету.

    Компьютерлік желілерді  үйрету арқылы оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. 

 

 

 

1-тарау. Компьютерлік желіні үйретудің теориялық негіздері 

 

1.1. Компьютерлік  желі түсінігі 

 

Компьютерлік  желі – бір бірімен мәлімет аламаса алатын кем дегенде екі компьютердің байланыс құралдары көмегімен қарым-қатынас жасауына арналған ақпарат өңдеудің тармақталған жүйесі. Басқаша айтқанда желі деп дербес компьютерлердің  және де принтер, модем, факсимильдік аппарат тәрізді есептеу құрылғыларының бір-бірімен байланысқан жиынын айтады. Желілер әрбір қызметкерге басқалармен мәлімет алмасып құрылғыларды ортақ пайдалануға, қашықта орналасқан қуатты компьютерлердегі мәліметтер базасымен қатынас құруға  және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмкіндік береді.         

Телекоммуникация құралдарымен байланысқан компьютерлер жиынын компьютерлік желі деп атаймыз.

Компьютерлік желілер  құрылымы бойынша жергілікті, аймақты  және аумақты болып бөлінеді.    

Компьютерлік  желі дегеніміз – ресурстарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір – бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі.

n     Компьютерлік желі жұмыс істеу принципіне, аппараттық және программалық қамтамасыз етуіне байланысты жергілікті (ЖКЖ) жәнеаумақты (АКЖ) компьютерлік желі болып бөлінеді.  

 

1. Жергілікті желі.

  

 

n     Жергілікті желі шектеулі аймақтағы  (бір бөлмеде, бір мекемеде, зауыт немесе бекетте т.с.с) компьютерлерді біріктіреді.

n              Жергілікті желі құрудағы себеп - өндірістік процестерді автоматтандыру, әр түрлі құжаттарды жедел өңдеу.

Егер жалпы желіге бір-бірінен  айтарлықтай қашықтықтағы компьютерлер немесе жергілікті желілер біріктірсе, онда мұндай құрылымды таратылған немесе аймақтық желі деп атайды. Қазіргі кезде ірі компьютерлік желілер саны жүздеген мыңдармен есептеледі.  

 

 

 

Бір немесе бірнеше желілерді  бір – бірімен өзара байланыстыружеліаралық байланыс немесе ауқымды желі деп аталады. Ауқымды желі қала, аймақ, ел, бүкіл Жер шарын қамтуы мүмкін.

2. ЖКЖ – нің  физикалық  негізі

Жергілікті желінің физикалық  негізі

n     Компьютерді жергілікті желіге қосу үшін қажет: желі адаптері (желі картасы), ол кейде кеңейтілген еркін слотқа қойылады немесе аналық тақшамен (материнская плата) бірге болады және арнайы кабелді желіге қосатын орын (разъем) болуы шарт

Шиналық топология – мұнда жұмыс станциялары желі адаптерлері арқылы жалпы шинаға немесе магистральға (кабельге) қосылады. Дәл осындай тәсілмен магистральға басқа да желілік құрылғылар қосыла береді. Желінің жұмыс жасау процесінде тасымалданатын ақпарат жөнелтуші станциядан жұмыс станцияларының барлық адаптерлеріне жеткізіледі, бірақ оны тек адресте көрсетілген жұмыс станциясы қабылдайды.

 

Жұлдыз  тәрізді топология – мұнда ортақтандырылған коммутациялық түйін-желілік сервер болуы тиіс, ол барлық мәліметтерді жеткізудіжүзеге асырады. Бұл топологияның артықшылығы – кез келген бір жұмыс станциясының істен шығуы жалпы байланысқа әсер етпейді.

Жұлдыз тәрізді топология

Жұлдыз тәрізді топология

Сақиналық топология – мұнда байланысу арналары тұйықталған сақина бойында орналасады. Жөнелтілген мәлімет біртіндеп барлық жұмыс станцияларын аралап шығады да, оны керекті компьютер қабылдаған соң жұмыс тоқтатылады. Бұл топологияның кемшілігі – кез келген бір жұмыс станциясының істен шығуы жалпы байланысты бұзады.

Сақиналық топология

 

  

 

 

  

 

 

ЖКЖ - де  ақпаратты тасымалдау үшін төмендегідей физикалық орта  қолданылады,   ыңғайлы болу үшін байланыс түрлерінің салыстырмалы түрде көрсетілген сипаттамасына көңіл бөлейік

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Интернет сөзі әдетте, желінің  физикалық деңгейін білдіреді, яғни бұл сөзбен компьютерлерден, кабельдерден және де мәліметтерді тасымалдайтын  басқа құрылғылардан тұратын  аппараттық жабдықтамалар жиынын атайды.

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

 

3. Желілік программалық қамсыздандыру.

Ø     Желідегі компьютерлер жұмысын программа басқарады, ондағы барлық компьютерлердің бір – біріне жіберетін және қабылдайтын ақпараттарды араласпай, тиянақты жеткізілу үшін, олар бір тіл мен – ортақ ереже мен байланыс жасау қажет. Осындай ортақ ереже  желілік хаттама деп аталады. Windows 2000 Professional операциялық жүйесі тұтынушыға әр түрлі қызмет көрсететін бір пайдаланушыға арналған жұмыс станцияларын серверлермен байланыстыруға есептелген.

Ø     Желімен жұмыс жасағанда компьютер екі рол атқаруы мүмкін:

·       Егер компьютер ақпарат алу үшін және сервиспен басқа желідегі  компьютермен байланысса, онда бұндай компьютер жұмыс станциясы деп аталады.

·       Егер компьютер басқа желідегі компьютерге ақпарат және сервис берсе, онда ол сервер деп аталады.

Серверлер  әр түрлі қызмет  көрсетеді:

·        Файлды сақтау және беру ( файлды сервер);

·        Баспадан шығару (баспа сервері);

·        Факс мәліметтерін беру және алу (факс – сервер);

·        Электронды поштаны алу, сақтау және беру  (пошта сервері);

·        Сайттарды орналастыру (web - сервер);

Серверлер көрсеткен жұмысты қызмет деп атайды. Бір серверде бірден бірнеше қызмет атқарылуы мүмкін.

Сервер белгілі бір  қызмет атқару үшін ОЖ –гі  сервер құрамындағы программаны қосу қажет.         

Сервер қызметіне қатынау  үшін жұмыс станциясынан клиент деп аталатын программаны қосу қажет.

Сервері бар, қызмет көрсететін, және клиент компьютерлері бар жергілікті желі «клиент – сервер» технологиясында  құрылған желі деп аталады. Желідегі әрбір компьютермен осы функцияларды атқаруға болады, бұндай компьютерлер тең қызмет атқарады. Бұндай компьютерлерді бір ранголы деп атайды.