Компютерлік желі

 

 

 

 

2.3. Компьютерлік  желілерді оқыту әдістемесі

Бүгінгі күні педагогикалық  процестің бір маңызды бөлігі болып мұғалімнің оқушылармен өзара  қарым-қатынас жасауының жеке тұлғаға  бағытталаған түрі саналады.  Қазіргі кезде адамды қалыптастырғаннан гөрі оны жетілдіру, дамыту керек, тәрбиеленушінің өмірлік және кәсіби түрде өз орнын анықтауын жүзеге асыруына көмектесу қажет.         

Соңғы кезде жас өспірімдер сабақта жай ғана тыңдаушы рөлінде  отырғысы келмейді, оларды мұғалімнің айтқандарын, дайын рецептерді жазып  алу қызықтырмайды. Олар материалдармен танысу кезінде өздерінің жеке жұмыс  істеп, ойлау қабілеттерін де көрсете  алатын, ізденісте болғанын жүзеге асыра алатын оқытудың жаңа түрлерін күтеді.         

«Ешбір адамға білім алу  мен жетілу жай беріле салмайды немесе тек айтумен ғана іске аспайды. Оған қол жеткізуге тырысатын әрбір  жан соған өз еңбегімен, өз күшімен  ұмтылуы тиіс», - деп Дистерверг айтқан болатын.         

Сондықтан жас ұрпақты  оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарас, жаңа тәсіл керек, жаңа педагогикалық  ізденістер мен идеялар қажет, мұғалім  ролін арттыратын процесс жүргізілуі тиіс, бұрынғы педагог-информатордан  қазіргі кездегі оқушыларға арналған технологияларды пайдалана алатын ұйымдастырушы педагог дәрежесіне көтерілу керек.         

Педагогикалық тұрғыдан алғанда, бүгінгі күні білім беру технологияларының  көптеген жетістіктерін игермей, сауатты  маман болу мүмкін емес.         

Мектепте компьютерді  оқыту процесінде пайдалану мәселесі үлкен пікірталас  туғызды. Кейбір адамдар мектепті компьютерлендіру оқушылардың жалқаулығын туғызады, - деп пікір туғызса, ал енді біреулері компьютерді оқыту процесіне пайдалану оқушылардың белсенділігін туғызады деген ойлар айтылды.         

Академик А. П. Ершов 80-жылдарды мынадай ой айтқан болатын: «Компьютер – баланың интеллектісін арттырудағы  көмекшісі әрі досы».         

Бүкіл әлемде мектепте компьютерлер пайдалану тәжірибесі мынадай болжам айтқан: компьютер, біріншіден, оқушыға  қарындаш немесе қалам құралы ретінде  қолданылса, ал екіншіден, оқыту процесінде көрінбейтін ақпараттық процестер  арқылы оқушының қызығушылығын туғызатын  құрал ретінде қолдануға болады.          

Қазіргі кездегі компьютерлік технологияның білім беру жүйесін  дамыту ісіне берері ұшан теңіз. Кезінде  К. Д. Ушинский: «бала табиғаты көрнекілікті қажет етеді», - деген болатын. Көрнекілік схемалар, кестелер немесе суреттермен  шектеліп қала алмайды, олар қозғалыссыз, статикалық түрде тұр, қазірде олар ғылыми танымдық түрде болса да, бала жанына жақынырақ ойын түрінде  болуы тиіс. Білім беру ісінде ақпараттық технологиялардың оқытудың дифференциалдық  және жеке адамға бағытталған түрлерін жүзеге асыра алатын мүмкіндіктері  бар. Мұғалім сабақта әрбір балаға дараланған схема бойынша тиянақты түрде талдауға қол жеткізетін жаңа мәліметтермен жеке жұмыс істеу  мүмкіндігін бере алады.         

Мұғалім компьютер желісі арқылы әрбір оқушымен тығыз байланыста болғандықтан, ол оқытуға тиянақты түрде көңіл бөліп, әрбір баланың  жеке деңгейін анықтап, оларға жеке шаралар  қолдануына да мүмкіндік болады.         

Қазіргі кезде жаңа ақпараттық технологиялар енгізу оқушылардың  мүмкіндіктері мен талаптарын компьютер  арқылы жүзеге асыруды жылдамдатып болашаққа қарай екпінді қадам жасатып отыр. Ол үшін бігінгі күні сабақ берудің жаңа тәсілдерін жасау бағытында жақсы жұмыс істеу қажет, олар оқушылардың білім деңгейін, шығармашылық қабілеттерін арттырып компьютерді де тез игеруге жағдай жасап отыр. Өз тәжірибемізде берілген тақырыпты оқытуда төмендегідей оқыту технологияларын қолданып келеміз. 

 

Атауы	Мақсаты	Мәні	Механизмі
Даралап оқыту	Оқушылардың танымдық, шы-ғармашылық ой - өрісін дамыту	Оқу -танымдық міндеттерді дәйек-ті және мақсаткер-лікпен ұсыну	Ізденістік әдістер; танымдық міндеттер қою, ой операцияларын жүзеге асыру
Модульдік оқыту	Оқытуды оңтай-ландыру, жеке тұлғаның ойлау деңгейін бейім-деу	Оқушының жеке жұмысын  ізденім-паздықпен орын-дауы	Мәселелік әдіс, жеке қарқынмен  жұмыс
Дамыта оқыту	Жеке тұлғаны және оның қа-сиеттерін, ойлау қабілетін дамыту	Білімін, біліктілік-терін  шығарма-шылық ойлау қабі-леті арқылы әлеу-метін жетілдіру	Оқушыларды алуан түрлі  ой қызметі түріне тарту
Саралап оқыту	Ойлау қабілетін және т.б. қабі-леттерін дамыту-ға оңтайлы жағ-дай туғызу	Бағдарламалық материалды әр түрлі жобадағы деңгейде ұсыну, міндетті деңгейден төмен емес	Жеке дара оқыту әдістері
Ойын арқылы	Білімді, білікті, дағдыны  игеру-дің тұлғалық – қызметтік сипа-тын қамтамасыз ету	Ақпараттар іздеу-ге, өңдеуге, игеру-ге бағытталған өз бетінше атқарыла-тын танымдық қызмет	Шығармашылық қызметке тартатын ойын әдістері

 

        

Ойын:  Оқушының ішкі, сыртқы, белсенділігін бөле – жара, бір – бірінен ажырата қарауға болмайтыны байқалады. Нақтылап айтсақ, баланың ойы, қабылдауы, дағдысы ең алдымен сырттан болатын әсерлердің негізінде ішкі әсерлерді туғызып, қабылдау белсенділігін арттырады. Егер сыртқы әсер солғын болса, ішкі әсердің де солғын болары сөзсіз. Сондықтан А.Макаренконың     «бала ойында қандай болса, өмірде де сондай болады, үлкендердің жұмыстағы, қоғамдық өмірдегі қызметкерлігі, қайраткерлігі баланың ойынымен тең» деген пікірін шындықтан алшақ деп түсіну қиын.

Ойлау қабілетін  дамыту – аса маңызды мәселе, себебі, ол болашақ маманның өзін - өзі танытуға, ойлау еркіндігінің ұшқырлығына, қиялдауға, шығармашылық еңбегінің нәтижелі болуына, ізденімпаздығына тікелей әсер етері даусыз.         

Дамыта  оқыту.

Бірінші деңгейдің тапсырмалары білімнің минималдық шегі, ол мемлекеттік стандарт талабына сай оқушының жас ерекшелігіне сәйкес болады. Бұл деңгеймен сынып оқушылары толықтай жұмыс жүргізе алады.

Екінші деңгейдің кезеңіне көтерілгенде тапсырмалар күрделене түседі. Оқушы өз бетімен жұмыс жасауға көшеді. Оқушы бойына ойлау, таным, дағдылары қалыптаса бастайды.

Үшінші деңгей оқушылардың шығармашылыққа деген мотивтерінің айқын көрінуімен, қисынды ойлау дәрежесінің жоғары болуымен, өз жеке басының белсенділігімен, өз ісіне талдау жасай білуімен, білімді жаңа жағдайға пайдалануымен сипатталады. Оқушы талдау, жинақтау, салыстыру сияқты танымдық әдістермен жұмыстар жүргізеді.

Төртінші деңгей қабілетті, дарынды, ізденгіш, талантты оқушыларға арналған саты. Бұл сатыға сыныптағы өз бетімен жұмыс жүргізетін ұшқыр ойлы оқушылар ғана  көтеріле алады.

Біздің тәжірибемізде  төртінші деңгейге  көбіне көп бір сыныптан тек 3 - 4 оқушы ғана бұл деңгейге жете  алды. Бұндай оқушылардың бірнеше сабақты біріктіріп бір жұмысты жасауы үлкен жетістік деп ойлаймыз. Бұл жұмыстарды біріктіріп курстық жұмыстар деп атадық. Мысалы, «Табиғат аясында» - әсем де, кербез табиғатты суреттеуі, информатика, география, қазақ әдебиет пәндерінің біріктірілуі;  «Қош бол,  аяулы мектебім» -  11 сыныптардың мектепке арналған жұмысы, сурет, сызу  және информатика пәндерінің біріктірілуі; «Физика - 7» -  7 сыныптарға арналған жұмыс: мұнда физика, информатика пәндерінің біріктірілуі, интернетті қолданумен бірге жүреді;  «Интернет» -  интернет жүйесімен таныстыру, информатика пәні;  «Ай -  жер серігі» -  астраномия, қазақ тілі, орыс тілі, информатика пәндерінің  біріктірілуі, оның ішінде интернет жүйесін қолдану және т.б. Бұндай шығармашылық ойлау нәтижесінде жаңалық ашылады, тұлғаның дамуы жеделдейді.  

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні: белгілі педагог К.Ушинскийдің  «Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, ал оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады» деген пікіріне сай келеді.

 

 

 

 Сіздер дербес компьютерлердің  желілері (торабы) туралы естіген де шығарсыздар.Олардың ауқымыды жалпы  және жергілікті желілерге бөлінетінінен де хабардар боларсыздар.Бұқаралық ақпараттық жүйеде «  100-мегабитті технологияны... Желілік технологиялар... интернеттегі жанжал... интражелілер...» деген сөздер жиі естіліп жатады.Бірақ біз бұл материалдарды түсындыру кезінде оқушылар желілерімен таныс емес тек компьютер құрамын біледі деп есептейміз.      

Егер сіздің бір-ақ компьютеріңіз болса және модеміңіз  болмаса,онда сіз компьютерлік желінің  артықшылықтарын сезіне де алмаймыз. «Атыңыз егер болмаса,жорғасын қайдан білесіз»,-деп өлеңде айтылатын сияқты ... Бірақ сіздің бірнеше компьютеріңіз  болса немесе мәліметті қашықтағы  компьютерге жөнелту керек болса  онда желілік технология мүмкіндіктері  сіз үшін өте қажет болып табылады.желілік  технологиялар орасан зор қаржы  үнемдеуге мүмкіндік береді.Ол үшін компьютер желілерінің қолданылатын аймақтарын қысқаша қарастырып өтейік.       

Компьютерлік  желі дегеніміз – бір-бірімен мәлімет алмаса алатын кем дегенде екі компьютердің байланыс құралдары көмегімен қарым-қатынас жасауына арналған ақпарат өңдеудің тармақталған жүйесі.       

Басқаша айтқанда желі деп дербес компьютердің және де  принтер,модем факсимильдік аппарат тәрізді есептеу құрылғыларының бір-бірімен байланысқан  жйынын айтады.Желілер әрбір қызметкерге басқалармен мәлімет алмасып құрылғыларды ортақ пайдалануға,қашықта орналасқан қуатты компьютерлердегі мәліметтер базасымен қатынас құруға және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмкіндік береді.       

Желі құрамына кіретәін компьютерлер мынадай жұмыс атқарады:

-      желімен қатынас құруды ұйымдастыру;

-      олардың арасында мәлімет алмасуды басқару;

-      желі тұтынкшыларына есептеу құрылғыларын пайдалануға беріп,оларға әртүрлі қызмет көрсету. 

 

 

   28.1.Компьютерлік желілердің  түрлері. 

 

 

    Жергілікті және аймақтық таратылған желілер.    

Жергілікті желі (LAN) бір ғимарат ішіндегі немесе қатар орналасқан ғимараттардағы дербес компьютерлер мен принтерлерді бір-бірімен байланыстырады.Аймақтық таратылған желілер (WAN) географиялық тұрғыдан алғанда бір-бірінен қашықта орналасқан,бірақ бір компанияға немесе фирмаға,мекемеге қатысты бірнеше жергілікті желілерді байланыстырады.       

Жергілікті желілер  – дербес компьютерлерді бір-бірімен  немесе оларды желі сервері рөлін  атқаратын қуатты компьютермен байланыстырып  тұратын желіні ең қарапайым түрі.     

Жергілікті желінің  барлық компьютерлері серверде жазылған қолданбалы программаларды және принтер,факс тәрізді шеткері құрылғыларды ортақ  пайдалана алады.Желідегі әрбір  дербес компьютер жұмыс станциясы  немесе желі түйіні деп аталады.   

Жеогілікті жері әрбір тұтынушыға бір-бірімен өте  жылдам қатынасуға мүмкіндік жасайды.Оның мынадай ерекшеліктері бар:

-      құқжаттарды бірге пайдалану;

-      құжат айналымын жеңілдету:тұтынушы жұмыс орнынан тұрмай-ақ,жиналыс жасамай-ақ әртүрлі құжаттарды оқуға,түзетуге,түсініктеме беруге мүмкіндік алады;

-      компьютер дискісіндегі  орынды тиімді пайдаланып,өз жұмыс нәтижелерін серверде сақтау және архивтеу;

-      сервердегі қодлданбалы программалармен оңай байланысу;

-        қымбат тұратын қорларды – принтерлерді,CD-ROM мәлімет жинақтауыштарын,қатты дискілерді және ортақ пайдалануға болатын көлемді қолдданбалы программаларды бірігіп пайдалануды жеңілдету т.б.     

Аймақтық-таратылған желілер жергілікті желілер жасай алатын барлық жұмыстарды өте қашықта орналасқан бір компания компьютерлері арасындла атқара алады.Әдетте ол үшін модем немесе  жоғары жылдамдықты цифрлы желі арналарын ортақ пайдалануға арналған кешендік қызмет көрсете алатын байланыстық телефон арналары қолданылады.Мұнда ISDN арналары графикалық бейнелер жазылған үлкен скөлемді файлдары тасымалдау үшін жиі қолданылады. 

Модем немесе алыста орналасқан сервер көмегімен жүзеге асатын аймақтықтармақталған желілер  функциясын жергілікті желілер құрамына енгізе отырып,сыртқы коммуникация  технологияларының төмендегідей мүмкіндіктерін пайдалануға болады:

-      электрондық пошта рақылы мәліметтерді қабылдау және жөнелту;

-      Интернетпен байланысу      

Интернет дегеніміз- дүниенің әр түкпіріндегі тұтынушыларды бір-бірімен мәліметтер қоймасы, бейнелер және дыбыстар жазбалары арқылы жеңіл байланыстыратын ең ауқымды желі түрі. Өз көлемін жылдам ұлғайта отыры( шамамен жылына 200%), ол біздің өмірімізде күннен күнге өте елеулі рөл атқарып келеді.       

Қазіргі кезде Интернеттің  ең негізгі функцияларына электрондық  почта қызметі мен мамандықтары бір немесе ортақ мәселемен айналысатын  топтардың немесе зерттеушілердің  бір-бірімен жылдам мәлімет алмасуы  жатады.       

Интернет күннен-күнге  қуатты екпін алып, оған көптеген компаниялар  мен фирмалар және қарапайым тұтынушылар  үздіксіз қосылуда. Компаниялар мен олардың жабдықтаушылары және тұтынушылары арасындағы байланыс дәнекері рөлін атқаратын осы Интернет желісі болып табылады. Қазіргі кезде мекмелер және әрбір жеке отбасы үшін атқарылатын алыстан оқыту жүйелері, алыстан кеңес беру, емдеу жұмыстары тәрізді мәліметті, сөзді, бейнені, қозғалысты қащықтан жылдам жеткізу жұмыстары осы Интернет арқылы жүзеге асырылады.      

Кез келген компьютерлік желі жұмысы топология, хаттама(протокол), интерфейс, желілік программалық және техникалық құралдар тәрізді сипаттамалармен  көрсетіледі.