БАҚ өкілдері

қызметінің артуына әсер етеді, бұл ... ... ... ... И.А.Быкова, М.С.Вершина, ... ... ... ... а.В.Чугунова,

И.А.Шевченко.

Интернетің коммуникативті функцисын зерттеген әлеуметтанушылар-

Т.Ж.Балжирова, А.С.Биккулова, А.А.Родионова, ... және ... ... ... ... ... ... шешу бағытында

қарастырады, яғни қоғамға, аудиторияларға, ... және ... өз ... ... ... (дифференциялаушы) факторлардың

ықпалына қарай өзінің ақпараттарын өзгертіп отырады.

Баспалар мен бағдарламалардың ақпараттық рынокта белсенділігі оларды

негіздемесіне ... ... ... және олар ... өзара ұқсас болып

келеді (тақырыбына қарай, аудиториясының масштабына қарай, ... ... ... ... ... ... ... қоғамдық

пікірге қарай қалыптасады. Бұқаралық ақпарат құралдары барлық тақырыптарға

әмбебап болатын ... мен теле және ... ... ... келеді

(техникалық мамандарды қоса алғанда), іс ... ... ... ... өз ... алатын баспалар мен теле-радио бағдарламалар болады.

Дайындалған жұмыс аясында ғана ... ... ... ... ... саяси бұқаралық ақпарат құралдарында кейде келеңсіз жағдайлар да

болады. Сондықтан, бұқаралық ақпарат ... ... ... ... ... ... дәл және терең жеткізу қажеттігі туындайды

(саясат, медицина, мәдениет, экономика).

Сонымен, баспалар мен бағдарламалардың дифференциясын ... ... ... ... құралдарындағы жиынтығы болып

табылады. Бұқаралық ақпарат құралдарының арақатынасы олардың қоғамдағы

алатын орны, бағыт-бағдары ол ... ... ... ... ... ... болады. Осы аталған қызметкерлер баспаның және

бағдарламаның мүдесіне тән ... ... ... мен ... және ... да ... арасында күрес, бақталастық ... ... ... баспалар мен бағдарламалардың қоғамдағы орны

маңызды орын алады.

Саяси ... ... ... ... мекеме, ұйым ресми, саяси,

экономикалық, әлеуметтік мақсаттарын, ... және ... ... қарай көрсетеді. Тұжырымға сәйкес ... ... ... не мекеменің атақ-абыройын, қоғамдағы ұстанатын

принципін анықтап көрсетеді.

Бұқаралық ақпарат құралдарының өзара ... ... ... ... ... ... қарай өтеді. Дегенмен, осындай

бақталастық әртүрлі нысанда ... мен ... ... ... ... (антогонистік)

күштер шоғырланады, бүкіл қоғамдық немесе белгілі бір бөлікте күрес жүреді

(таптық, ұлттық, діни т.б.), яғни ... ... ... кім ... ... айқындалатыны болжанады.

Журналистік қызметің қарапайым координациясы газетерге, журналға және

радио, теле бағдарламаларға мәліметтер үлесін топтау ... ... ... ішінде редакция арнайы мекеменің ақпараттың саяси

мәселелерін іріктеп ... ... ... ... кең шеңберлі

журналистиканың мәселелері: баспа мен бағдарлама авторларының тақырыптық

бағытта мағлұматтарды жариялау және ... ... ... құралдарының

авторға деген қатынасы, қандай жанрда болуы т.б.

Бұқаралық ақпарат құралдарының әртүрлі қызметтерінің координациясы

горизонтальді ... ... – «бір ... ... ... ... ... қарай былайша айқындалады: бүкілелдік,

аймақтық, облыстық, аудандық. Ал, вертикальді жағынан: баспаның деңгеіне

қарай – ... мен ... ... елді ... ... және аймақтық

көлемдегі баспадан, аудан газеттерінің желісіне дейін.

Бірақ, бұқаралық ... ... ... ... бірдей

болса да, қиындықтар туындайды, журналистер бір бағытта бағдар ұстаса, ... көп ... ... ғана ұтымды болады, себебі бұқаралық

ақпарат ... ... ... ... ... сұранысына сапалы түрде жауап береді. Мысалы, журналиситка

органдарының ресми ... ... ... ... ... саясатты жүзеге асырып, билік құрылымындағы

ұйымдармен жұмыс жүргізсе, ... ... ... ... ... етеді.

Қазіргі кездегі урбандалған (үлкен қалаға ... ... ... ... елестету мүмкін емес. Телевизор (көгілдір экран)

қазіргі заманғы адам өмірінің ажырамас атрибуты ... ал ... ... ... ... ... зиялы теоретиктердің ұсыныстарының

аясында-яғни қоғамдық ... ... ... ... Экономистер

және әлеуметтанушылар үшін теледидар қоғамдық институт ретінде ... және ... ... ... ... ... ... мәселелерді қарастырады. ... ... ... институт ретінде қарастыруға

тырысады, яғни ... ... ... ... ... ... ақпарат құралдарының және қоғамның өзара қарым-қатынасы,

екеуінің өзара әрекеті, саяси-мәдени және ... ... ... ... ... Мекеменің, ұйымның ... ... ... ... талдау жасасақ, түрлі елдерде

олардың қызметтері әртүрлі болып келеді, екінші жағынан алғанда кез келген

қоғамдық ұйым ... ... ... ... ал ... ... бұл

бұқаралық ақпарат құралдарындағы бақылаудың және ... ... ... ... табылады.

Теледидар және басқа да бұқаралық ақпарат құралдары қоғамда кім билік

жүргізсе, сол саяси, ... ... ... ... етеді.

Мұндай қызмет ету болған жерде Үкіметің ашық түрде араласуы (цензураның

көмегімен және басқа да ... ... ... ... деп саналады,

экономикалық (коммерциялық) механизмдері болған кезде орын ... ... ... бір ... ... ... болғанымен, теледидар

әлеуметтік бақылауды өзі атқарады. Яғни қоғамдық санаға әсер етіп, қоғамдық

пікірлерді енгізеді, жалпыға ... ... ... ... ... ... ... теледидардың негізгі болмысы және ... ... ... ... ... қарағанда американдық

теледидарға ұқсап барады, немесе еуропалық теледидарға ұқсайды. ... ... ... және ... тәжірибиелерінің ықпалы

бұқаралық ақпарат құралдарына өте зор, нақтырақ айтсақ ... ... ... күні ... ... дамуындағы саяси, экономикалық және әлеуметтік

мәселелердің оңтайлы шешілуі субъективті фактор іспетті тұлғаның әлеуметтік

белсенділігіне тікелей ... ... ... ... ... ... ... маңызды рөлге ие. Мемлекеттің

қоғамдық өмірінде баспа, радио және теледидар рөлінің ... ... ... ... ... кең таралуын, әрі қол жетімділігін

көрсетеді. Басылған не дыбысша таралған сөз, көгілдір экрандағы ... ... ... ... ... ... кез ... әлеуметтік ортаға

сіңісіп кетуге қабілетті. ... ... ... ... үшін оның қалыптасуы мен дамуының механизмін, аудиторияға әсер ету

тиімділігін үйрету қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... миллиондаған ортаны радио, теледидар

және газетпен «қамту» ауқымымен өлшенетін аудиторияның бұқаралық ақпарат

құралдарын пайдаланудың шектеулі талдау сияқты ... ... ... ... ... ... әсерінің дәрежесі біз күткендей

емес. ... ... ... ... оның ... ... ... мен жаратуына байланысты. Ақпараттық

таралу өрісі мен қол жетімділігі кез ... ... ... ... бастауы – қажетті шарттылық болып табылады. Осыдан

ақпараттарды қоғамдық-саяси, танымдық, ... ... ... ... Бұл ... ... ... қызығушылығы мен қажеттіліктеріне

орай өзгереді.

Бүгінде, Ресейде статистикалық мәліметтерге ... ... 1000 ... 30 мың ... ... ... 1500 ... агенттіктер тіркелген екен. ... ... ... ... ... ... алға шыға ... еңбектік ұжым, мемлекеттік немесе қоғамдық ұйымдар да кіреді[18].

Баспа үйлердің таралымына бәсеке ... ... ... ... , ... мен ... ... қатар концерндердің,

фирмалардың түрлі профильдік ... ... ... ... ... ... орны ... элементтерден көрінуде. Баспа

үйлердің үлгілілеріне – «Коммерсантъ», «Мәскеу провинциясының ... ... ... – медиа» жатады. Ал, Ресей журналдарының танымалдылығы

соншалық, «Моscow times», және орыс тілді «Лиза» журналын, «Cool» ... ... , «Cool girl» ... «Burda» сәндік журналын, «Elle»

журналын ТМД елдерінің жастары оқиды екен[19].

Дегенменде, Ресей қоғамы ... ... ... дамуына

уайымшыл көзбен қарайды, өйткені, мұнда да ... ... ... ... ... шек қоюда, сонымен қатар халқының тіршілік

деңгейінің ... ... ... ... ... мойындау керек, бүкіл адамдар өз

қызметтерін таныстырп, бизнеспен немесе басқа да ... ... ... ... өз ... ... ақпарат құралдарына жарнама

беру арқылы шақыра алады. Ал, кейде ... ... ... ... оқымайды, жаңалықтарды қарамайды. Бірақ Ресейде ... ... ... ... нарықтық экономикалық болашақтары

қаланып, халықтың сауаттылық ... ... ... ... ... отыр.

Ресей мемлекеті халқының тұтынатын бұқаралық ақпарат құралдары мен оны

иеленуші ұйымдар туралы қосымша мәлімет:

1. «национальная новости» ЖАҢАЛЫҚТАР ОРТАЛЫҒЫ

2. «ТНТ» телеарнасы, «Эхо ... ... ... ... «Вечерняя Москва», «Вечерный клуб» телебағдарламалары;

4. «Европа +» радиосы, «Информация» газеті, «Комсомолькая правда»

газеті», «Экспресс» ... РФ ... ... ... ... – ... ... «Метеор», «Радио России» кабельдік телеарналары, «Маяк»,

«Российская газета», «Российские вести» ... ... ... ... журналдары, «ИТАР-ТАСС», «РИА-Вести» ақпараттық

агенттіктері;

6.“Газпром” ААҚ ... ... иен ... - НТВ ... радио», «Труд», «Трибуна», «Газовая индустрия», ... ... ... қарасты телеарналар – ... «31-й ... ... ... (жекменшік);

8. «Индепендент-Медиа» баспасынан шығатын журналдар тізімі –«Москоу

Таймс», «Санкт-Петербург Таймс», «Капитал», ... ... ... ... ... ... ... шығатын журналдар тізімі- «Cool», «Cool

girl», «Лиза», «Вот так», «Отдохни», ... ... ... и К» ААҚ ... газеттер- «Тайная власть», «Частная

жизнь», «Очная ставка», «Врачебные тайны», «Женские ... ... ... қоғамындағы қазіргі бұқаралық ақпарат құралдарының

орны мен рөлі

2.1. Қазақстан қоғамының дамуына бұқаралық ақпарат ... ... ... таңда бұқаралық ақпарат құралдарында «ақпараттық қоғам»,

«ақпараттық технология», ... ... ... деп ... ... ... еніп, қоғамдық дамудың эволюциясын

айқындайтын түсініктерге ... ... ... ... ... оның ... ... қалай сарапталып келеді?

Бұл мәселелер туралы бұқаралық ақпарат құралдарының қоғамдық ортадағы,

жалпы өркениеттегі адам орнын ... ... ... ... ой ... ... келе ... белгілі. Осы тұрғыдан келгенде Д.Беллдің,

М.Кастельстің, ... ... ... ... ... ой-тұжырымдары назар

аударарлық. Бұлардың еңбектері XX ғасырдың 2-ші ... мен ХХІ ... ... өзінің бар болмысымен әсемдеп, әрлеп отырған ақпараттық

қоғамның мәні мен ... ашып ... ... оның ... негіздемесін

саралауға бағытталған[21].

Жаһандану мен әлемдік ... және оның ... ... ... да ... ой толғап, мәселеге ... ... ... ғалымдар - Ә.Нысанбаевтың, Р.Әбсаттаровтың,

М.Әшімбаевтың, Е.Каринның, Д.Сәтбаевтың теориялық таңдамалы мақалалары мен

осы ... ... ... ... ... ... жүрген журналистика теоретиктері - Н.Омашевтің, Б.Жақыптың,

Ғ.Ибраеваның ой ... да ... ... қанығуға арналған.

Бүгінгі таңда осынау өзекжарды мәселені тереңірек қарау мақсатында

нақты шаралар қолға алына ... Осы ... ... ең ... ... ... ... жүйлеген жөн. Бұл ретте ғылыми

талдамалар ... ... ... ғалым М.С.Вершининнің пікірі назар

аударарлық. Ол ақпараттық төңкерістердің ... ... ... ... ... екендігіне назар аударады. Соның негізінде

ұрпақтан-ұрпаққа табыстаудың, білімді, көргенді-білгенді мұраға ... ... ... өзі ақпараттық төңкерістер шоғырының сандық та,

сапалық та белгісін айқындайтын еді.

Ғаламдық ақпараттық ... ... ... ХYІ ... ... ... алады. Бұл кездегі кітап басу ісінің қолға алынуы мәдениет

пен руханият ... ... ... ... ... алып келді.

Ақпараттық төңкерістің үшінші кезеңі ХІХ ... ... ... ... мен ... пайда болуымен тікелей байланысты еді.Осы

кезеңде тарихта тұңғыш рет ақпарат алмасудың жеделдетілген түрі ... ... ... ... ... ХХ ... ... компьютердің, басқа да микропроцессорлық ... ... ... ... ... соңы мен ХХІ ... ... ақпараттық технологияның

жан-жақты, қарқынды дамуы, оның бесінші кезеңінің мазмұнына айналып отыр.

Оның сипаты бүгінде ... ат ... ... ... ... ... ... тірейді[22].

Осы жүйелеудің рухани үрдісі ғаламдық ... ... ... ... ... ... елі қоғамындағы көрінісі қалай болып отыр?

Ендігі мәселе, осы ... ... ... Талас ескерткіштері туралы, оның

ежелгі жазу-сызу мәдениетінде алатын орны жөнінде Ғ.Айдаров, А.Аманжолов,

М.Жолдасбеков, С.Кляшторный секілді ғалымдар ... ... ... ... төңкерістің екінші кезеңі алғашқы қазақ кітаптарының

дүниеге ... ... Бұл ХІХ ... алғашқы жиырма жылдығында

кітап өндірісінің қолға алына бастауы жатады.

Үшінші ... ... ... ... ... шыға ... байланысты. ХІХ ғасырдың соңына қарай «Түркістан уәләятының газеті»

(1870-1882), «Дала уәләятының ... ... ... ... ... ... ... оқырмандар қолына тиді. Бұл жағдаяттар ақпараттық

төңкерістер эволюциясын жылдамдатты. Ал ... ... мен ... ... ... ... ... етті.

Қазақ ақпараттық төңкерістің төртінші кезеңі ХХ ғасырдың 20-шы

жылдарында газеттер мен ... ... ... ... ... радио

мен теледидар мүмкіншілігі бар қырымен ... ... ... ... ... ... бере бастау шежіресі 1923 жылы

басталса, 1959 жылдың 8 наурызынан бастап ... ... ... ... ... 80-90 жылдарындағы бүкіл ел көлемінде ... ... ... ақпараттық төңкерістің бесінші кезеңінің

сипатын ... ... ... ... ... ... ... табылатын Windows-95 оперияциялық жүйесі жер

жүзінде жаппай қолданыла бастаса, Қазақстан да бұл үрдістен тыс қалған жоқ.

Интернеттік ... ... ... алу ... ... артықшылықтары хабар алмасу үрдісін тың сапалық ... ... ол ... ... барлық саласына енді. Енді үйде отырып-

ақ айшылық жерлерден хабар алатын жағдайға жеттік.

Газет-журнал өндірісінде ... ... озық ... ... ... ... ... тікелей байланысты болса, бұл

жаңадан ХХ ғасырдың 90-жылдарында қазақ қоғамынының басылым редакцияларында

қолданыла бастады. Нақтырақ ... ... ... кеңесі»газетінде

компьютермен теру, беттеу, өңдеу, дискетпен өндіріске жіберу, факспен хабар

алмасу тәжірибесі алғаш рет ... ... ... ... ... алды.

Ал, 90 жылдардың екінші жартысынан бері қарай ... ... ... да ... ... ... осы ... жұмыс

істеуін жеделдетті. Бүгінде компьютермен, ақпарат алмасудың ... ... ... ... сай ... түрін пайдаланбайтын бірде-бір

редакция, газет-журнал жоқ деп ... айта ... ... ... ... ... ақпараттық кеңістікті пайдалану

коэффиценті қандай деген сұрақ туады.

Біздің әлемдік ... ... ... бір әдіс-тәсілдері халықаралық

жиындар, өндірістік лездемелер, ... ... ... ... ... ... Осы тұрғыдан келгенде, оңтүстік

астанамыз Алматыда жүргізіліп ... ... ... Форумның

тәжірибиелері құптарлық.

Бірден басын ашып айту керек, Еуразиялық Медиа ... ... ... ... сақтау мақсатындағы көптеген

мәселелермен бетпе-бет келіп ... ... ... ... ... дамытуға, оған серпін беруге, оның проблемаларын талдауға

арналған ұйым. Бұл ... ... ... ... ... ... ... электронды құралдардың саяси, мәдени

және әлеуметтік рөлі ... жиі ... ... ол ... ... ... қыспақтан ада, олардың ықпал ... ... ... ... Ал енді ... ... ... былайша жоспарланған:

- Еуразия елдерінің ақпараттық кеңістігін кеңейту;

- кәсіби және шығармашылық байланыстарды нығайту;

- осы заманғы журналстиканың дамуындағы негізгі ... ... ... ... мен ... ... көрсету және талдау жасау;

- білім мен тәжірибие алмасу, Еуразия елдеріндегі ... ... және ... ... ... ... БАҚ саласында реформаларды жүзеге асыру;

- билік пен БАҚ ... ... ... ... БАҚ ... ең жаңа ... ... жәрдемдесу. Өзі

құрылған 2002 жылдан бері бұл форум Алматыда үш ... ... ... Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1948 жылы 10 желтоқсанда

қабылданған «Адам құқығының Жалпы декларациясының» 19-бабына сәйкес, ... ... ... және оны еркін білдіру құқығын иемденеді, бұл

құқық өз ... тұру ... және ... ... ... кез

келген құрал арқылы ақпаратты немесе идеяларды іздеу, алу және ... ... ... ... ... ... құқығын әрі дамыту 1950

жылы 4 ... қол ... адам ... мен ... ... ... ... берілді. Конвенцияның 10-бабына сай, «осы еркіндікті,

демократиялық қоғамда мемлекеттік ... ... ... ... ... ... ... тәртіпсіздіктің алдын алу,

тұлғалардың денсаулығын, беделін ... ... ... ... жария