БАҚ өкілдері

орнықтыруда, қоғам мүшелерінің саяси білім деңгейлері мен ... мен ... ... ... бұқаралық ақпарат

құралдарының және билік пен ... ... ... ... ... жолға қою ісі мемлекеттің алдында тұрған маңызды

міндеттердің бірінен саналады. Сол сияқты бұқаралық ... ... ... де ... пен ... ... қамтитын мемлекеттік

құрылымның іргелі мұратының бірі ... ... ... ... күні

мемелекеттік құрылымда саяси демократия үрдістерін нысанға ... ... ... орны ... ... зор.

Сонымен қатар, сайлау кампанияларын ұйымдастыруда, депутаттыққа

кандидаттарды ... ... ... ... ... мен партиялардың белсенділерін халық бұқарасына ... ... ... ... ... ... ... рөлі зор.

Саясаттанушы ғалым Ш.А.Құрманбаева ұйғарым жасағандай: «Hарықтық үлгі

бойынша үміткер ... ... ... ... ... ... ұйымдастырушылар мен кеңесшілер сатып алушы-сайлауларға тауарды

тиімді сату үшін жарнама мен насихаттың түрлі ... ... ... ... заманында бұқаралық ақпарат құралдары

мемлекет өмірінде шешуші рөл атқарады. Қоғамдық ... ... ... ... ... биліктің негізгі құралы. Ақпарат-бұл

бұқаралық қоғамның өнімі мен нәтижесі. Ақпарат-бұқараның ... ... өз ... мен ... ... өз ... қозғауына, күнделікті болып жатқан оқиғалар турасындағы ой-

пікірлерін қалыптастыруына мүмкіндік беретін маңызды ... ... ... заманымызда бүкіл адамзат қауымының әлемдік ақпарат кеңістікті

қалыптастыру кезеңіне өтуі Қазақстан ... ... ... да осы ... ... ... қажеттігі

жайындағы 2000 жылы 27 наурыздағы Жарлығының қабылдануына негіз болып

табылады. Осыған орай ... ... ... ... ... ... қалыптасыру ісі жүзеге асырылуда. Бұған мысал ретінде

жоғарыда айтылған ... ... ... ... ... 2002 жылы ... Алматы қаласында бірнеше мәрте өткізіліп келе

жатқаны ... ... және ... ... ... ... ірі саяси және қщғам қайраткерлері, әлемдік бизнестің

көрнекті өкілдері бас қосатын бұл ... ... ... ... түбегейлі көзқарастардың негізделуіне, бұқаралық ақпарат

құралдарының ... жеке ... ... мен ... асяси

өзгерістерді жүзеге асыруына та салысуына жол ашатыны сөзсіз.

Мемлекеттік құрылымдағы газет, ... ... ... тәрізді

ақпарат құралдарымен қатар, компьютерлік, интернеттік ... ... зор. ... ... бүгінде «интернет жүйесі арқылы

әлемдік ... ... ... мүше ... ... ... ... жүйесінің провайдері ... төрт ірі ... ... ... Нит) ... отыр және ... өз ... Мысалы, Қазақтелеком құрған Kazakstan online беру жүйесі 19 ірі қаланы

қамтиды»[43].

Қазіргі таңда азаматтардың бүгінгі өзгерістер ... ... ... мен ... ... ... саяси белсенділігін

жоғарылатуға көмектесетін бірден-бір күш бұқаралық ақпарат ... ... ... ... ... Ол ... қоғам саясат,

ғылым, техника, өнер, әдебиет білім және тағы басқа салалар ... ... және ... ... ... ... ... Сол себептен

телевизия халықтың күнделікті өмірінің ажырамас ... ... ... ... тап ... ... ... бірдейлік

тән. Телевизиялық хабар таратылымына қалалар мен ... ... ... ... Қазақ телевидениесінің хабар таратудың тәуліктік

орташа мөлшері-15 сағат»[44]. ... ... ... ақпарат

құралдарының кітап, баспасөз, театр, кино және тағы ... ... ... ... ... ... ... кезеңінде теледидар

ерекше зор ықпалға ие болды. Айталық, телесоциологтардың жүргізген ... ... ... жеке ... ... ... 45 ... рөлді иеленеді екен.

Осымен байланысты қоғам мүшелерінің саяси сауаттылығын көтеріп, саяси

көзқарастары мен бағыт-бағдарларын ... ... ... ... ... ... ... сараптамалық бағдарламалардың мәні

ерекше. Мысалы, «Хабар» ... ... күн» ... ... ... «Айна» апта қорытындысындағы, «Астана» арнасының

«Апта», «КТК» ... ... ... ... ... телеарнаның «Власть» бағдарламаларындағы қоғамдық-саяси

шолулар мен ... ... ... ... ... ... ... негіздеудегі маңызы зор.

«Бұқаралық ақпарат құралдарының жеке тұлғаларға ықпалы тікелей ... Ол ... ... топтарын баспасөз бен телевизиядан «маңызды

қоғамдық мәнге» ие белгілі тақырыптар мен мәселелермен хабардар ету арқылы

жүргізіледі». Осы ... ... ... ... ... бұқаралық ақпарат ... ... ... ... азаматтарға сөз бен шығармашылық еркіндігіне

кепілдік беруі ерекше маңызды жайт. Бұл ретте ... ... ... соның ішінде теледидарда да ... ... ... ... ашық ... мен пікір-таластарды ісі жолға

қойылған. Мысалы, 31-телеарнадағы ... ... ... «Отан дауысы» хабарлары сан алуан мәселелерді ашық түрде

талқылаудың негізінде көпшілік қауымға ... ... ... ... ... ... ... ой-санасын көтеруге, саяси-

әлеуметтік белсенділігін арттыруға ... ... ... анық. Осылайша,

қоғамдық-саясиқұрылымдағы маңызды мәселелерді ... ... ... ... мен ... ... ... жетілдіруде телевизия зор маңызға ие.

ХХІ ғасырдағы идеялар мен ақпараттық технологиялардың бәсекелесу

ғасырына ... Бұл ... ... Республикасы Президенті

Н.Ә.Назарбаевтың Жарлығымен Қазақстан ... ... ... ... ... ... жылдарға арналған

тұжырымдамасының бекітілуінің ... зор. Сол ... ... ... ынталандыру ақпараттық салалардағы мемлекеттік ... ... Бұл істе ... ... ... атқаруы керек. Ресейдің, Қытайдың

және мұсылман әлемдерінің ортасында орналасқан Қазақстанөзінің ақпараттық

қауіпсіздігіне ерекше көңіл бөлуге, әсіресе, ... ... ... ... босаңсытпауы тиіс». Өз ... ... ... ... ... ... арқылы жеке тұлғаның, қоғам

мен ... ... ... ... ... ... Демек,

ақпараттық қауіпсіздік-бұл Қазақстан Республикасының Конституциясы,

бұқаралық ақпарат құралдары туралы заң ... ... ... мен

сенімдерді білдіру, ақпаратты алу ментарату мүмкіндігі болып табылады.

Біздің ақпараттық ... екі ... ... ... ... бұл ашық ... ... сақталуын талап ету.

Екіншіден, мемлекет ... ... ... ... ... ... ... қауіпсіздігін қамтамасыз ету аса маңызды

мәселелердің бірінен саналады.

Қазір біздің елімізде ұзын саны 83 ... ... ... ... Соған байланысты соңғы кездері Қазақстан аумағында шетелдік бұқаралық

ақпарат құралдарының қызметі кеңейіп келеді. Қазір Қазақстанның ... ... ... ... жуық бұқаралық ақпарат құралдары

қолданысқа енгізілген. Олардың ... ... ... ақпарат

құралдары- «Би-Би-Си», «Рейтер», «Ассошиейтед Пресс», ... ... ... ... ... «Интерфакс», «ИТАР-ТАСС», «Бридж

ньюс» және т.б. бар. Біздің заманымызда ... зор ... ... бүкіл

әлемді қамтуда. Ғалым Ғ.Ж.Ибраева былай дейді: «Ақпараттық кеңістік-бұл

субьектілерден субьектілерге келіп түсетін ... ... ... ... ... ... бүгінде бұқаралық ақпарат құралдары барлық қоғам

мүшелерінің сана-сезімі мен ... ... ... ... ... ... билігі мен саяси билігі үшін күресуге талаптануында

немесе оның саяси ... ... ... ... емес, олардың

замандастарының ақыл-ойы мен жанына өздерінің қаншалықты дәрежеде ықпал

ететініне ... еш ... ... өз билігін

жүргізетіндігінен тұрады»[45]. Сондықтан ол қоғамдық өмірдің ... ... ... білм ... құқықтық және басқа ... ... ... ... ... Алайда, бұқаралық ақпарат

құралдарының қоғамдағы жүргізіп отырған қызметінде олқылықтардың орын алып

отырғандығы мәлім. Бірқатар ... ... ... ... ... ақпарат құралдарында кәсіби шығармашылығы жетіспей

жатады. Сол сияқты кейбір бұқаралық ақпарат құралдары қаржының тапшылығынан

өздерін ... ... ... ... ... ... өз ... мүддесіне орай қоғам мен мемлекеттің нағыз

көкейкесті мәселелеріне назар аудармай, көбінесе жарнамаларды жариялауға

мәжбүр.

Осы ... ... емес ... ... ... ... Н.Ә.Назарбаев журналистермен кездесуінде,-қожайындарының ... ... ... ... ... ... енді ... деді. 2007 жылғы 26 ... ... ... ... ... 2 мың 392 ... бұқаралық ақпарат

құралдары бар. Оның 2 мың 309-ы газет-журналдар, 83-і телерадио болып

табылса, ... 90 ... орыс ... 5 ... ... ... 5 пайызы

басқа тілдерде екен. Ал, отандық бұқаралық ақпарат құралдары 2 мың ... 472-і ғана ... ... Қазақстан Республикасының «Бұқаралық

ақпарат құралдары туралы» Заңы 3-бабының 1, 2 ... ... ... ... ... ... былай делінген: «1. Бұқаралық ақпарат

құралдары мемлекеттік немесе ... да ... ... 2.Теледидар

хабарларын тарату арналарының меншік нысандарына қарамастан, олар арқылы

мемлекеттік тілдегі берілімдердің көлемі, уақыты жағынан ... ... ... ... кем ... ... ... бұл заңды барлық

Қазақстан азаматтары орындауы тиіс деген сөз. Жоғарыда атап ... ... ... ... ... ... ... ақпарт

құралддарының 472-і ғана қазақ тілінде дедік. 2007 жылдың қаңтар айында

Қазақстан Республикасының Парламент ... ... ... ... – ... ... өзегі» атты жиында Парламент Мәжілісінің ... ... ... шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарын мемлекет

тарапынан қаржыландырылады. Бір ... ... ... бөлігі қазақ

мәдениетін, өнерін сөз етуден бойларын аулақ ұстайды. Мемлекеттік ... ... ... ... ... Ең болмаса ... ... ... ... ашуы ... қой. Мұндай тілге қарсы

бұқаралық ақпарат ... ... алу ... ... ... күні қазақ еліне рұх егемендігінің ауылы әлі алыс екендігін» сөз

етті[45].

Бұл ... біз ... ... да ... керек.

Ал, енді жалпы ... ... ... алғашқы бұқралық ақпарат

құралдары жөнінде не білеміз? Сол ... ... айта ... ... деп ... ... газеттер – «Түркістан уәлаятының газеті»

(Ташкент, 187082), «Дала уәлаятының газеті» ... ... ... ... ... ... ... А.Байтұрсыновтың бастауымен

«Қазақ» газеті (1913-18), ақын-демократ М.Сералиннің ұйымдастыруымен тұңғыш

қазақ тіліндегі ... ... ... ... ... ... ... құралдарына жатады. 1921 жылдан Қазақ телеграф агенттігі жұмыс

істеді, ал 1931 ... ... ... ... ... ... 1974 ... мен телевизия хабарлары қазақ, орыс, корей, ұйғыр, неміс, әзербайжан,

түрік, татар тілдерінде беріле бастады. 1920 жылы ... ... ... 1963 жылы ... ... ... ... жанынан Баспа істері

жөнінде комитет құрылды. Ол 1989 жылы «ҚР Басапсөз және ... ... деп ... 1995 жылы оның ... ... ... 1997 жылы таратылып, оның орнына «ҚР Ақпарат және Келісім

министрлігі» ... ... Бұл ... 1999 жылы 22 қаңтардағы ҚР

Президенті Жарлығымен «ҚР Мәдениет және ... ... ... ... 2003 жылы 13 ... «ҚР ... министрлігі» болып

қайта құрылды. Қазір мемлекеттік тапсырыспен жұмыс істейтін 38 баспа бар.

Қазақстанда интернет, кабельді теледидар ... ... ... ... ақпараттық технологиялар ақпарат нарығында кеңінен қоданыс табуда,

ұлттық ... мен ... ... ... жүйе арқылы

таратылуда. 2002 жылы CashioNet ғарыштық ... ... ... ... ... және ... арналар арқылы ВВС, CNN, Deutsche

Welle арналарының бағдарламалары, Азаттық ... ... ... ... және басқа да телерадио арналар көрсетіледі. ҚР ... ... ... 20 ... ... ... шетелдік бұқаралық

ақпарат құралдарының өкілдері тіркелген. Олардың қатарында ВВС, ... ... France Press, Reuters, ... ... ... аса ірі ... ... бар[46].

«Каzakhstan Today» ақпарат аясының хабарлауынша, 2008 жылғы 28 сәуір

мен 7 мамырда министрлікте «ҚР кейбір заңнамалық актілеріне ... ... ... ... ... мен ... енгізу туралы»

ҚР Заңының жобасын әзірлеу жөніндегі жұмыс тобының отырыстары болып ... ... ... ҚР ... ... депутаты, мемлекеттік

органдардың, заңнама институтының, қоғамдық ... ... ... ... қатысты. Бұл отырыста – Салық кодексіне, ... ... ... ... туралы, Дене шынықтыру және ... ... ... және ... ... ... өзгерістер мен

толықтырулар мәселелері талқыланды. Республика өңірлерінде 40 ... ... ... 161 ... 3763 ... 58 ... ... 8 тарихи-мәдени қорық, 2330 мәдени тынығу мекемелері, 28 ... ... ... жылы Мәдениет және ақпарат министрлігі 2007-09 ... ... ... ... ... ... ... әлемдегі жаңа

Қазақстан » Жолдауын жүзеге асыру жөніндегі Жалпыұлттық жоспар мен ... ... орта ... ... ... мен ... реформаға сәкес жүргізу үшін бес негізгі мақсатын анықтады:

Бірінші. Әкімшілік қайта құру ... ... ... ... ... шығындарының орынды пайдалануын және оған тиімді

бақылауды қамтамасыз ету.

Екінші. Қазіргі талаптарға сәйкес ... ... ... ... және оның ... ... ... ... жоғары дәрежеде пайдалана отырып, тиімді нарықтық қызмет ету

деңгейіне шығару.

Үшінші. Ақпараттық кеңістіктің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, ... ... ... отырып бұқаралық ақпарат құралдарын, баспа

және мұрағат істерін дамыту үшін құқықтық және ... ... ... ... ... ... ... және мемлекеттік рәміздерді құрметтеу, ұлтаралық бейбітшілік пен

келісімді қамтамасыз ету жолымен елдегі ішкі ... ... одан ... үшін ... ... Тіл саясатын жетілдіру. Мемлекеттік тілдің қолданылуы ... және оның ... ... ... ұшқырлығы» мәдени жобасын

кезең-кезеңімен іске асыру үшін жағдай ... жоба – ... ... хабарларын таратуды ендіру. Қазіргі

уақытта елімізде 2008-2015 жылдарға арналған және хабар таратудың қазіргі

түрінен сандық ... ... ... жағдай жасауға

бағытталған тиісті бағдарлама бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Екінші ... жоба – ... ... ... ... ... ақпараттық-тарату желісін құру. Жобаның

мақсаты қосымша тақырыптық халықаралық ... ... бар ... ... ... және тағы ... ірі Орталық Азия ақпараттық

агенттігін (Рейтерс, ВВС, Вести-Россия түріндегі) құру ... ... ... жоба – жаңа ... технологияларды және ел

тұрғындарына ... ... ... жаңа ... ... ... Қазақстандық бірыңғай ақпараттық

кітапханалық жүйесін құру.

Төртінші серпінді жоба – ... ... ... ... ... және «Тілдердің үштұғырлығы мәдени

жобасы» деп аталады. Оның ... ... ... кемінде үш тілді:

қазақ, орыс және ағылшын тілдерін еркін пайдалануына ұйымдастырушылық-

техникалық ... ... ... ... – ... емес ... ... Ұлттық ақпараттық-

ресурстық орталығын құру. «Қазақстан Республикасы Мәдениет және ... 2007 жылы ... ... 40 ... 385 млн. ... бөлу ... Жылдың қорытындысы бойынша қаржыны игеру

Министрлік бойынша 99,9 пайызын құраған, игерілмей қалған ... 33 млн. ... ... ... Жыл ... бері 968 бұқаралық ақпарат құралдары

тіркеуден өтті, ... ... ... ... үштен екі

бөлігі мемлекеттік емес. Бірақ, болашақта мемлектік болуына ... ... және ... ... ... министрі Ермұхаммет

Ертісбаев. 2008 жылы 12 мамырда қазақстан ... ... ... бойынша Мәдениет және ақпарат министрі қызметіне

бұрынғы Қызылорда облысының әкімі – ... ... ... Қазіргі уақыттағы бұқаралық ақпарат құралдары саласындағы

жаңалықтар легі осылай өрбуде[47].

2.3. ... «ОҚО ... ... ... ... ... атты ... түрі – экспресс деп аталады, яғни бұл сауалнама (анкета)

түрінде. Сонымен, зерттеу түрлерін айтып өтсек:

Сұрау – ... ... ... ... ... ... ... сауалнама мен сухбат жатады.

Сауалнама - социологиялық деректерді сұрақ-жауап әдісімен ... ... ... ... ... ауызекі хабарлары жатады.

Сауалнамалар, егер олардың қоғамдық пікірді зерттеудің ... ... ... ... ... ... ол бес ... даму жолынан өтті 17

ғасырдың отрасында француз математигі Б.Паскальдің және кейіннен ... ... күш ... ... ... іріктеу

теориясы сүйенетін үлкен сандар және ықтимал есептеулер заңы тұжырымдалды.

1660 жылы ... ... ... пен ... ... ... ... құру аяқталды, олар оны «саяси арифметика» деп атады,

кейіннен ол ... және ... деп ... ... бұл әдіс бастапқы ақпаратты жинаудың барынша кең ... яғни ... ... ... ... әдісі болып отыр. Осы әдісті

қолдану ... нені ... ... ... сұрақты қалайша қоюды ... ... ... ... ... көз ... ... білуден

тұрады. Мәселе осындай әдіспен ... ... ... ақиқатты тек олардың санасында «ұйғарылған» ... ... ... ... Сондықтан зерттеу мәні ... ... ... пен ... ... оқиғалар мен құбылыстар

туралы фактілері ... ... ... ... ... теңдік

белгісін қоюға болмайды. Бұдан әлеуметтік тәжірибенің адамдар санасында әр

түрлі жағы бейнелену процесінің ерекшелігіне ... ... ... ... ... ... мүмкін екендігін әрқашанда ескеру