Туберкулез таяқшасын анықтауға қолданылатын серологиялық реакция. РП реакциясы

     Туберкулезге  қарсы препараттар мен ішімдіктің бір уақытта болған əсерлері дəрілерден болатын жанама əсерлердің нығаюына əкелуі мүмкін, бұл жанама əсерлер өз кезегінде күрделі аллергиялық əсерлердің, соның ішінде уланудан бо-латын дененің əлсіреуіне əкелуі мүкін. Мұндай жағдайларда, пайда болған жанама əсерлерді емдеу, аурудың ағымына кері əсерін тигізіп, туберкулез жұқпасының асқынуына əкеледі.

     Туберкулез  дертінің артуына байланысты қауіп-қатерлі  тобына төмендегілер жатады:

• өкпенің  созылмалы түрімен;

• қантты диабетімен;

• маскүнемдікпен;

• нашақорлықпен;

• АИТВ/ЖИТС ауруларымен диспансерлік есепте тұрған жандар;

• гормонды ем қабылдап жүрген жандар;

• жаңа басанған əйелдер;

• туберкулез науқастарымен қатынастағы жандар;

• айыпталушылар  жəне сотталғандар;

• əскери қызметін өтеуге шақырылатындар.

     Дегенмен, мекемелердің де қызметкерлері жылына бір рет флюорографиялық тексерістен өтулері тиіс. Ол процедура, туберкулез анықталған жағдайда, сол жиынның адамдары қызмет көрсету барысында қатынасатын адамдарға жұқтырмау мақсатында қажет. Олар мектепке дейінгі бақшалардың, мектептердің, емдеу-алдын алу ұйымдардың, тамақ өндірісі объектілерінің, тұрғындарға қызмет көрсету жəне т.б. қызметкерлері болып табылады. Егер де, сіз қауіп-қатер тобына жататын болсаңыз, туберкулезді дер кезінде анықтап, нəтиже оңды болған жағдайда, емді кідіріссіз бастап, тез арада сауығу мақсатында жыл сайын тексерістен өтіп тұруыңыз қажет.

     Материалдарды залалсыздандыру əдістемесі:

     Қақырығы  бар түкіргіштерді залалсыздандыру  үшін, түкіргішті ашық түрінде төмендегі  дезинфекциялаушы ерітінділердің біріне толығымен маты-рып қойылады:

• хлораминнің 5%-ды ерітіндісіне, 4 сағатқа

• хлораминнің 2,5%-ды активтенген ерітіндісіне, 2 сағатқа

• 1%-ды кальци гипохлоритіне, 2 сағатқа.

Қажетті уақыт өткен соң, түкіргіштер ерітінділерден алынып, ағын

суда  шайылады. Қақырық түскен (қолданылған) дезинфекциялы ерітіндіні

канализацияға төгіп тастауға болады.

Ыдыс-аяқты  дезинфекциялау үшін, 15 минут аралығында 2%-ды сода

ерітіндісінде қайнатылады. Сондай-ақ, өзге де əдісті қолдануға болады. Ол үшін ыдыс-аяқты 1 сағат көлемінде 0,5%-ды хлораминнің активті ерітіндісі немесе 0,5%-ды хлор-бета-нафтол ерітіндісінің біріне матырып қою қажет.

     Туберкулездің ашық түрімен ауыратын науқастың іш-киімдері 2%-ды

сода  ерітіндісінде 15 минут аралығында қайнатылады. Сонымен қоса, оларды

төмендегі ерітінділердің біріне салып қоюға болады:

• хлораминнің 5%-ды ерітіндісіне, 4 сағатқа

• хлораминнің 1,0%-ды активтенген ерітіндісіне, 1сағатқа

Туберкулездің ашық түрімен ауыратын науқастың киімдері мен жатар ор-нын (төсек бұйымдарын) ағымды дезинфекциялаумен қатар, жиі-жиі далаға

жайып, ыстық үтікпен үтіктеп тұру керек.

Науқастың шығаратын бөлінділерін, бөліндінің 1 кг-на 200 грамм

хлор  ізбесінің мөлшері есебінде, құрғақ хлор ізбесімен жауып, жабық ыды-

ста 2 сағатқа қалтырылады. Осыдан кейін барып қана, залалсыздандырылған

бөлінділерді  унитазға төгіп, ыдысты ыстық сумен шайып, дезинфекциялаушы ерітіндіге салып қойылады.

     Раковина, ванна жəне унитаз күнделікті 5%-ды хлорамин немесе 0,5%-ды кальция гипоклорит ертінідісіне матырылған шүберекпен немесе химиялық заттармен жуып тұрылуы қажет (экспозиция 60 мин). Дəретхананы тазалауға арналған бөлек арнайы шелек пен шүберектің болуы керек жəне оларды басқа бөлмелерді жуу үшін қолдануға мүлдем болмайды.

Науқасты  емдеп-қарау барысында u1087 пайдаланылатын заттар да, міндетті түрде, тұрақты дезинфекцияланып тұруы керек. Ол үшін, заттар 2%-ды сода ерітіндісінде немесе дезинфекциялаушы ерітінділермен 15 минут мөлшерінде қайнатылады. Клизма сияқты рəзіңке заттарды 2%-ды хлор ізбесінің ерітіндісіне, 5%-ды хлорамин ерітіндісіне немесе 1%-ды кальци гипохлоритерітіндісіне матырылған шүберекпен сүрту керек.

Науқастың бөлмесі (едені) жылы 2%-ды сабынды-сода ерітіндісімен жуы-

луы керек 

       Туберкулездің алдын алу 

     Туберкулездің алдын алудың ең тиімді жəне сенімді  əдісі – бұл тубер-

кулезге шалдыққан барлық науқастарға толыққанды, кешенді жəне ең астысы үзіліссіз  ем жүргізу болып табылады. Себебі, туберкулезге қарсы препараттарды  қабылдаған науқастың бактериябөлінуі  тоқтап, сəйкесінше жұқпаның қоршаған ортаға таралу процесі тежеледі.

     Туберкулез  – əлеуметтік жəне жалпы меициналық мəселе, сондықтан

туберкулездің алдын алу мақсатында əлеуметтік жəне медициналық тұрғыда

бағытталған шаралардың кешені жүргізіледі. Туберкулездің  алдын алу екі

бағытта жүргізіледі – арнайы, яғни тікелей  ауру қоздырушысына бағытталған

жəне  ең сау адамдардың ауруға шалдығуларының алдын алуға бағытталған санитарлы  алдын алу.

     Сонымен, арнайы алдын алу шаралары ағзаның  туберкулез қоздырғыштарына қарсы  төтеп бере алуын арттыруға бағытталған  жəне нақты бір адамға негізделген. Сау адамның туберкулез жұқпасына төтеп бере алуын, иммунизация жолы – вакцинация арқылы арттыруға болады. БЦЖ вакцинациясы көптеген елдерде ерекше мəнге ие болып келеді. Ол əлемнің 64 елінде міндетті шара болып есептелінеді, ал 118 елде ресми түрде ұсынылған.

     Аталған екпе жуық шамамен жас ерекшеліктері  əртүрлі 2 млрд. адамға жасала отырып, көптеген елдерде туберкулездің ауыр түрлерінің артуын ескере отырып, ол аурудың алдын  алу шараларының басты түрі болып  саналады.

Қазақстан Республикасында туберкулезге қарсы  жаппай вакцинация жа-

сау, перзентханаларда жаңадан дүниеге келген сау нəрестелерге жүргізіледі.

Оны нəрестенің анасының жазбаша түрдегі келісімімен арнайы егуге арналған бөлмеде жасайды.

БЦЖ тірі, əлсіз штаммаларынан тұрады. Олар адам ағзасына түсе салысы-

мен көбейіп, туберкулезге қарсы арнайы иммунитеттің дамуына əсер етеді.

Əлсіз микробтар ауруды тудыра алмайтындықтан, аталған екпелер адам

үшін  қауіпсіз болып келеді.

Ағзаға  туберкулез жұқпасы еңген жағдайда, өз кезегінде, еш əрекетсіз қала

бермей, керісінше қорғаушы күштері арқылы олармен күресе бастайды. Бұл

күрес нəтижесінде маңызды қайта құрылулар  жүретін жұқпалы ауруға қарсы

төзімділікке  ие біршама күрделі процесс болып табылады. Ағзаның мұндай

төзімділігі иммунитет немесе əрекетсіздігі  деп аталады. БЦЖ вакцинация-

сы, тек  сол жақ иықтың жоғарғы жəне ортаңғы  үшінші сыртқы жақ шекара-

сында тері астына жасалады. Дұрыс жасалған жағдайда, 15-20 минуттан кейін жоғалып  кететін, ақ түсті папула қалыптасады. Екпе жасалғаннан кейін оны орап-таңуға, йод ерітіндісімен жəне басқада дезинфекциялаушы заттармен өңдеуге тыйым салынған. Баланы жуын-дыру барысында егілген жерді қатты жууға жəне ол жерге сабынның түсіп кетуінен сақтану керек.

Екпе  орнында 4-6 аптадан кейін, диамерті 5-10мм болып келетін центрінде

шағын ғана түйіні бар инфильтрат түріндегі арнайы реакция жүре бастай-

ды жəне шешек түріндегі қабыршақ пайда болады. Кейбір жағдайларда па-

стула, кейіннен жаралар жəне диаметрі 2мм-ден 10мм-ге дейінгі тыртықтар

қалыптасады. БЦЖ вакцинациясына тиісті кезеңдері ретінде, 2-4 ай ішінде

инфилтраттың  пайда болуынан бастап, тыртықтардың қалыптасуына дейіңгі

барлық  кезеңдер өтуі тиіс. Вакцинация егілген  балаларға дəрігерлер мен

емханалардың  мейірбикелері қадағалау барысында, иммунизацияның 1, 3

жəне 12 айларында екпенің реакциясын тексеріп, оның сипаты мен мөлшерін

арнайы  медициналық кітапшаға белгілеп қоюлары тиіс (63 формасы).

Жаңа  туған нəрестеге вакцина жасалғаннан кейін иммунитеттің бірден

қалыптасуы  мүмкін емес, ол шамамен 4-6 аптаны қажет  тетеді. Сондықтан,

бұл кезеңде  баланың туберкулезді жұқтыруынан аса сақ болулары керек. Жаңа туған нəресте туеркулез науқасымен тығыз қатынаста болған болса, онда оның туберкулезге шалдығуы өмірінің алғашқы аптасында қаупті болып саналады, яғни оның ағзасында иммунитет қалыптасқанға дейін. Осы себептен де, жаңа туылған нəрестені алғашқы 8 апта бойында туберкулез науқастарынан оқшау ұстайды.

Туберкулезге  қарсы вакцина егілгеннен кейін  ағзада қалыптасатын имму-

нитет нақты бір уақыт аралығында ғана сақталады. Сондықтан, бірнеше жыл-

дан кейін  оны қайталау керек, яғни ревакцинация жасау қажет. Елімізде ревак-  цинацияны 6-7 жылда бір рет жүргізу тағайындалған, яғни бала орта мектептің бірінші  сыныбына келген кезде (қыркүйек).

Ревакцинация  жасау алдында туберкулезбен  ауырған-ауырмағандығын

анықтау мақсатында, балаға толық тексеру  шаралары жүргізіледі. Ревакци-нация  туберкулиндік u1089 сынамасы (Манту сынамасы) теріс нəтижелі болған балаларға ғана жасалады, ал дəрігердің тексеруінен ағзадағы туберкулездің өзгерістерін анықтау мүмкін емес. Бұл кезеңде жанұясында туберкулез науқасы бар балаларды ревакцинацияға дейін бір айға жəне одан кейін 4-6 аптаға оқшаулау қажет.

Ата-аналары  жасалған вакцина баланы толығымен  туберкулез жұқпасынан қорғай алмайтындығын білулері тиіс. Сондықтан да, олар туберкулездің алдын алу мақсатында қосымша шараларды да орындаулары керек. Ондай шараларға баланы жұқпадан оқшаулау, физикалық дұрыс тəрбие, дұрыс (пайдалы) тамақтану, ағзаны шынықтыру жатады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3. ТУБЕРКУЛЕЗ  ТАЯҚШАСЫН АНЫҚТАУҒА АРНАЛҒАН  ӘДІСТЕМЕЛЕР

     3.1. Туберкулез таяқшасын анықтауға  қолданылатын серологиялық реакция.  РП реакциясы 

     Преципитация  реакциясы – ерекшелік антиденемен  молекулярлы антигеннің кешені қалыптасып тұнбаға түсу реакциясы.

Антиген-антидене кешенінің тұнбасы преципитат деп аталады. Ерітіндідегі антигенді иммундық сары судың үстіне араластырмай жіберу реакциясын сынауықтарда өткізеді. Антиген және антидене қарым-қатынасуымен осы екі ерітінділердің шек араларында преципитат жүзігі жаратылады (жүзік преципитация реакциясы).

     Антиген ретінде осы реакцияда мүшелердің немесе ұлпалардың сулы экстракттарын  қайнатып және сүзіп қолданғанда  осы реакцияны термопреципитация  реакциясы (Асколи реакциясы) деп атайды.

Преципитация  реакциясынагардың жартылай суйық  гелінде немесе агарозада өткізетін  түрлерін Оухтерлони иммунодиффузиясы, радиалды диффузия, иммуноэлектрофарез деп атайды.