Прокуратура конституциялык кукыктык жагдайы

2. Республика Бас Прокурорының  жедел-iздестiру қызметi, анықтама және тергеу мәселелерi жөнiндегi нормативтiк сипаттағы нұсқауын барлық тергеу және анықтама органдары, жедел iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдар орындауға мiндеттi.

Өтiнiш

1. Прокурор заңға сәйкес  бұзылған құқықтарды қалпына  келтiру және мемлекеттiң, жеке және заңды тұлғалардың мүдделерiн қорғау үшiн сотқа талаптық өтiнiш жасауға хақылы.

2. Прокурорлық қадағалау  актiлерi қабылданбаған немесе  олар заңда белгiленген мерзiмде  қаралмаған жағдайларда прокурор  органдар мен лауазымды адамдардың iс-әрекеттерi мен актiлерiн жарамсыз деп тану туралы, сондай-ақ заңды бұзушылықты болдырмау туралы сотқа өтiнiш беруге құқылы. Прокурор наразылық келтiрiлген актiнiң күшiн арызды сот қарағанға дейiн өз қаулысымен тоқтата тұруға құқылы.

3. Сотқа берiлген прокурорлық қадағалау актiлерiнiң қабылданбауына немесе қараусыз қалдырылуына байланысты өтiнiштi сот заңда белгiленген тәртiппен қарайды.

4. Прокурордың өтiнiшiне  мемлекеттiк баж бен өзге де  алымдар салынбайды.

Ұйғарым

1. Заңды бұзушылықты  жою туралы жазбаша ұйғарымды прокурор енгiзедi және оны заңды бұзуға жол берген органға немесе лауазымды адамға, не жiберiлген заң бұзушылықты жоюға өкiлеттi органға немесе лауазымды адамға жiбередi. Eгep заңды бұзу ашық сипатта болып, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына, сондай-ақ заңды тұлғалардың, қоғам мен мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiне елеулi зиян келтiруi мүмкiн болған және ол дереу жойылмайтын болған жағдайда, ұйғарым енгiзiледi. Ұйғарымды нормативтiк құқықтық актiлерге енгiзуге болмайды.

2. Ұйғарымда Конституцияның, заңдар мен Республика Президентi  актiлерiнiң бұзылған нормалары  көрсетiлiп, құқық бұзушылықтың  сипаты мен заң бұзушылықты  жою жөнiндегi шаралар туралы нақты  ұсыныстар болуға тиiс. 

3. Ұйғарым прокурор  белгiлеген мерзiмде мiндеттi түрде орындалуға тиiс. Ұйғарымның орындалуы туралы прокурорға дереу хабарланады. Прокурордың ұйғарымын орындамау Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылыққа әкеп соғады.

4. Ұйғарымға жоғары  тұрған прокурорға не сотқа  шағым берiлуi мүмкiн. Ұйғарымға шағымның берiлуi оның орындалуын тоқтата тұрмайды.

5. Жоғары тұрған прокурор  немесе сот шағым бойынша шешiм  қабылданғанға дейiн ұйғарымның  орындалуын тоқтата тұра алады.

 

 

3.5 Ұсыныс

1. Прокурор өз құзыретi  шегiнде: 

1) заңдылықты бұзуды болдырмау туралы;

2) қылмыс жасауға және  басқа тәртiп бұзушылыққа ықпал  еткен себептер мен жағдайларды  жою туралы;

3) Қазақстан Республикасының  Конституциясына сәйкес қол сұғылмау  құқығы бар адамдарды одан  айыру мәселелерi бойынша; 

4) заңда белгiленген өзге жағдайларда ұсыныс енгiзедi.

2. Ұсынысты лауазымды  адам немесе орган заңдылықтың  бұзылуын, сондай-ақ оларға ықпал  еткен себептер мен жағдайларды  жою туралы шараларды мiндеттi  түрде қабылдай отырып, бiр ай  мерзiмде қарауға тиiс. Прокурор  ұсынысты қарауға қатысуға хақылы. Ұсынысты қараудың нәтижелерi және қолданылған шаралар туралы прокуратураға хабарланады.

1. Органның немесе  лауазымды адамның не азаматтың  заңдарды бiлмеуi немесе дұрыс  түсiнбеуi салдарынан оларды дұрыс  қолданбауға әкелiп соғатын жеткiлiктi негiздер бар деп санаған ретте, прокурор заңның мазмұнын, ал қажет болған жағдайда заңды бұзғаны үшiн көзделетiн жауапкершiлiктi түсiндiредi.

2. Құқықтық актiнiң  жобасы заңға сәйкес келмеген  жағдайда прокурор актiнi қабылдайтын  органға немесе лауазымды адамға заңның талабын түсiндiредi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

 Қорыта келе, Қазақстан Республикасының прокуратурасы - Республика аумағында заңдардың, Қазақстан Республикасы Президентi Жарлықтарының және өзге нормативтiк құқықтық актiлердiң дәл және бiрыңғай қолданылуына, жедел-iздестiру қызметiнiң, анықтама мен тергеудiң, әкiмшiлiк және атқарушылық iстер жүргiзудiң заңдылығына жоғары қадағалауды жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының Президентiне есеп беретiн мемлекеттiк орган.

Прокуратура кез келген заңдылық бұзушылықты анықтау және жою жөнiнде шаралар қолданады, Республиканың Конституциясы мен заңдарына қайшы келетiн заңдар мен өзге де құқықтық актiлерге наразылық жасайды, сотта мемлекеттiң мүддесiн бiлдiредi, сондай-ақ заңда белгiленген жағдайларда тәртiп пен шекте қылмыстық қудалауды жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасы прокуратурасын ұйымдастыру, оның қызметiнiң  тәртiбi және прокурорлардың өкiлеттiгi Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Заңмен, заң актiлерiмен, Қазақстан  Республикасы бекiткен халықаралық шарттармен сондай-ақ Республика Бас Прокурорының бұйрықтарымен айқындалады.

Прокуратура органдарын ұйымдастырудың және олардың қызметiнiң  принциптерi

1. Қазақстан Республикасының  прокуратурасы төменгi прокурорлар  жоғары тұрған прокурорларға және Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына бағынатын органдар мен мекемелердiң бiртұтас орталықтандырылған жүйесiн құрайды.

2. Қазақстан Республикасының  прокуратурасы өз қызметiн басқа  мемлекеттiк органдар мен лауазымды  адамдардан, саяси партиялар мен қоғамдық бiрлестiктерден тәуелсiз жүзеге асырады.

3. Өздерiнiң заңда белгiленген  өкiлеттiгiн жүзеге асырған кезде  прокуратура органдарының қызметiне  араласуға тыйым салынады.

4. Заңда белгiленген  негiз бен тәртiп бойынша шығарылған  прокурорлық қадағалау актiлерi барлық органдар, ұйымдар, лауазымды адамдар мен азаматтар үшiн мiндеттi.

5. Прокуратура органдары  Республиканың азаматтардың құқықтары  мен бостандықтарын қорғау,сондай-ақ  мемлекеттiк құпияларды сақтау  туралы заңдарына қайшы келмейтiндей деңгейде жариялы iс-қимыл жасайды.

Конституция мен заңдардың  үстем тұруын қамтамасыз ету адамның  және азаматтың құқықтары мен  бостандықтарын қорғау мақсатында, Қазақстан  Республикасы Конституциясының, заңдарының және Президентiнiң Жарлықтарының және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң дәл әрi бiрыңғай қолданылуына жоғары қадағалауды жүзеге асыра отырып, прокуратура мемлекет атынан:

1) Конституцияның, Заң  актiлерiнiң және Республика Президентi  актiлерiнiң бұзылуын анықтап,  оларды жою шараларын қолданады;

2) жедел-iздестiру қызметiнiң,  анықтама мен тергеудiң, әкiмшiлiк  және атқарушылық iстер жүргiзудiң  заңдылығына қадағалауды жүзеге  асырады; 

3) сотта мемлекет мүддесiн  бiлдiредi;

4) Республиканың Конституциясы  мен заңдарына қайшы келетiн  заңдарға және басқа да құқықтық актiлерге наразылық жасайды;

5) заңда белгiленген  тәртiп пен шекте қылмыстық  қудалауды жүзеге асырады; 

6) статистикалық көрсеткiштердiң  тұтастығын, объективтiлiгiн және  жеткiлiктiлiгiн қамтамасыз ету  мақсатында мемлекеттiк құқықтық статистиканы қалыптастырады, арнайы есепке алуды жүргiзедi, құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы заңдардың қолданылуын қадағалауды жүзеге асырады.

Прокуратура органдарының жоғары қадағалауды жүзеге асыру  жөнiндегi қызметi

1. Заңдардың, Қазақстан Республикасы Президентi Жарлықтарының, өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң дәл әрi бiрыңғай қолданылуына жоғары қадағалау тексерiстер жүргiзу арқылы жүзеге асырылады.

2. Заңдардың қолданылуына  тексерiстi прокурор өз өкiлеттiгi  шегiнде тексерiс жүргiзу туралы қаулы шығарылғаннан кейiн:

1) Қазақстан Республикасы  Президентiнiң тапсыруына;

2) заңды бұзушылық  туралы өтiнiштерге, шағымдарға, хабарларға  және басқа да мәлiметтерге;

3) заң бұзушылық белгiлерiнiң  тiкелей анықталуына; 

4) жоғары тұрған прокурордың тапсыруына және сұрау салуына байланысты жүргiзедi.

3. Тексерiстi прокурор  сондай-ақ өзге де тиiстi құзыреттi органға тапсыруы мүмкiн, ол  тексерiстiң нәтижелерi туралы  прокурорға заңда немесе прокурор  белгiлеген мерзiмде хабарлауға  мiндеттi.

4. Заңдардың қолданылуын  тексеру бiр ай мерзiмнiң iшiнде  жүргiзiледi. Тексерiстi тағайындаған  прокурор жоғары тұрған прокурордың  келiсiмiмен оны жүргiзу мерзiмiн  ұзарта алады. 

5. Прокурорлардың барлық iс-әрекеттерi мен прокурорлық  қадағалау актiлерi, егер олар осы Заңда және басқа нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген тәртiп пен нысандарда жасалған болса, заңда белгiленген салдарларға әкелiп соғады.

Басқада бір мемлекетте прокуратура органдарына мұндай үлкен құзырет берілмеген, және ең басты қадағалаушы органдардың бірі болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. ҚР Конституциясы. - Алматы, 1997.

2. "Прокуратура туралы" ҚР Заңы. - Алматы, 1999.

3. ҚР қылмыстық-іс жүргізу  кодексі. - Алматы: Юрист, 2003. - 220 б.

4. ҚР азаматтық-іс жүргізу кодексі. - Алматы: Юрист, 2003. - 131 б.

5. Ақпарова Р.Н. Қазақстан  Республикасының прокуратура органдары. - Алматы: "Дәнекер",2000.

6. Алиев М.М. Прокурорский  надзор РК. Оку-әдістемелік материалдары. "Жеті Жарғы", Алматы, 2002. -41 6.

7. Винокуров Ю.Е. Прокурорский надзор. 3-і басылым. М., 2001, - 352 б.

8. Келдібаев М.Х., Огородников  А.А. Прокурорский надзор. Оқулық. - Санкт-Петербург, 2002 - 240 б.

9. Прокурорский надзор. (Жауаптар мен сүрақтар). - М.: Жаңа  заңгер, 1999

10. Прокурорлық кадағалау /Ю.Е. Винокуровтың редакциялығымен/. -М.: Экзамен, 2000.

11. Басков В.И. Курс  прокурорского надзора. /Прокурорлык  қадағалау курсы/. - М.: Зерцало, 1999.

12. Нәрікбаев М.С. Қазақстан Республикасындағы прокурорлық қадағалау//Астана -2005.- 237-255 бб.

13. Егембердиев Е. Азаматтық сот ісін жүргізуде жарыспалылық қағидасын жүзеге асырудың кейбір өзекті мәселелері

14. Мерзадинов Е.С. Прокурорский  надзор в Республике Казахстан  за соблюдением проав и свобод  человека и гражданина. - Алматы, 2001. - 15-құжат

15. Утибаев Г.К. Надзор за законностью рассмотрения уголовных дел в судах. Жинақта : Прокуратура Казахстана в условиях независимости. - Алма-ты, 2001. - 37-38-беттер

16. Жилин Г.А. Цели гражданского  судопроизводства и их реализация  в суде первой инстанции. Автореф. дис.докт.юрид.наук. М., 2000.С.64.

17. Жуйков В.М. О новеллах в  гражданском процессуальном праве.  М., 1996. С.4.