Жанұя мүшелерінің алименттік міндеттемелері және әлеуметтік міндеттемелердің тоқтатылуы

Алиментті басқа қарсы талаптармен есептеуге болмайды.

Төленген алимент  сомасын:

1. алимент алушының жалған мәліметтер хабарлауына байланысты немесе оның қолдан жасалған құжаттар беруіне байланысты алимент өндіріп алу туралы сот шешімінің күші жойылған;
2. алимент алушы тарапынан алдау, қорқыту немесе күш көрсетіп ықпал жасау салдарынан алиментті төлеу жөніндегі келісім жарамсыз деп танылған;
3. сот шешімінің, алимент төлеу туралы келісімнің немесе атқару парағының қолдан жасау фактісі негізінде алимент төленгені сот үкімімен анықталған жағдайларды қоспағанда, кері талап етуге болмайды.

Егер осы  баптың 2-тармағында келтірілген әрекеттерді  кәмелетке толмаған баланың немесе кәмелетке толған әрекстке қабілетсіз алимент алушының өкілі жасаған  болса, алимент кері өндіріліп алынбайды, ал төленген алименттің сомасы алимент төлеуге міндетті адамның талабы бойынша кінәлі өкілден өндіріп алынады.

Өндіріп алынған  ақша сомаларын бөлу, өндіріп алуға  қосылу, өндіріп алупіылардың талаптарын қанағаттан-дыру кезегі, атқарушылық  әрекеттер жасау жөніндегі шығыстар және оларды өтеу тәртібі, өндіріп алушының шығыстарға аванс беруі атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 4-тарауымен реттелген.

Өндіріп алынған  ақша сомаларын бөлудің жалпы  тәртібі ҚР атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 69-бабымен белгіленген.

Сот орындаушысы  борышкерден өндіріп алған сомадан ең алдымен атқару құжатын орындау процесінде борышкерге салынған айыппұлдар өтеледі, содан кейін орындау жөніндегі шығыстар өтеледі, қалған сома өндіріп алупіылардың талаптарын қанағаттандыруға беріледі. Барлық талаптарды қанағаттандырғаннан кейін қалған сома борышкерге қайтарылады.

Борышкерден өндіріп  алынған және өндіріп алушыларға берілуге тиіс сомаларды сот орындаушысы  ағымдағы шотқа қосады, содан кейін  белгіленген тәртіппен береді немесе аударады.

Мемлекет кірісіне аударуға жататын сомаларды сот орындаушысы тікелей тиісті банк мекемесіне енгізеді.

Өндіріп алуға  қосылу ҚР атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 70-бабымен қарастырылған.

Өндіріп алуды  жүргізу кезінде басқа істер  бойынша орындау құжаттары бар адамдар өндіріп алуға қосыла алады.

Өндіріп алушылардың  талаптарын қанағаттандыру кезегі ҚР атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 71-бабымен реттелген.

Атқару құжаттары бойынша барлық талаптарды қанағаттандыру үшін борышкерден өндіріп алынған сома жеткіліксіз болған жағдайда бұл сома өндіріп алушылар арасында осы заңда белгіленген кезек тәртібімен бөлінеді.

Әрбір келесі кезектің талаптары алдыңғы кезектің талаптары  толық өтелгеннен кейін қанағаттандырылады. Өндіріп алынған сома бір кезектің барлық талаптарын толық қанағаттандыруға жеткіліксіз болған жағдайда бұл талаптар әрбір өндіріп алушыға тиесілі сомаға барабар қанағаттандырылады.

Бірінші кезекте:

• алименттерді өндіріп алу туралы талаптар;
• мертігу немесе денсаулыққа өзге де зақым жасау арқылы келтірілген, сондай-ақ асыраушысының қайтыс болуына байланысты зиянды өтеу жөніндегі талаптар;
• қызметкерлердің еңбектегі құқық қатынастарынан туындайтын талаптары қанағаттандырылады (ҚР атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 72-бабы).

Екінші кезекте:

• патенттер берілген туындыны, өнертабысты, пайдалы модельді, өнеркәсіптік үлгіні пайдаланғаны үшін авторларға тиесілі сыйақы төлеу туралы талаптар;
• азаматтардың мүлкіне қылмыс немесе әкімшілік құқық бұзушылық арқылы келтірілген зиянды өтеу жөніндегі талаптар қанағаттандырылады.

Үшінші кезекте:

• несие берушілердің кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемелер жөніндегі талаптары қамтамасыз ету сомаларының шегінде қанағаттандырылады.

Төртінші кезекте:

• бюджетке және бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдер жөніндегі талаптар;
• қылмыс жасау немесе әкімшілік құқық бұзушылық арқылы келтірілген зиянды өтеу жөніндегі заңды тұлғалардың талаптары қанағаттандырылады.

Бесінші кезекте қалған талаптардың бәрі қанағаттандырылады (ҚР атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 73-бабы).

Атқарушылық әрекеттер  жасау жөніндегі шығыстар түсінігі және оларға жататын қаражаттар тізімі ҚР атққарушылық іс жүргізу туралы заңның 74-бабымен көзделген.

Атқарушылық әрекеттерді ұйымдастыру мен оларды өткізуге жұмсалған бюджет қаражаттары мен атқарушылық іс жүргізуге қатысушы тараптардың қаражаттары атқарушылық әрекеттер жасау жөніндегі шығыстар болып табылады.

Атцарушылыц әрекеттер  жасау жөніндегі шыгыстарға:

• борышкердің мүлкін анықтауға, қарауға, бағалауға;
• борышкер мүлкін хаттау мен оны пайдалануға тыйым салуды үйымдастыру мен өткізуге, мүндай мүлікті тасымалдау мен саңтауды үйымдастыруға;
• тыйым салынған мүлікті сатуға;
• тілмаштарға, мамандарға және белгіленген тәртіппен атқарушылық әрекеттер жасауға тартылған басқа да адамдарға ақы төлеуге;
• өндіріп алынған сомаларды почта арқылы өндіріп алушыға аударуға (жіберуге);
• өндіріп алынған соманы ағымдағы шоттан беруге байланысты банк шығынына;
• борышкерді іздестіруге;
• өндіріп алузііының аванстың жарнасына;
• атқарушылық іс-әрекеттерді жасау кезінде сот орындаушысының қоғамдың көліктің барлық түрлеріндегі - қалалық, қала маңындағы және жергілікті қатынастағы (таксиден басқа) жол шығынына;
• атқару құжатын орындау процесіндегі басқа да қажетті әрекеттерге жүмсалған қаражаттар жатады.

ҚР Атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 75-ба-бымен атқарушылық әрекеттер жасау жөніндегі шығыстарды өтеу тәртібі реттелген.

Атқарушылық әрекеттер  жасау кезінде жасалған шығыстар борышкерден өндіріп алуіпы немесе мемлекет пайдасына өндіріп алынады.

Атқарушылық құжат берілгенде негізге алынған қаулының күші жойылуына байланысты атқарушылық іс жүргізу тоқтатылған жағдайда атқарушылық әрекеттердің жасалуы кезінде жасалған шығыстар республикалық бюджет есебіне жатқызылады.

Борышкерден алынған  заттарды өндіріп алупіыға беру туралы атқару құжатын орындау кезінде өндіріп алушының олардан негізсіз бас тартуы және егер ол өзінің әрекеттерімен немесе әрекетсіздігімен орындауға кедергі жасаса, атқару құжатын өндіріп алушыға қайтару үшін атқару ісін тоқтатқан кезде атқарушылық әрекеттерді жасау кезінде жасалған шығыстар өндіріп алушыдан алынады.

Бюджет қаражаттары  есебінен келтірілген шығыстарды өндіріп  алуды және оларды сондай шығыс жасаған  органға немесе адамдарға өтеуді сот орындаушысының ұсынысы және шыққан шығындарды растайтын құжаттар негізінде сот жүргізеді.

Сот орындаушысының ұсынысын борышкер мен өндіріп алушыны хабардар ете отырып сот қарайды, алайда тиісінше хабардар етілген жағдайда олардың келмеуі істі қарауға кедергі болмайды. Сот ұйғарымының көшірмесі борышкер мен өндіріп алушыға үш күн мерзімде жіберіледі. Соттың ұйғарымына тараптармен жеке шағым берілуі немесе прокурормен наразылық білдірілуі мүмкін.

Өндіріп алушының шығыстарға аванс беруі. Атқару құжаттарының орындалуын қамтамасыз ету мақсатында өндіріп алушы атқарушылық әрекеттер жасау жөніндегі шығыстарға жатқызылатын тиісті шығыстарды жасау үшін жеткілікті мөлшерде ағымдағы шотқа аванс жарнасын төлеуге құқылы (ҚР атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 76-бабы).

Атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 35-бабы борышкердің (заңды тұлға, жеке кәсіпкерлер және азаматтар) мүлкінен өндіріп алудың жалпы ережелерін бекітеді.

Атқару құжаттары бойынша өндіріп алу, егер атқару құжатында өзгеше тәртіп белгіленбесе, бірінші кезекте борышкердің ақша қаражатына, соның ішінде банк мекемелерінде тұрған ақша қаражатына да қолданылады.

Борышкердің бухгалтерлік (кассалың) құжаттары бойынша көрсетілген қолма-қол ақша сомаларынан өндіріп алу борышкердің келісіміне қарамастан, олардың сақталу орнына тәуелсіз түрде олар үсынылғаннан немесе табылғаннан соң дереу жүргізіледі.

Борышкерде  берешекті өтеу үпіін жеткілікті ақша қаражаты болмаған жағдайда ол борышкерге тиесілі басқа мүліктен өндіріп алынады. Өндіріп алушының келісімімен сот орындаушысы мүлікті алдын ала бағалап, оны сол қалпында беруге хаңылы.

Борышкер мүлкінен атқару құжатын орындау үшін қажетті мөлшер мен көлемде, орындау жөніндегі шығыс-тар ескеріле отырып өндіріліп алынады. Борышкердің меншігінде басқа адамдармен ортаң мүлік болған жағдайларда оның заңға сәйкес айқындалатын үлесінен өндіріліп алынады. Дау туған жағдайда бұл үлестің мөлшерін сот анықтайды.

Атқару құжатында аталған белгілі бір заттарды өндіріп алушыға берген кезде сот орындаушысы бұл заттарды борышкерден алып қояды да, өндіріп алушыға оларды беру актісін жасай отырып береді.

Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер мцлкінен өндіріп алу ерекшеліктері атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 36-бабымен қарастырылған.

Борышкерде  берешекті өтеу үшін жеткілікті ақша сомасы болмаған ретте (борышкердің  есеп айырысу (ағымдағы) шотына қызмет көрсетуді жүзеге асыратын банктің  тиісті ақпараты бар болса,) егер занда бұл мүлікке қатысты шектеулер белгіленбесе және заңды тұлға құрылтайшыларының (қатысушыларының) мүлікті жауапкершілігі көзделсе, оған тиесілі кез келген басқа мүліктен, сондай-ақ заңды тұлға құрылтайшыларының (қатысушыларының) мүлкінен өндіріліп алынуы мүмкін.

Ақша төлемі мен аударымы туралы заңның 20-бабында  сот актісін және сот орындаушысының сауалын орындау ерекшеліктері  көзделген. Осылай, Қазақстан Республикасы сотының жеке тұлғадан ақша өндіріп алу туралы сот актісі, осы баптың 6-бөлігінде көзделген жағдайды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сот істі қарайтын жердегі тиісті бөлімшелеріне ұсынылады. Сот орындаушысының заңды тұлғаның банк шоттарының бар екендігі және олардың нөмірлері, сондай-ақ заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғаның ағымдағы шоттары жөніндегі ақпаратты сұратып алуы туралы прокурор санкция берген сауалы, осы баптың 6-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің атқару құжаты орындалатын жердегі тиісті бөлімшелеріне беріледі.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі сот актісін немесе сот орындаушысының сауалын алғаннан кейін үш жұмыс күні ішінде олардың көпіірмелерін орындау үшін барлық банктерге жібереді. Банктер аталған құжаттарды алған күннен кейінгі операциялық күннен кешіктірмей ақша өндіріп алынатын тұлғалардың банк шоттарының бар екендігі не олардың жоқ екендігі туралы мәліметтерді сотқа (сот орындаушысына) жіберуге міндетті. Банк шоттарының бар екендігі туралы мәліметтер банк шоттарының барлың қажетті деректемелері мен олар бойынша қалдықтардың мөлшерін қамтуға тиіс.

Сот (сот орындаушысы) банктерден аталған мәліметтерді алғаннан кейін ақша өндіріп алу туралы сот актісін орындау жөніндегі міндет жүктелетін банкті (банктерді) айқындайды және сондай банкке (банктерге) тиісті ат-қару құжатын қоса тіркей отырып, нүсқау жібереді. Егер сот орындаушысының ақша өндіріп алынуға тиісті тұлғаның банк шотында ақшаның бар екендігі туралы мәлі-меті болса, онда сот орындаушысының тиісті атқару құжаты қоса тіркелген нүсқауы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бөлімшелеріне түспей, тікелей тиісті банкке орындауға үсынылады.

Егер орындау  барысында борышкер - заңды тұлғаның немесе жеке кәсіпкердің мүлкі берешекті өтеу үшін жеткіліксіз болатыны анықталса, ал азаматтық заңдарда борышкерді дәрменсіз (банкрот) деп тануға жол берілсе, сот орындаушысы өндіріп алушыға бұл туралы хабарлауға міндетті.

Белгіленген тәртіппен  дәрменсіз (банкрот) деп танылған борышкердің  мүлкінен өндіріп алу заңдарға сәйкес жүзеге асырылады.

Атқару құжатын орындау кезінде заңды тұлға қайта құрылған жағдайда сот орындаушысы борышкердің құқықтық мүрагерлігін айқындайды және шешім шығарған сотқа баяндап хат жіберіп, борышкерді оның құқықтық мұрагерімен ауыстыру туралы ұйғарым шығару туралы ұсыныс жасайды.

Кепілге салынған мүліктен өндіріп алу тәртібі атқарушылық іс жүргізу заңының 37-бабымен реттелген. Борышкерге қойылған кепілмен қамтамасыз етілмеген барлық талаптарды толық қанағаттандыру үшін оның қалған мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда өндіріп алу кепіл ұстаушының азаматтық заңдарда белгіленген құқықтары сақтала отырып, ипотекалың тұрғын үй қарызының міндеттемесі бойынша қамтамасыз ету болып табылатын жылжымайтын мүлікті қоспағанда, кепілге салынған мүліктен жүргізілуі мүмкін.

Кепіл үстаушы өз талабы алдында артықшылығы бар талаптарды кепілге салынған мүлік құнынан, алайда осы мүлік құнынан аспайтын мөлшерде қанағаттандыруға міндетті.

ҚР атқарушылық  іс жүргізу туралы заңның 38-бабы борышкердің басқа адамдардағы ақша сомалары мен басқа мүлкінен өндіріп алу жөнінде бекітеді. Борышкердің басқа адамдардағы ақша сомаларынан, сондай-ақ басқа мүлкінен өндіріп алу кезінде сот орындаушысы оларға тыйым салады және мәжбүрлеп орындатуға шаралар қолданады.

Борышкердің банктегі немесе банк операцияларының жекелеген  түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы ақшасына және басқа да мүлкіне сот орындаушысы прокурордың санкциясымен ғана тыйым салады.

Сот орындаушысы  борышкердің барлық мүлкінен өндіріп алуға хақысы жоқ, себебі ҚР атқарушылық іс жүргізу туралы заңның 39-бабы өндіріп алынуға болмайтын мүліктер жөнінде бекіткен. Азаматтарға қатысты атқару құжаттарын орындау кезінде заңдарда өндіріп алуға тыйым салынған мүліктен өндіріп алуға болмайды. Өндіріп алуға болмайтын ақша сомалары мен өзге де мүлік тізбесі заңдарға сәйкес белгіленеді.

Бұл мәселеге байланысты ҚР АІЖК-де ережелер белгіленбеген. ҚР Қылмыстық-атқару кодексінде, 1997 жылғы 13 желтоқсанда қабылданған және өзгерістер мен толықтырулар енгізілген, қосымша сот үкімі бойынша тәркіленуге жатпайтын мүліктер тізбесі көрсетілген.

Сотталушы мен оның асырауындағы адамдар үшін қажетті, оған жеке меншік қүқығында тиесілі немесе оның ортақ меншіктегі үлесі болып табылатын мынадай мүлік түрлері мен нәрселер тәркіленуге жатпайды: