Тәуекел-менеджменттің банк қызметіндегі тиімділігін жоғарылату

    Іске  асырылған диссертациялық зерттеу  мынадай қорытынды шығаруға мүмкіндік береді:

    1. Макроэкономикалық көрсеткіштерді  болжау қиын және тәуекелге  толықтай жол бермеу мүмкін емес. Тәуекелдерді басқару жүйесінің мақсаты сол немесе басқа операцияны жүргізу кезінде тәуекелдің туындау ықтималдығын дұрыс бағалау және оны барынша төмендету. Тәуекелдерді басқару практикасының қалыптасуы әлі аяқталмағанын және көпшілікті қанағаттандыратын әдістеме әлі құрылмағанын атап өту қажет. Әрбір банктің өзіндік ерекшеліктері бар және олардың әрқайсысының нарықта өз орнын қызметкерлерінің мүмкіндіктеріне орай шамалайды, сондай-ақ банктердің байланыстары жылдар бойы пысықталған, негізгі операцияларының шеңбері де белгіленген. Сондықтан бір банкке тән тәуекелдерді басқарудың қолайлы моделі екінші банк үшін әркезде сәтті бола бермейді. Сол себептен осы еңбекте тәуекелдер теориясы мен тәуекелдерді басқару (тәуекел-менеджменті) теориясы зерттелді және банк қызметіндегі тәуекел-менеджменттің анықтамасы берілді.

    2. Шетелдік және отандық ғалымдар тәуекелдерді басқарудың бірыңғай бірегей жүйесін әзірлеу үшін көптеген тәсілдеме жасауды ойластырды. Диссертациялық зерттеу барысында несиетік, инвестициялық, пайыздық тәуекелді, өтімділік тәуекелін және операциялық тәуекелді басқарудың ең белгілі әдістері зерттелді. Сондай-ақ тәуекелдерді басқару жүйесінің тиімділігін бағалап талдау жасалды. Осы зерттеулер негізінде біз тәуекелдерді басқару жүйесін әзірледік, аталмыш жүйе, біздің ойымызша, әрбір коммерциялық банкте жұмыс істеуге тиіс.

    3. Тәуекелдерді басқару процесінде  инновациялар жасап, оларды қолдану  қаржы менежментінің ең маңызды  бөліктерінің бірі болып табылады. Тәуекел-менеджменті жүйесіндегі  банктердің инновациялық қызметін  автор төмендегідей сәйкестендіреді:

– тәуекел-менеджменті стратегиясын қалыптастыру негізінде;

– қаржы нарықтарында бәсекелік орта өршіген және жағдай күрделенген жағдайда тәуекел-менеджментінің ең маңызды құралы, қаржы нарығында банктердің жұмысында қаржы инновациялары мен технологиялардың рөлін ескеру қажет.

    Еңбекте мақсатты бағдармен – тәуекел-менеджментінің әдістерін жоғарылату арқылы қаржылық тұрақтылыққа жетумен өзара байланысты банктердің қаржылық инновацияларының рөлі мен негізгі тұжырымдамасы анықталған.

    4. Коммерциялық банктер тәуекел-менеджментті ұйымдастыру қажет екенін мойындады. Екінші деңгейдегі банктерде тәуекел-менеджментті ұйымдастырудың үлгілік сызбасының болмауына орай, әрбір банк осы ұйымдастыру құрылымын өзі дербес әзірлеп енгізеді. Әрбір банк осы жүйенің мақсаты мен міндеттерін өзі дербес белгілейді. Тәуекел-менеджменттің функциясын жоғарылату әрі оны бірдейлендіру мақсатында, біз екінші деңгейдегі банктерде тәуекел-менеджментті ұйымдастыру сызбасын әзірледік, сондай-ақ тәуекел-менеджері банк қызметінде сүйенуге тиіс принциптер де белгіленді.

    5. Несиетік ұйымдардың банктің күнделікті қызметін қамтитын контроллинг жүйесін (әсіресе ішкі) құру тәсілдемелерін жетілдіру Қазақстанда банк ісін дамытудың тиімді элементі болып табылады. Мұның өзінде тәуекел-менеджменттің элементі болып табылатын контроллинг бақылау мен тәртіптемелердің жалпы саясатының жиынтығын білдіреді. Банк басшылығы жалпы саясатты банк жұмысының ашықтығына жету үшін қабылдаған және банк қызметінің ретті әрі тиімді жүргізу, сондай-ақ банктің саясатын қолдау, активтерді сақтау, келеңсіздіктердің алдын алу мен оларды жою, құжаттарды және бухгалтерлік жазбаларды дұрыс және толық ресімдеу, сондай-ақ нақты және сенімді қаржы ақпаратын уақытында дайындау мақсатында жүзеге асырылады.

    Контроллинг тәуекел-менеджменттің негізін қалай отырып, оның қаржылық жағдайына, тұрақтылығы мен сенімділігіне ықпал ететін банк қызметінің барлық бағыттарын қадағалауға, бақылауға (мониторинг), тексеріп, талдауға бағытталған.

    Диссертациялық  зерттеуде контроллингтің және оның элементтерінің рөлі зерттелді, автор жүргізілген зерттеу негізінде тәуекел-менеджментінің негізгі құрамдасы ретіндегі контроллингтің маңызын анықтаған.

    6. Тәуекелдерді басқару жүйелері «микротәуекел-менеджменті» және «макротәуекел-менеджменті» деген екі топқа бөлінеді. Микротәуекел-менеджменті жүйесі – тәуекелдерді «жұмыс орны» деңгейінде басқару жүйесі. Макротәуекел-менеджменті бүкіл институт деңгейіндегі тәуекелдерді басқару жөніндегі біріктірілген шешімдерді қарастырады. Диссертацияда бүгінгі таңда банктер тәуекелдерді басқарудың барабар жүйесін қалыптастыруда бетпе-бет келетін негізгі проблемалар анықталған. Тәуекелдерді бағалау жүйесі осы проблеманың бірі болып табылады. Автордың шетелдік және отандық практикада қолданылатын тәуекелдерді бағалаудың көптеген әдістерін зерттеу негізінде тәуекелі жоғары актив операциялары бойынша банк тәуекелдерін бағалау жүйесін әзірледі, сондай-ақ автор жол берілетін ысырап коэффициентін есептеу формуласы ұғымын енгізді және банк ұшырауы мүмкін тәуекел коэффициентін есептейтін формуланы дайындады. Осы әзірлемені іс жүзінде пайдалану банктің тәуекел-менеджерлеріне активтердің ықтимал ысырабын алдын ала бағалауда және қаржы ресурстарын салатын бағытты таңдауда дұрыс шешім қабылдауда көмек көрсетеді.  

    Диссертация тақырыбы бойынша жарияланған еңбектердің тізімі  

    

1. Проблемы  дефиниции и оценки экономических  и политических  
   рисков //Труды научно-практической конференции «Наука и техника в XXI веке, актуальные проблемы повышения качества подготовки специалистов».- Шымкент, 2006.-144-148 б.-0,56 б.т.
2. Банк тәуекелділігінің басқару ерекшелігі мен экономикалық мәні // Т.Рысқұлов атындағы ҚазЭУ хабаршысы.- Алматы, 2007.- №5.- 232-234 б.-0,4 б.т.
3. Инновациялық технологиялар – менеджменттің тәуекелділігін жүзеге асыру құралы // АльПари экономикалық журналы.- Алматы, 2007.- № 3-4.- 138-139 б.- 0,3 б.т.
4. Менеджмент тәуекелділігі және оның банк қызметіне тигізетін әсерінің жағдайын талдау // Т.Рысқұлов атындағы ҚазЭУ хабаршысы.-Алматы, 2008.- №2.-220-222 б.-0,4 б.т.
5. Банк тәуекелінің көрсетілген моделін бағалаудың тиімділігін талдау // Халықаралық Бизнес академиясының ғылыми-практикалық журналы.- Алматы, 2008.- №3.-171-173 б.- 0,3 б.т.
6. Банктік тәуекелдермен басқаратын стратегияның қалыптасуы //. Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары «Үшінші Рысқұлов оқулары».- Алматы 2008.-291-297б.- 0,38 б.т.
7. Formation of risk management and risky bank strategies of second level // Ғылыми еңбектердің жинағы.- Түркия, 2007.-№ 170.-115-120 б.- 0,33 б.т.
8. Банктің тәуекелділік стратегиясы және оны бағалау әдістері // Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары «Педагогикалық кадрларды дайындаудың қазіргі заманғы өзекті мәселелері».- Шымкент, 2007.-216-220 б.- 0,5 б.т.

 
 
 
 
 
 
 
 

    Резюме 

    Казанбаева  Жанар Сапаргалиевна 

    Повышение эффективности риск-менеджмента  в банковской деятельности 

    на  автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата экономических наук по специальности

     08.00.10. – Финансы, денежное обращение и кредит 
 

    Объектом  исследования являются банки второго уровня  Республики Казахстан.

    Предмет исследования действующая в банках система управления рисками и организация риск-менеджмента.

    Целью диссертационной  работы является  совершенствование  системы  риск – менеджмента  в деятельности банков в условиях казахстанской экономики на основе обобщения  теоретических положений, анализа процессов   управления рисками и оценки ее эффективности.  Для достижения этой цели в диссертационной работе  были поставлены и решены следующие задачи:

    - изучение теоретических подходов  к  управлению рисками и  организации  риск – менеджмента;

    - изучение имеющейся методической  базы  по риск-менеджменту в деятельности банков с целью совершенствования  методического обеспечения  и организационного процесса  риск-менеджмента в банках;

    - анализ  состояния  риск-менеджмента  в развитых зарубежных странах  и разработка предложений по организации  структуры риск-менеджмента  высокого класса в банках страны;

    - изучение  направлений  и методов   работы риск-менеджмента с целью разработки основополагающих принципов  его деятельности.

    Теоретической и методологической основой исследования   являются труды  отечественных и зарубежных экономистов, отдельные разработки международных финансовых  организаций, законодательные акты Правительства Республики Казахстан, нормативные документы  Национального банка Республики Казахстан и  Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору за финансовыми рынками и финансовыми институтами. В процессе исследования использовались  монографический и статистический материал, публикации средств экономической, научно-технической и массовой информации.

     Научная новизна  исследования заключается в постановке, теоретическом обосновании   необходимости совершенствования   риск-менеджмента в деятельности банков и решения комплекса вопросов, направленных на улучшение качества  и повышения эффективности риск-менеджмента в банках.

    Основные  положения, выдвигаемые на защиту:

    - авторское  определение риск-менеджмента в банковской деятельности с   учетом специфических и отраслевых особенностей его организации в банках;

    - подходы к управлению рисками; 

    - определение понятия  финансовые  инновации и методы использования   секъюритизиции, как   средство  минимизации банковских рисков;

    - схема организации риск-менеджмента  и его  принципы; 

    - методы контроллинга, как базового  элемента риск – менеджмента;

    - система оценки  банковских рисков  по активным операциям имеющим  повышенную степень риска. 

    Практическая  значимость работы  заключается в том, что в ней выявлены и предложены пути совершенствования риск-менеджмента в деятельности банков. Реализация ее основных положений, выводов и предложений позволит аппарату управления банком (системе внутреннего контроля) поднять качество и эффективность процесса предупреждения  рисков и  контроля над рисками, тем самым  способствовать  динамическому развитию, укреплению устойчивости и  поддержанию стабильности банковской системы в целом.

    Апробация основных результатов  исследования.

    Научные положения и результаты, полученные в диссертационной работе, докладывались автором и получили одобрение на международных и республиканских научно-практических конференциях. Результаты диссертационного исследования апробированы путем внедрения в учебный процесс университета «Мирас» при чтении курсов «Банковское дело», «Банковские риски», результаты исследования работы внедрены в практическую деятельность ШФ АО «Темирбанк».

    Структура и объем работы. Диссертационная работа состоит из введения, трех разделов, заключения и списка использованных источников, содержит 33 таблиц, 10 рисунков, приложения.

    

 
SUMMARY 

on the author’s abstract of the dissertation on conferring scientific degree of candidate of economic sciences on speciality

08.00.10. –  Finances, money circulation and credit 

Kazanbaeva Zhanar Sapargalievna 

Increase of efficiency of risk-management in the bank activity 

         The object of research is banks of the second level of Kazakhstan.

     The subject of research is an operating in banks system of risks and organisation of risk-management.

     The purpose of dissertational work is perfecting the banks system of risk-management in the current Kazakhstan economy conditions on the basis of generalisation of theoretical positions, analysis of risks managerial processes and estimation of its efficiency. In order to achieve this aim the following problems have been put and solved in dissertational work:

     - studying the theoretical approaches of risks management and the risk-management organisations;

     - studying the available methodical base upon risk-management in bank activity aiming at perfection of methodical maintenance and risk-management organizational process in banks;

     - the risk-management condition analysis in the developed foreign countries and working out organisation suggestions of high-class structure risk-management in country banks;

       - studying the directions and methods of risk-management work for the purpose of working out its basic principles.