Автор работы: Пользователь скрыл имя, 03 Апреля 2012 в 20:35, курсовая работа
Шағын кәсіпкерліктің дамуына көптеген иялық жұмыстар арналған. Онда шағын кәсіпкерліктің дамуының әлемдік тәжірибесі, сонымен бірге бәсекелестік механизімінің арқасында олардың кейбіреулерінің ірі бизнеске айналуы, бүгіегі нарықтық экономикакаға дейінгі мәселелер қарастырылған. Нарықты экономикасы дамыған елдерде шағын кәсіпорындар бірнеше жүз жылдарда табиғи дамыған, ал Қазакстанда мүлде басқа жағдай.
I тарау. Нарық жағдайында шағын кәсіпкерліктің дамуы.
1.1. Шағын кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуының ғылыми негізделуі.
1.2. Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің дамуының ерекшеліктері.
II тарау. ЖШС “Меркур Строй Сервис” экономикалық және кәсіпкерлік белсенділігін талдау.
2.1 ЖШС «Меркур Строй сервистің» жалпы сипаттамасы.
2.2 ЖШС “Меркур Строй Сервис” экономикалық тиімділік көрсеткіштерін талдау.
III тарау. Өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерлікті дамыту жолдары.
3.1. Шағын кәсіпкерлікті дамытуда мемлекеттік қолдау тетіктері.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер
Жұмыс істеуші шағын кәсіпорын субъектілерінің саны 1992 жылы-34506, 1993 жылы-35889, 1994жылы-32186, ал 1995 жылы-21265, 1996 жылы- 24033 бірлік болған. Шағын кәсіпорын санының қатты өсуі 1992-93 жылдары байқалған, ал одан кейін олар ақырын төмендей берген. Бұл кезеңдерде салық саясаты маңызды роль атқарды.1990 жылдардың басында өнім өндіруші шағын кәсіпорындарға салық салуда жеңілдіктер болған. Салық жеңілдіктерінің жоғала бастауы шағын кәсіпорындпрдың тарабынан заңды қүбылысты тудырып, олардың ісі мен санына әсер етті.
Сонымен бірге 1995 жылы сауда делдалдық қызметтегі нарықтың бос орындары мен жоғарғы пайда алу мүмкіндіктері жоғала бастады. Ең баста осы бағытта жұмыс істеген шағын кәсіпорындар өзінің өмір сүруін тоқтатты немесе диверенфицириленді. Мүндай жағдай Қазақстандық шағын кәсіполрынның дамуының жаңа тенденциясын тудыруы заңды еді. Бүл шағын кәсіпорындардың өзгеруі мен қүрылымындағы сапалы өзгерістерді енгізген 3-ші этап басталды.
Егер 1992-94 жылдар Қазақстанда барлық экономика соның ішінде шағын кәсіпкерлікте стохастистік заңмен алғашқы капиталды жинаумен өмір сүрсе, 1995 жылдардан бастап өркениетті нарық жүйесінің заңдары жұмыс істей бастады. Бір шағын кәсіпорынның өте қымбат тұратын ғимаратты немесе тіпті* орта бағадағы өндірістік алаңды сатып алуы сирек кездесетін. Шағын кәсіпорындарда жүмыс істейтін жүмысшылардың табысы республикадағы орта айлықжалақысының төңірегінде болды. Тауарлар мен қызметтердің әркелгілігінжәнесапасын көтеруге негізделген шағын кәсіпорындардың өмір сүруге күресін сипаттайтын бәсекелестік орта қалыптаса бастады. Қазақстан экономикасының нарықтық концентратция мен капиталдың шоғырлануы, сонымен бірге шаруашылық өмірдің өзінде жаңа тенденция бастала бастады. Кәсіпорындардың жұту үрдісі басталды. Қазақстан Үкіметінің қатаң қаржы тұрақтылық саясаты жүргізілгенде 1994-1995 жылдары шағын кәсіпорындардағы өзгерістер мен қүрылымындағы сапалы өзгерістердің 3-ші этапы аяқталды. Бүл 1992-94 жылдармен салыстырғанда шағын кәсіпорындардың қысқару қарқынымен сипатталып сапалы тиімділікті көрсетті. Елде шағын кәсіпорындар нарықтық экономикадағы шағын кәсіпорындардың ролін ойнайтындай жаңа нарықтық жағдай қалыптасты. 1996жылы шағын кәсіпорындардың 18%-і өнеркәсіпте 5%-і ауыл шаруашылығында, 13% -і қүрылыста, 8% -і транспорта, 24 -і сауда мен қоғамдық тамақтануда, 12% -і нарықтың жүмыс істеуін қамтамасыз ететін жалпы коммерциялық істе, 4% -і түрғын үй шаруашылығында, 4% -і материалдық-техникалық жабдықтау мен өткізуде, 3%-і ғылымда, 6% -і басқа салаларда. Еңбек ақы қоры 7,114 млн. теңге, ал орта айлық жалақы 5868 теңге болған. Бүл мәліметтер шағын кәсіпорындар негізінен сауда мен қоғамдық тамақтануға бағытталған. Мүның өзі шағын кәсіпорындағы өнеркәсіптік өнім шығаруына сауда мен қоғамдық тамақтанудан жеңіл табыс алынатынын көрсетеді. 1997 жылы шағын кәсіпорын субъектілерінің өскендігін көрсетеді және қаңтар мен мамыр кезеңінде 156,1 мың бірлік болған. Олардың ішінде жүмыс істейтін шағын кәсіпорын субъектілері 51,6 мың бірлік. Бүл 1995 жылмен салыстырғанда 2,4 есе 1992 жылмен салыстырғанда 1,5 есе 1996 жылы-2,2 есеге өскен. Шағын кәсіпорын субъектілерінің өсуі саладағы мемлекеттік органдарының жұмыстарының белсенділігімен түсіндіруге болады.
Осы жылдары шағын кәсіпорын өндірістік секторларының ЖІӨ-не үлесі былай болған: 1992 жылы-7%, 1993 жылы-5%, 1994жылы-4% , 1995 жылы-4,7% , 1996 жылы-6% . Шағын кәсіпорын субъектілерінің өндірген өнім көлемі 1996 жылы 8,5 млрд теңге, ал ЖІӨ 1415,8 трлн теңге болды.
Шағын кәсіпорындармен өндірген ішкі жақты өнім 1995жылы 5181,4млн теңгені құрады. Егер бүл көрсеткішті 1994жылмен еалыстырсақ 89,5% -ке өскен, бірақ өнімнің табиғи көлемі 1995 жылдың 1994 жылға қатысы 96,1%яғни өндіріс көлемі төмендеген.Өндірістік құрылым көлеміндегі шағын кәсіпорынның жағдайы төмендегідей:
Өнеркәсіп және электроэнергия-0,7%, көмір-1,4%, қара және түсті металлургия-2,77% , химиялық және мұнай химиялық өнеркәсіп-14,79%, машина жасау және металл өңдеу-50,34%, басқалары-29 %.
1996 жылы бюджетке төлем 8569,9 млн теңге болса, 1995 жылы 5378 млн теңге болған. Міндетті төлемдердің сомасының өсуі шағын кәсіпорынның 10,2% -ке өсуімен түсіндіреді. Бұл 1996-97 жылдар олардың өндірген өнім көлемі өскен. Ондағы жүмыс істейтіндердің саны 715,39 мың адам. Бүл жылы өндірілген көлемі 52,12 млрд теңге. Шағын кәсіпорынмен өндірілген өнім мен қызметтің өткізілген көлемі 0,135млрд теңге. Шағын кәсіпорынның өнім көлемінің салалық қүрлымы келесідей: өнеркәсіптік өндірісте 14,6% ауыл шаруашылық өнімін қайта өңцеуде 4,2% ; 8,5% қүрылыста; 55 % -саудада, 6,2% -қызмет көрсету саласында, 2,2%- қоғамдық тамақтануда, 2,7% - транспорта, 0,6% -туризмде, 6,6% -басқа салаларда жұмыс істейді.
Алынған мәліметтерді талдағаннан шыққан қортынды 1998 жылғы жүмыс істеген шағын кәсіпорынның 40%-і шағын кәсіпорынның айтарлықтай салықтық жеңілдіктермен несиелік мүмкіндіктері болған 1992-93 жылдарды қүраған. Шағын кәсіпкерләіктегі дағдарыс елдегі экономикалық жағдайының өзгеруімен байланысты. Кооперативтер мен шағын кәсіпкерлер ретінде құрылған алғашқы толқын мемлекеттің берген жеңілдіктерімен итермелеуінің нәтижесінде айтарлықтай жақсы нәтижеге жетті.
Көптеген шағын кәсіпорындар 38 1994-95 жылдары қүрылды. Бүл жағдайда инфляция төмендеп және шағын жекешелендірулер жүзеге асырылып, макроэкономикалық тұрақтылық тенденциясы байқала бастады. Оның үстіне республикадағы жүмыссыздық деңгейін төмендеткен халықты жүмыспен қамту мәселесі шешіле бастады.
1997-98 жылдардағы шағын кәсіпорынның кризестік үрдісі. Сол кездегі олардың санындағы және ондағы жүмыс істеушілердің шағын кәсіпорынның тиімсіз салалары мен аймақтық қүрлымдары, олардың қиыншылық топтарымен байланысы, жүмыстардың көп бөлігінің сауда мен қызмет көрсетуге бағытталуы, кәсіпкерлердің өндіріспен дамуы, экономикалық негізгі маңызды саласының жүйесіз, халықтық сипатта болғанын көрсетеді.
Бүл жерден шығар жол шағын кәсіпорындармен республиканың диджәне өндірістік емес қажеттерін қанағаттандыруға бағыттау, олардың арасындағы бәсекелестікті күшейту.
Қазақстанда кәсіпкерлікті қорғау мәселесі бірінші реет 1992 жылы 4-ші шілдеде қабылданған Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлікті қорғау мен қолдау» туралы заңында көрсетілді. Бәрімізге белгілі Кеңес үкіметі ыдырағанда Қазақстандағы көптеген ірі кәсіпорындар да өз жүмыстарын тоқтата бастап , көптеген жүмысшылар босап қалған болатын. Бардың орнын толтыру үшін олардың орнын шағын кәсіпорынмен толтыру керек болатын. 1992 және 1996 жылдары кәсіпкерлікті қорғау және қолдаужүзеге асыруелдегі шағын кәсіпорынның қүрылуы мен қалыптасуына негіз салды. Атқарушы органмен заң шығарушы билік институтциялық қайта қүрылуға көңіл бөлді. Бұл Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінен, бірнеше заң актілерінен, экономикалық реформаларды тереңдетудегі бағдарламалық қүжаттардан көрінеді. Осы кезеңде шағын кәсіпорын қаржы экономикалықжәне ақпараттық қолдау саласында позитивті өзгерістер болып, оның инфрақүрлымы құрылды.
Бүдан кейін шағын кәсіпкерлікті қолдау белсендірек жүрді. Үкіметтің мүндай қадамы 1997 жылғы 6-шы наурыздағы президенттің «Шағын кәсіпкерліктің дамуын мемлекеттік қолдау және белсенділету туралы шаралары туралы» бұйрық болды деп айтуға болады. Бұл республикадағы 1997 жылғы шағын кәсіпорынның дамуындағы бағдарламалық қүжат болып табылды.
Осы бүйрық бойынша мыналар жүзеге асты:
- шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік институты қүрылды
- «шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы», « жеке кәсіпкерлік туралы», жеке кәсіпкерлікке қатысты кейбіррр Қазақстан Республикасының заңдарына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді,
- шағын кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі қор құрылды;
- 2-ші деңгейдегі барлық банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілерін несиелеудің минималды мөлшерін белгіледі( барлық банктердің несиелік қарыздары 10 -тен төмен болмауы керек)
- бақылаушы және инспекторлық мемлекеттік органдар мен олардың көрсететін ақылы қызметтер саны қысқартылды;
- шағын кәсіпорынның жүмыс істеуіне жағдай жасалуда(өндірістік ғимараттар мен жер участктері берілгелі жатыр және тағы басқалар)
- шағын кәсіпорындарға жеңілдік беру жүйесі қаралуда;
- шағын кәсіпкерлікті қолдаудағы әкімдердің жұмыстарын қатаң бақыланған. Бұдан кейінгі жылдардағы Қазақстан Республикасының мемелекеттік саясаты шағын кәсіпкерлікті қолдау және дамыту бағытында болады.
Республикада «Шағын кәсіпорын» статусын алған ұйымдар мен кәсіпорындарға салықты есептеу мен төлеудің арнайы режимі белгіленген; кәсіпкерлік іске қолайлы жағдай жасалған; қүқықтар қамтамасыз ету үйымдастырылған.
Шағын кәсіпорындар командалық істің келесі түрін жүзүге асырады;
- түрғын үй, өндірістік, әлеуметтік және табиғатты қорғауға негізделген объектілердің қүрлысын, әртүрлі жөндеу жүмыстарын жүргізді;
- өнімді өткізумен айналысады;
- әртүрлі қызметтер көрсетеді;
- 1997 жылы 17,5 мың шағын және - орта кәсіпкерлер , ал одан кейінгі жылы шағын және орта кәсіпкерліктің 41,7% -ке дейін 2001 жылы олардың саны 98,3 мың бірлікті қүрады немесе 5 есеге өсті
Кесте 1. Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпорындардың саны, бірлік.
Салалар | 1997 | 1998 | 1999 | 2001 | 2001/1997 |
1. өнеркәсіп | 2526 | 3668 | 5633 | 12474 | 4,97 |
2. құрылыс
| 2142 | 3007 | 4680 | 10165 | 4,75 |
3. сауда, авто және |
|
|
|
|
|
құралдарды жөндеу | 7587 | 11959 | 17531 | 46690 | 6,15 |
4. мейманхана мен |
|
|
|
|
|
мейрамханалар | 227 | 490 | 789 | 1854 | 8,17 |
5. транспорт және байланыс |
|
|
|
|
|
670 | 1152 | 1952 | 5000 | 7,46 | |
6. білім және |
|
|
|
|
|
денсаулық сақтау | 3130 | 2892 | 4549 | 2422 | 0,77 |
7. коммуналдық қызмет |
|
|
|
|
|
1257 | 1680 | 1961 | 2329 | 1,85 | |
ҚР барлығы | 17539 | 24848 | 37095 | 98300 | 5,61 |
Шағын кәсіпорындар экономиканың көптеген салдаларында ұйымдастырылған, бірақ олардың көбі « Сауда, авто және қолданыстағы техника жөндеу»-47,5% ,өнаркәсіп-12% , ол ең аз мөлшері коммуналдық қызметкерге-2,4% -і келеді.
Ондағы жұмыс істейтіндердің саны үнемі өсіп отыр. Егер 1997 жылғы бұл кәсіпорында 132,4 мың Адам немесе орташа бір кәсіпорынға 8 адамнан келген. Өнеркәсіптегі шағын кәсіпорындағы адам саны 2000 жылға дейін орташа 12 адамды құраса, құрлыста 11 адамды қүраған.
Экономика саласындағы еңбектің тиімділігін, пайдалы жақтарын ондағы өндірілген өнім көлемін 1 жұмысшыға есептеу арқылы көруге болады.
Шағын кәсіпорындарда өндірілген өнім мен көрсетілген қызметтер сапасы 454,7 млрд теңге, ондағы жүмысшылардың саны 429,5 мың адам. Бұл жердегі бір орта жылдық жүмысшының өндірілген өнімі- 1058,6 мың теңге.
Кесте 2 . Шағын кәсіпорындағы 1 жұмысшының жылдық өндірген өнімдері мен қызметтері, мың теңге.
Салалар | 1997 | 1998 | 1999 | 2001 | 2001/1997 |
І. өнеркәсіп | 197,8 | 331,8 | 352,6 | 753,2 | 380,8 |
2. құрылыс | 230,7 | 396,4 | 325,1 | 822,4 | 365,5 |
3. сауда, авто және |
|
|
|
|
|
құралдарды жөндеу | 1691 | 1240 | 2000 | 1985 | 117,4 |
4. мейманхана мен |
|
|
|
|
|
мейрамханалар | 5,5 | 191,9 | 197,6 | 383,8 |
|
|
|
|
|
|
|
5. транспорт және |
|
|
|
|
|
байланыс | 344,7 | 357,6 | 415,9 | 963,9 | 279,6 |
6 .коммуналдық | 341,7 | 519,1 | 299,3 | 341 | 100 |
қызмет |
|
|
|
|
|
ҚР барлығы | 651,9 | 737,1 | 967,3 | 1058,6 | 162,4 |