Шағын кәсіпкерлік

Шағын кәсіпорындағы 1  жүмысшыға шаққандағы   өндірілген өнім немесе еңбек өнімділігі бірқалыпты емес.

Өнеркәсіптегі    кәсіпорында    олар    өзгермелі    түрде    өскен.  Орта жылдық өсу қарқыны 56% , қүрылыста 1998 жылы алдыңғы жылмен салыстырғанда өндірушілік 14,4% өсті, ал 2001 жылы өндірушілік 22,7% -ке өскен.

Экономиканың маңызды саласындағы еңбек өнімдерінің өсу қарқынының жоғарғы қарқыны натуралды түрдегі өнім шығарудың өсуімен ғана есептелмейді, оған сонымен бірге баға факторы әсер етеді.

Өнеркәсіптегі шағын кәсіпорынның   еңбек   өнімділігі  1997 жылдың деңгейімен  салыстырғанда  2001   жылы 3,8   есеге өскен.

Еңбек өнімділігі өнеркәсіпте 3,8 есе, құрылыста-3,6 есе, сауда мен автомобиль мен күнделікті техниканы жөндеуге-17,4% , транспорт немесе байланыста- 2,8 есеге өскен.

Шағын кәсіпорындағы жұмыс істеудің жалақысы үнемі өсіп отырған, соңғы бес жылдағы орта жылдық өсу қарқыны- 21,9% болса, еңбек өнімдерінің орта жылдық өсу қарқыны 12,5% -ті құраған.

Статистикалық агенттердің мәліметтері бойынша елімізде 01.09.2002 жылы 112,2 мыңдай шағын кәсіпорын өкілдері тіркелген. Бүл өткен жылмен салыстырғанда 15,8% -ке жоғары.

Тіркелген кәсіпорынның 75%-і нақты жүмыс істейді. Олардың әрбір екіншісі белсенді.

Үкіметтің шараларына қарамастан шағын кәсіпкерлікке ең салалар болып сауда мен автомобиль және үйде қолданылатын заттарға жөндеу саласы(43,3%), ал өнеркәсіпте 13,1 % , ауылшаруашылығында 7,9% транспорт пен байланыста 6%.

Республикадағы шағын кәсіпорындардағы жүмыс істейтіндердің саны бір жыл ішінде 6,9% -ке өсіп 456,5 мың адамды немесе экономикадағы барлық жүмыспен қамтылғанның шамамен 6,9% -н қүрады. Жүмыспен қамтылғанның 33% -ті шағын кәсіпорынның сауда мен жөндеуді, 21,2% -і қызмет көрсетуде, 15,5% -і өнеркәсіпте және 13,6% -і қүрылыста.

Қазақстанда шағын кәсіпорын тез қарқынмен өсуде. Жыл ішінде оның өсу қарқыны 9,6% болса, онда жүмыс істейтіндердің саны 8,5% -ке өскен. Бірақ осындай өсу қарқынын алдыңғы жылдармен салыстырғанда шағын кәсіпорынның өсу қарқынының және онда жұмыс істейтіндердің санының қысқарып жатқанын байқауға болады. Егер 1999 жылы шағын кәсіпорынның және ондағы жұмыс істейтіндердің санының өсу қарқыны 60% және 40% - болса, 2000 жылы 34 % және 31% ; 2001 жылы- 15,4% және 6,7% ; ал 2002 жылдың 8-ші айында 9,6% және 8,5% -ті қүрады.

Біз Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорынның    қүрылуына және дамуына   сараптама  жасадық.

Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің ерекшелігі «көлеңке сектордың жоғарғы деңгейде қалып отырғандығы. Эксперттік бағамдарға қарағанда шағын шәсіпорын субьектілерінің 30- 50% құрап отыр. Потенциялды ресурстардың көп бөлігі жалпы ұлттық мәселелерді шешуге қатынаспай отыр. Сонымен бірге шағын кәсіпкерліктің аймақтық дамуындағы айымашылықтар өте алшақ.

2 тарау. «Меркур   Строй   Сервис»   ЖШС экономикалық және                                                                                                                                                                    кәсіпкерлік белсенділігін талдау

2.1. «Меркур Строй Сервис» ЖШС-нің жалпы сипаттамасы

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Меркур-Строй Сервис» өз қызметін 18.06.00 ж. әділет министрлігіне №40669-1910-ЖШС болып тіркелгеннен бастап жүргізіп келеді. Негізгі мақсаты табыс табу және қызмст көрсету саласын кеңейту. Серіктестік жүмысының негізгі пәні коммерциялық операцияларды жүргізу, көтерме және бөлшек саудасымен тауарларды өндіру және оларды өткізу болып табылады.

Заңды    мекен-жайы    Алматы    қаласы    Майлина    көшесі    79    үйде орналасқан.

Жіктелуі:

1. меншік нысанына байланысты ЖШС «Меркур Строй-Сервис» жеке меншік болып табылады.

2. ұйымдастырушылық   қүқықтық   нысаны   бойынша   жауапкершілігі

шектеулі серіктестік.

3. саласы бойынша аралас деп айтуға болады, себебі кәсіпорын тек қана өнім     өндіріп     қана     қоймай,     коммерциялық     мәселелермен     де айналысады.

4. көлемі бойынша шағын кәсіпорын.

5. мерзімдік сипаты бойынша үздіксіз жүмыс істейді.

6. капиталды қолдануы бойынша үлттық кәсіпорын.

ЖШС «Меркур Строй-Сервис»-ке шағын кәсіпкерлікке тән икемділік қасиетін игерген, өз өнімдері бойынша сүранысқа жауап бере алады жоие жоғарыда айтып кеткендей коммерциялық ісі оның негізгі артықшылығының бірі.

      ЖШС «Меркур Строй-Сервис» үщтер мен ғимараттарға қажетті қүрылыс материалдарын шығарады. Оған мысал ретінде пластиктен және ағаштан жасалатын есіктер мен терезелерді айтуға болады. Көсіпорынның өндірістік технологиясын айтқанда өнімнің бір түрін пластикалық терезені алайық.

Пластикалық терезені жасау үшін профильдер германиядан алынады. Олар арнайы сүраныстар бойынша, яғни тапсырыс берілген терезепін көлеміне қарай немесе кәсіпорынның стандарттарына сай өлшеніп әртүрлі үзындықта кесімді. Осы профильді мықты сақтап түру үшін оның ішіне мықтағыш темір салынады. Одан кейін профильдің ішіне кіргізілетін темір мықтағыштар мен топсаларды, қүлыптар мен түтқаларды орнату үшін тесіліп, жонылады. Содан кейін темір мықтағыштар кіргізіліп орнатылады. Әрі арнайы тапсырыстағы пішіміне лайықталып келтірілгеннен кейіп бүрыштарға пісіріледі. Артық жерлерін, бүрыштар тазаланып арнайы жылытқыштар немесе суық өткізбеу үшін резиналар салынады. Фурнитуралық монтаждау жүреді, яғни қажетті деген жерлерге фурнитуралар орнатылады да, әйнек салынып қоймаға, сауда орнына немесе тапсырыс берішуге жіберіледі.

ЖШС «Меркур Строй Сервис»-ң алдында маркетингтік қызметті жетілдіру, нарықты кеңейту мәселелері түр. Кәсіпорын нарық сүранысыжі бейімделуі керек және тиімсіз өндірістен бас тартуы керек. Сол үшін арнайы өндірісі бастамас бүрын талдау жүргізіп болғаннан кейін миссия және мақсат керек. Көсіпорын миссиясы оның өмір сүруімен, мағынасымен байланысты, ЖШС «Меркур Строй Сервис»-ң миссиясы қүрылысқа қажетті материалдармен қамтамасыз ету. Әрі қарай қысқа және үзақ мерзімдегі мақсаттарды анықтау үрдісі жүреді. Зерттеп отырған кәсіпорынға келесі мақсаттар тән:

1. табыс, табыстың өсу қарқынын қолдау;

2. сату, тауар өткізу, сату үлесін көбейту;  

3. нарық үлесін кеңейту.

ЖШС «Меркур Строй Сервис» маркетологтеріне келесі жүмыстарды іске асыру кіреді:

1. нарықты ЖШС «Меркур Строй Сервис» өнімдерімен қамтамасыз ету

2. серіктестіктің нарықта жүмыс істеу сипатын анықтау

3. кәсіпкерлермен жақсы әріптестік қатынастарды орнату

4. ЖШС «Меркур Строй Сервис»-ң бәсеке қабілеттігіне жағдай жасау.

Кәсіпорынға нақты тауардың нақты нарықта немесе сегментпті сүранысын, түтынушылардың тауарға деген талаптарын, жаңалык сапалығына, технико-экономикалық және эстетикалық сипаттарын зерттеу керек.

Кәсіпорынның технико-экономикалық көрсеткіштері келесі кестеде көрсетілген.

3-Кесте Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері

«Меркур строй сервис» ЖШС-гі 2003 жылы қызмет етуіне байланысты, берілген жылы таза табыс көрсетілмеген. Негізгі қорлардың пайдалану тиімділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерінің бірі қор қайтарылымдығы. 2003 және 2004 жылдарға қарасты 3,6 м.тг және 12,1 м.тг. көрсеткіштермен сипатталып, айырмасы 8,5 м.тг. болды. Біздің көруімізше қор қайтарылымдығы 2003-2004 жылдар аралығында 3,36 есе өскен. Ал 2004 жылы  қор қайтарылымдығы 12,1 құрап, негізгі қорлардың бір тг қосымша 11,1 тг әкеледі.

Қор сыйымдылығы 2004 жылы 0,08 болып , 2003 жылмен салыстырғанда 0,06 кеміген.Сонымен қатар 2004 жылы өнімді өткізуден түскен табыстың 1 теңгесіне негізгі қордың 0,08 шығыны тең келген. Мүндай жоғары өсу қарқыны бірнеше себептермен түсіндіріле алады:

- Кәсіпорын негізгі  өндірістік қүралдарды жаңадан  көп  мөлшерде орнатты;

- Кәсіпорын нарық сегменттерін зерттеп көп ассортиментті тауарларды үсыну арқылы өз түтынушыларын таба алды;

- Жабдықтарды, материалдарды, дайьш өнімді әкелушілермен тиімді келісім шарттар орнатты. Ол елдер — Қытай, Ресей, ТМД мемлекеттері жо.чс шетел мемлекеттері;

- Соңғы   жылдары   Қазақстандық   қүрылыста   ипотекалық   несиеиің қаркынды дамуына байланысты және Алматы қаласында 2003 жылы үйлер мен пәтерлерге жалпы орташа қүнның 20-30% өсуі де, кәсіпорын өнімне деген сүранысына әсерін тигізді;

- Қүрылыс материалдарына жалпы бағалар деңгейі өсіп жатыр;

- Көсіпорынның өз қаражаттарын тиімді пайдалану саясатын да ескеру керек;

4-кесте мәліметтері бойынша 2003 жылы тауарды өткізуден түскоп табыс 286147,4 мың тенгеге немесе 10,2 есе өскені байқалады. Өткізілген онімнің езіндік қүны 148638,5 үлғаюы өндірісті кеңейту мен жаңартуга байланысты. Бүрғылап-отырғызу станоктарды, қол саймандарын сатып ал ы арқылы цех ішілік жүмысты жеңілдетіп, жүмыс уақытысын қысқартып, оіпм сапасын жақсартты және ассортиментті кеңейту мүмкіндігі туындады. Бірак бүл қүрал-жабдықтар өзін әлі өтей алмағандықтан, оның қүны  амортизациялық аударым арқылы әнімнің өзіндік қүнына кіргізілді.

«Меркур Строй Сервис» ЖШС-тің кызметі 2003 жылы жалпы техпико-экономикалық корсеткіштер бойынша 286147,4 мың тенгеге үлгайды. Өзіндік қүнның өсу карқынына қарасак. 2003 жылы алдыңғы 2002 жылмси салыстырғанда 148638,5 мың тенге ендірісті кеңейту шығындарымен байланысты болды.

Тиімділік көрсеткіші ретінде жалпы табыс 2003 жылы алдыңғы жылга қарағанда 137508,9 мың тенге ұлғайды.

Кезеңнің шығындар динамикасында, бүл шығындар 2002 жылғы ауытқу көрсеткішіне қарағанда 9554,6 мың тенге өсті.

2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылы еңбек ақы қоры 5747 мың тенгеге өскен, соның салдарынан орташа еңбек ақы 14000 тенгені қүрады.

Таза табыс 2003 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 9143,8 мың тенгеге өсті.

Сондай-ақ, кәсіпорынның негізгі қүралдарының қүны 2002 жылмеп салыстырғанда 3 есе өсті. Өткізілген енімнің 1 тенгесіне кеткен шығғындар бойынша 2003 жылғы көрсеткіш 2002 жылға қарағанда -042 %-ға төмендеді. Өнім рентабельділігі 2003 жылы алдыңғы 2002 жылмен салыстырғанда 2,5 есе өсті.

4-кесте.«Меркур Строй Сервис» өнімді өндіруге кеткен шығындар