Лекции по "Экономике организации"

 

4. Әлеуметтік – экономикалық өзгерістердің негізі, мемлекетің аграрла – индустриалды державаға айналуы болып табылады.

Қытайдағы ЖІӨ 2004 жылы 13,6515 трлн. юань (1,645 трлн. АҚШ доллар), 2003 жылмен салыстырғанда 9,5 процентке өскен. Қытайда негізгі қорға күрделі саклымдардың жалпы сомасы 7007,3 млрд. юань, ол 2003 жылмен салыстырғанда 25,8 процентке өскен.

ҚХР жоғары қарқынды экономикалық өсуді, эксперттер мына факторлармен көрсетеді:

• жинақтар мен инвекстицияның деңгейі;
• қайта құрудың құрылымдық жетістіктері;
• әлемдік экономикадағы интеграция;
• сыртқы байланыстарды ырықтандыру;
• мемлекеттік бақылаудың әлсіздігі;
• мем лекеттік емес секторлардың дамуы мен орталықтандырылмауы;
• технологиялық дамулар.

 

Тақырып 10.  Ресей Федерациясының қаржы жүйесі

 

Қаржы жүйесінің буындарына сипаттама.

Салық жүйесін құрудың құрамы және ерекшеліктері.

Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы. Фискалды федерализм.

Федералды бюджеттің кірістері мен шығыстары.

Қаржылық басқару аппараты.

Қаржы саясатының міндеттері мен проблемалары.

 

1. Ресей Федерациясының қаржы жүйесі қаржы қатынастарының біршама дербес мына салаларынан тұрады:

• мемлекеттік бюджет;
• сақтандыру қорлары;
• қор нарығы;
• мемлекеттік несие;
• шаруашылық жүргізушілердің  субъектілерінің  қаржы- 
  ларына;
• бюджеттен тыс қорлар.

Жоғарыда келтірілген  қаржы қатынастарын екі жүйеге бөледі. Шаруашылық жүргізу субъектілердің қаржылары орталықтандырылмаған қаржыларға жатады және микродеңгейдегі экономикамен әлеуметтік қатынастарды реттеу мен көтермелеу үшін пайдаланылады, ал жалпы мемлекетікке орталықтандырылған қаржылар жатады және макродеңгейдегі экономика мен элеуметтік қатынастарды реттеу үшін пайдаланылады.

2. Қазіргі кездегі Ресейдің салық жүйесінің қалыптасу кезеңі 1991 жылдьң желтоксанында қабылданған Заңнан бастау алады. Ресей Федерациясының салық жүйесі  мемлекеттің Конституциясымен қадағаланады. Барлық салықтар мен алымдарды Ресей Федерациясы Салықтар мен алымдар жөніндегі министрлік қадағалайды;

Ресей Федерациясы Салық  Кодексінде қалыптасқан салык жүйесінің нeгiзгi қағидалары:

Салық төлеуші болып  табылатын әpбip тұлға салық заңнамасымен бекітілген салықтарды төлеуге міндетті.

1. Салықтар саяси, идеологиялық, этникалық, конфессионалдық және т.б.  осындай критерийлер негізінде қолданыла алмайды.
2. Ресей Федерациясы салық жүйесін бұзатын салықтарды енгізуге болмайды.
3. Салық мөлшерлемелерін, яғни дифференциалданған мөлшерлемелерді көтеруге, немесе салықтар енгізуге рұқсат етілмейді.

Ресей Федерациясы субъектілерінің салықтары мен алымдары:

• жергілікті салықтар мен алымдар.

Федералдық салықтар Салық Кодексімен бекітіліп,  елдің барлық аумағында төленеді. Оған мынадай салықтар жатады:

• қосылған құнға салынатын салык;
• акциздер;
• жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;
• бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға салынатын салық;
• кеден баждары;
• мұра  мен   сый  ретінде  келген  мүліктерге  салынатын салық;
• ойын бизнесіне салынатын салық;
• ұйымдардың пайдасына салынатын салық;
• пайдалы казбаларды өндіргені үшін салынатын салық;
• жер қойнауын пайдаланғаны үшін төлем;
• мемлекетік баж;
• су объектілерін пайдаланғаны үшін салынатын салық;
• cпиpттi алькогольді өнімдерді, этил спиртін өндіру және айналым құқығы мен лицензия беру үшін алынатын алым.

3. Қандай мемлекетте болмасын, оның қаржы жүйесінде басты орынға ие - мемлекеттік бюджет.

Ресей Федерациясыньң жаңа Бюджет заңы бюджет туралы анықтаманы төмендегідей береді:

Мемлекет өз қызметі  мен міндеттерін жүзеге асыру  мақсатында қолданатын ақша қаражаттары қорларын қалыптастыру мен жұмсау деп таниды. Мемлекеттің қүрылымының түріне қарай мемлекеттің қаржы жағдайы, ақша ресурстары жалпы элеуметтік-экономикалық жағдаймен тікелей байланыста болады. Мысал үшін, экономиканың социалистік үлгісіндегі елдерде, соның ішінде бұрынғы Кеңес Үкімет елдеріндегі қаржылық билік толығымен дерлік мемлекет билігінде болатын, және де ең басты міндет - мемлекеттік мұқтаждарды қамтамасыз ету еді. Мемлекеттік қаржылар кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржыларын, тіпті халықтың жинақтарын да толығымен өздеріне бағындырған болатын.

Дегенмен, 80-90 жылдардағы Ресейдегі саяси өзгерістер Ресей экономикасын толығымен өзгертіп жібергені анық. Меншіктің жаңа түрлері, шаруашылық субъектілерінің пайда болуы ақша табыстары жүйесіне өзгерістер енгізді. Әкімшілік билік жойылған соң, қоғамның қаржы ресурстарын заң шығарушы органдар мен атқарушы билік органдарының арасындағы құзырды анықтау мәселесі туындады.

Мемлекет қаржыларын модернизациялаудың басты бағыты болғаны - дамыған социализмнен қалыптасып қалған бірыңғай мемлекеттік бюджеттің өз бетінше үш жеке дербес бөліктерге бөлінуі:

федералды бюджет;

федерация субъектілерінің  бюджеті;

жергілікті бюджеттер.

 

4. Бюджет кірістерінің құрамы және олардың құрылымы қоғамдық өнімнің көлемі мен ұлттық табыс және мемлекет жүргізіп отырған қаржы саясатымен байланысты. РФ бюджет кірістері - салық , салықтық емес және қайтарымсыз аударымдар арқылы құралады. Мемлекеттің бюджет қорын қалыптастыратын (84%) салықтық кірістерге РФ заңымен қарастырылған федералдық, аймақтық және жергілікті салықтар мен алымдар, сонымен қатар айыппұлдар мен пениялар жатады. Ал, салықтық емес кірістерге РФ біріктірілген бюджеттің үлесіне 10% келетін кірістер жатады.

Бюджет шығыстары функционалдық  сыныптама негізінде мемлекет нақты  функцияларын атқару үшін орталықтандырылған ақша қорларын бағдарламаларды қаржыландыру үшін қолданады.

 

5. Қаржыны басқарудың мақсаты – қаржылық тұрақтылық және қаржылық дербестік; макроэкономикалық теңгерімділік; мемлекеттік борышты қысқарту; ұлттық валютаның тұрақтылығы; мемлекеттің экономикалық мүделерінің үйлесімділігі жатады.

Қаржыны басқарудың нақты формалары  мен әдістері:

• қаржылық жоспарлау;
• болжамдау;
• бағдарламалау;
• қаржылық реттеу;
• қаржылық бақылау;
• қаржылық заңдарды қабылдау;
• қаржылық ресурстарды шоғырландыру әдісінің жүйесі.

Қаржы жүйесін жалпы басқару  жоғары билік органына жүктелген. Яғни, РФ Президенті, Парламенті, Үкіметі, қаржы  министрлігі және оның құрылымдық бөлімдері.

 

6. Қаржы жүйесін жетілдірудің мақсаты – экономиканы тұрақтандыру негізінде ұлттық шаруашылықтың қаржы жағдайын сауықтандыру проблемасын шешу. Қаржы саясаты қазіргі кезеңде қарама-қайшылықты міндеттерді шешеді, демек қаржы саясаты теңестірілген болуы тиіс.

Қазіргі жағдайда қаржы саясатынның  негізгі бағыттары:

1. шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысының сферасында рыноктық қатынастарды нығайту жөнінде шаралар жүргізу;
2. дағдарысты жай-күйді жою және қаржы жүйесін сауықтыру;
3. халықты әлеуметтік қорғау жөнінде шаралар кешенін жүргізу:

 

 

Тақырып 11. Ортаазия мемлекеттерінің  қаржы жүйесін ұйымдастырудың ерекшеліктері

 

Қырғыздағы қаржы аспектілерінің реформалары.

Өзбекстанның қаржы саясатының ерекшелігі.

Түркімен Республикасының мемлекеттік  қаржысы.

 

1. Кеңес үкіметі тараған соң.оның кұрамында болған Кырғызстан 1991 жылдан бастап экономикалык тұрғыдан алғанда қиын жағдайда қалды.

Осылайша, Кырғызстан Республикасы үшін өз экономикалык саясатын, ic-кимылдары мен бағыт-бағдарламаларын ойластыру кажеттілігі туындай бастады. 1992 жылдың каңтарында реформаның алғашкы қадамының бipi болып - баға босату саналды, бұған косымша негізгі мәселе - жекешелендіру саясаты да алға қойылды.

Сонымен қоса экономикалық реформаның ұстанған басты бағыттары - инфляция деңгейін төмендету мен тұрактандыру, ұлттык валюта тұрактылығын камтамасыз ету, бюджет тапшылығын қыскарту, экономиканың кейбір секторларын монополизацияландыру, мемлекеттік жекешелендіру бағдарламасын орындау, халыкты әлеуметтік қорғауды нығайту болып саналды.

Нәтижесінде Кырғызстан үкметі ХВҚ-мен бірлесе отырып келесі құрылымдық бағдарламаларды даярлап қабылдады.

ESAF 1. 1994 жылдың маусымында Қырғыз Республикасы мен ХВК арасында үш жылдык мерзімді қамтитын, яғни 1994—1997 жылдар ішінде экономикада кұрылымдык өзгерістерді қамтамасыз ететін кешенді бағдарлама жүргізу туралы келісімге қол қойылды.

Аталған бағдарламаға сәйкес 1994-1995 жылдары инфляция деңгейін төмендету мен тұрақтандыру, ұлттык валюта тұрактылығын камтамасыз ету, бюджет тапшылығын қысқарту, сырткы қарызды реттеу, тиімсз кәсіпорындардьң құрылымын қайта қарау, реформаларды нығайту үшін құқықтық базаны жетілдіру сияқты кең көлемді шаралар қамтылды.

Келесі негізгіi бағдарлама ESAF 11. 1999 жылдың 29 қаңтарында Қырғыз Республикасы жаңа үкіметінің алғашқы отырысында көтерілген басты мәселе — 1999-2001 жж.Қырғыз Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын тұрактандыру шараларын бекіту болды.

1997 жылдың 28 мамырында  үкімет «Адамзатты тұракты дамытудың ұлттық стратегиясын» қабылдады. Аталмыш стратегияның басты бағыты мен міндеті - кедейшілікті қысқарту саясатын даярлау, халыктың, өмір сүру деңгейін көтеру, білім беру мен денсаулық сақтау саласындағы қызмет көрсетулерді толық әpi тиімді қамтамасыз ету.

Бұл стратегияны icкe асырудағы  Қырғыз Республикасының басты міндеті халықтың әлауқатын жоғарылату болатын.

Әкімшіл - әміршіл жүйенің тәртібінен б!рден нарық қатынасына көшу экономикада, сондай- ак әлеуметтік саладағы ырық тарту тоғызды, күрделі мәселелер туындады. Төмендеп макроэкономикалык көрсеткiштep реформа жылдарындагы экономика жағдайын сипаттайды.

2. 1991 жылдың 31 тамызында Ташкент каласында Өзбекстан Республикасының тәуелзідігі мен егемендігі жария етілді. Өзге де Кеңес Үкіметінің құрымындағы ыдыраған өз алдына егемендік алған мемлекеттер сияқты Өзбекстан Республикасы ашық демократиялық мемлекет құру жолында бipaз қиыншылықтарға кезікті.

Дегенмен, Өзбекстан дамыған елдер  тәжірибесін қайталамастан, өз азаматтарына сапалы өмip қамтамасыз ету жолында тырысып келеді.

Тәуелсіздік жылдары бойы Өзбекстанда экономикалық. реформалар үздіксіз жүргізілуде. Кеңес Үкіметі құрамынан қалған елдердің ішінде тек Өзбекстан ғана 90-шы жылдары өнеркәсіп өндірісін айтарлықтай шамада игере алды.

Индустрияның негізгі салалары - газ, мұнай, энергетика, әуе, жеңіл өнеркәсіп және машина жасау түрлері сақталып қана қоймай, әрі дами түсуде.