Қазақстандағы инвестициялық климаттың даму ерекшеліктері және мәселелері

-   инвестициялық жобалар бойынша бірыңғай мәліметтер базасын құру және ұсыну;

-   облыста қажет етіп жатқан және инновациялық қаржыландыратын жүзеге асыратын шетел фирмаларының өкілдіктері мен өзара іс - әрекет ету және ынтымақтастық;

-   қарыз қаражаттарын және қор нарығының құралдарын пайдаланумен облысты инвестициялық бағдарламаны жүзеге асыру;

-   капитал салымы, ынтымақтастықты нығайту және дамыту үшін жағдайлар және жағымды инвестициялық климат құру.

Басқарудың аймақтық деңгейінде инвестициялық жобаларды қалыптастыру және жүзеге асыру кезеңдерінің сызбасы

Аймақтағы инвестициялық ағындар негізінен мұнайгаз секторына шоғырланған, бірақ сонымен бірге, бұл күндері экономиканың басқа да салаларында да инвестициялық қызмет жанданып келеді. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығына сәйкес 2003 жылғы 1 қаңтардан бастап аймақ аумағында бірқатар өңдеу секторлары объектілерінің құрылысы жүзеге асырылуда:

Құны 40 млн. АҚШ долларын құрайтын кеме жасау зауытының құрылысы салынуда. Тапсырысшысы - "Keppel Kazakhstan" ЖШС компаниясы. Өндірісте жұмыспен қамтылатын қызметкерлердің болжамдық саны - 708 адам. Шығарылатын өнімнің жалпы салмағы жылына 7 мың тонна болат құрылғысы.

“Ақтау-теңіз порты” АЭА аумағындағы инвесторлардың бірі "Миттал Стил Темиртау" компаниясы ("Испат-Кармет" ААҚ) болып табылады. Салық заңнамасына енгізілген өзгерістерге сәйкес компания жалпы сметалық құны 32,8 млн. АҚШ долларын және өнімділігі жылына 60 мың тонна құбыр құрайтын "Мұнай түржиыны құбырын шығару жөніндегі зауыт" жобасын іске асыру үшін жаңа заңды тұлға "НефтеГазТруба" АҚ құрды.

2005 жылдың қараша айында жобалық қуаты жылына 400 мың метр құбыр, Ақтау шыны талшықты құбырлар зауытының құрылысы толықтай аяқталды. Жобаның құны 10,2 млн. АҚШ доллары. 

"Ақтау халықаралық теңіз сауда порты" РМК солтүстік бағытқа кеңейту" жобасын іске асыру жоспарлануда. "АХТСП" РМК кеңейтудің инвестициялық жобасын іске асыру шегінде құрғақ құю жүктерін өткізу бейімділігі өседі. Жүктерді көліктік өңдеу және оларды сақтау, кеме мен жолаушыларға қызмет көрсету бойынша қызметтің барлық түрлерін ұсыну, қызмет саласын кеңейтуде жоғары сапамен қамтамасыз ету теңіз портын дамытуда үлкен экономикалық күш береді.

Каспий теңізінің жағалық инфрақұрылымын дамыту және Қарақия ауданы Құрық селосында жаңа порт құрылысын салу мақсатында металл құрылғылары зауытының құрылысы ("Ер-Сай" ЖШС) жалғасуда, 2005 жылы – 48,4 млн. АҚШ долл. игерілді. Мұнай терминалы мен кеме жөндеу базасының ("Қазмұнайгаз"ҰК" АҚ), кемежасау зауытының ("ҚазТеңізКөлікФлот" ҰТКК" АҚ) құрылысын салу қаралған.

2009 жылдың қаңтар–наурызында облыс бойынша негізгі капиталға инвестиция 20 млрд. теңге, немесе 2008 жылдың тиісті кезеңіне 109,1% құрады. Статистика деректері бойынша 2009 жылдың қаңтар – наурызында облыс бойынша 390 объект іске қосылған, нақты құны 6,8 млрд. теңге немесе 2008 жылдың тиісті кезеңіне 161,1% құрады. 2009 жылдың қаңтар – наурызында аймақ бойынша жалпы алаңы 60,9 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға беріліп, тұрғын құрылысына инвестиция 2,1 млрд. теңге, немесе өткен жылдың тиісті кезеңіне 182,0% құрады.

ҚОСЫМША А

1. Инвестициялардың түрлері

ҚОСЫМША Б

Сурет 2 Қазақстанға тура шетел инвестицияларының 2009-2010 жылдар аралығында құйылуы

ҚОСЫМША В

Сурет 3 Қазақстан қалаларына инвестициялардың құйылуы

ҚОСЫМША Г

Сурет 4 Қазақстанға шетел инвестицияларының 2007-2009

жылдарда салалар бойынша жұмылдыруы

ҚОСЫМША Д

Қорытынды

Қорыта келгенде казір Республика экономикасының түбірлі қалыптасуы күрделі проблемалармен іргелесіп жүреді. Шаруашылық қызметтің кризистік жағдайы көптеген кәсіпорындардың жабылуына немесе банкротқа ұшырауына әкеледі. Жекешелендіру өндірістің айтарлықтай тиімді өсуіне әкелген жоқ.

Сақталған кризистің маңызды аспектілерінің бірі болып ұзаққа созылған инвестициялық кризис табылады.Сыртқы экономикалық байланыстарды кеңейту,шетел инвестицияларын кең көлемде тарту Қазақстанға экономикалық кризистен шығуға көмектеседі. Осыған байланысты Республикада инвестициялық процесті белсендіру бойынша Президент және Үкіметпен алғашқы қадамдар жасалған. Сонымен,Қазақстан Республикасының Президентінің жарлығымен инвестиция жөніндегі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Комитеті құрылған.1995 жылы Үкіметпен 1996-1998 жылдарға реформаларды тереңдетудің  орта мерзімдібағдарламасы жасалды.Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты макроэкономикалық тұрақтылықты,құрылымдық-институционалдық қайта құруларды аяқтау,өндірістің құлдырауын тоқтату және осылардың негізінде-кең ауқымды инвестициялар арқылы экономикалық өсім мен халықтың өмірлік деңгейінің өсуін қамтамасыз ету болып табылады.                                        

          ЮНКТАД сарапшыларының қорытындысына сәйкес қазіргі таңда Қазақстан бұрынғы КСРО елдері мен Шығыс Еуропа елдерінде тікелей шетел инвестицияларының көлемі бойынша төртінші орынды алады.     

Еуропалық қайта құру және даму банкінің мәліметтері бойынша Қазақстан жан басына келетін тікелей инвестициялардың жиынтық құйылымы бойынша Т.М.Д. елдерінің ішінде бірінші орынды-165АҚШ долдары.Ал Ресейде бұл көрсеткіш-34 АҚШ долларын құрайды. Сонымен қатар Қазақстан, Болгария, Хорватия, Польша, Румыния, Литва, Македония сияқты бұрынғы социалистік ерлерден де озып келеді.

Солай бола тұра, Қазақстандағы инвестициялық климат айтарлықтай жақсартуларды қажет етеді.Шетел инвестицияларын тартуға бөгет болатын себептерді жою үшін едәуір күш жұмсау талап етіледі.Мұндай себептер айтарлықтай көп.Ондай себептердің негізгілері-саяси тәуекелдер, экономикалық және саяси тұрақсыздық, сақтандыру сферасындағы құқықтық инфрақұрылымдардың дамуының жеткіліксіздігі.

Әлемнің басқа елдерінің тәжірибесі көрсеткендей,шетел капиталы оң нәтижеге, сондай-ақ елдің экономикасын терең қарыздық кризиске ұшырауына әкелетін теріс нәтижеге де ұшырату мүмкін.Инвестицияны максималды көлемде тарту негізгі мақсат емес.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1.      «Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы» заңы, 2005 жыл

2.      ҚазЭУ хабаршысы, 2005ж. №1

3.      ҚазЭУ хабаршысы, 2006ж. №1

4.      Аль Пари, 2006ж. №1

5.      Аль Пари, 2005ж. №7

6.      Мир финансов, 2005ж. №7

7.      Транзитная экономика , 2005ж. №3

8.      М.А. Сейтказиева «Инвестиционная активность предприятий республики Казахстан» алматы, 1999ж

9.      Гитман Л.Дж. «Основы инвестирования» 1997ж

10. У.Баймуратов «Инвестиции и инновации: нелинейный синтез» Алматы, 2005ж

11. Шарп «Инвестиции» 2001ж

12. Олейничева Т.Д. «Инвестиционная деятельность финансово-кредитных учреждении» 1995ж

37